Hidroelektrik Santral (HES) nedir? Nasıl çalışır? Etkileri nelerdir?
Hidroelektrik Santral, kısaca HES sisteminde; hidroelektrik enerji bir düzenek sayesinde mekanik enerjiye çevrilebilir. Oluşturulan mekanik enerjiyle de elektrik enerjisi elde edilir. Peki Hidroelektrik Santral (HES) nedir? Çalışma sistemi nasıldır? HES'lerin olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir?
Hidroelektrik enerji; suyun belli bir miktara kadar yükselmesiyle oluşturduğu potansiyel enerji miktarı olarak adlandırılır. Hidroelektrik enerji bir düzenek sayesinde mekanik enerjiye çevrilebilir. Oluşturulan mekanik enerjiyle de elektrik enerjisi oluşması sağlanmaktadır. Tüm bu sahip olunan enerji biçimine hidroelektrik enerjisi adı verilmektedir.
Hidroelektrik Santral Ne Şekilde Çalışır?
HES olarak kısa adıyla anılan Hidroelektrik Santraller; enerjinin üretilmesi için kurulan tesislerdir. Suni ya da doğal olarak belirli bir seviyeye gelmiş olan suyun daha düşük olan türbinlere iletilmesi sağlanır. Türbin çarklarının alt kısımlarına hızlı bir şekilde çarpmakta olan su; bu sayede türbin milinin dönmesini sağlamaktadır. Bu düzenek ile jeneratörün çalışması ortaya çıkar ve elektrik enerjisi üretimi yapılır. Bu düzenekler barajlarda elektrik üretmek üzere kurulan bir sistemin düzeneği olarak işler. Bu sistemler bütünü de hidroelektrik santral olarak bilinir.
Dünya ve Türkiye’de Hidroelektrik Santrallerin Durumu
Dünyada ve Türkiye’de elektrik enerjisinin üretimi hidroelektrik santraller tarafından büyük bir kısmı üretilmesi sağlanmaktadır. Dünyada üretilen elektrik enerjisinin santrallerde sağlanan kısmı %19’luk olarak elde edilmektedir. Ayrıca bu enerjinin %69 olan kısmı ise yenilebilir enerji olarak üretilmektedir. Türkiye’de 150 tane Hidroelektrik Santrali işletilmektedir. Elektrik ihtiyacının %18,5’luk kısmı bu santrallerden elde edilen elektrik enerjisi olarak sağlanmaktadır.
Hidroelektrik Santrallerin Ana Parçaları
Su Alma Yapısı
Su Tutma Yapısı
Salyangoz
Cebri (Basınçlı) Borular
İletim Kanalı
Jeneratör
Türbin
Şalt alanı (Şalt Sahası)
Transformatörler
Diğer Teçhizatlar
Hidroelektrik Santrallerin İyi Ve Kötü Yanları Nelerdir?
Barajların oluşturulması ve bunların yapılmasında gerekli olan tüm hazırlıklar yüksek maliyet açısından dezavantaj içermektedir. Santrallerin kurulması aşamasında kullanılan ve yapılan tüm tedarikler oldukça maliyetli bir aşama gerektirir. Ayrıca yapılan bunca kurulumdan sonra barajların yeterince enerji karşılayamama riski de bulunmaktadır. Her şeyden önce çevreye verilen onca zarar ve doğal alanların yok edilmesi en büyük kayıplardan ve zararlardan birisidir. Doğal kaynaklar ve doğada yaşayan canlılara zarar vermesi nedeni ile oldukça önemli bir anlam taşır. Ayrıca çevrede var olan birçok tarihsel değerler ve bölgesel kültürün de zarar görmesine hatta yok olmasına neden olabilmektedir. En önemlisi de santrallerin kurulması için katledilen ağaçlar da unutulmamalıdır.
Hidroelektrik Santraller suyla çalışması ve enerji üretmesi açısından santralin kurulması aşmasından sonra enerji üretmesinde düşük maliyetli olduğu belirtilmektedir. Ayrıca havanın kirlenmesine de neden yaratacak çok fazla etkisi olmadığı vurgulanmaktadır. Sel taşkınlarını önlemede, çevrede gerekli olan su ihtiyacının karşılanmasında, iklim olarak yumuşama sağladığı ulaşımın olarak faydalı olduğu ve tarım arazilerine katkılar sağladığı yönünde faydalı etkileri olduğu belirtiliyor.
