Kemik erimesi yüzünden dünyada her 3 saniyede bir kırık meydana geliyor
50 yaş üzeri her 3 kadın ve her 5 erkekten birinde kemik kaybı var. Dünyada yılda 9 milyon kırık olması her 3 saniyede bir kırık oluşumu anlamına geliyor. Hastalıklar ve kişisel hataların etkisi olsa da sorunun 50-80'i genetik kaynaklı. Bir önemli not daha; Günde 2 bardaktan fazla alkol alanlarda kemik erimesine bağlı kırık riski yüzde 40 artıyor. Dahası var; sigara kullananlarda ise bu artış yüzde 25...
Osteoporoz toplumda en sık görülen kemik metabolizma hastalığı. Halk arasında kemik erimesi, kemik yoğunluğunun azalması ve kemik yapısının bozulması olarak tanımlanıyor. En çok beyaz ırkta, kadınlarda ve ileri yaşta kişilerde rastlanmakla birlikte erkeklerde de görülüyor. Habertürk’ten Ceyda Erenoğlu’nun haberine göre genellikle sessiz seyrettiği için tanıda gecikmelerle karşılaşılıyor. Büyük kemik kırıkları birçok sağlık problemine yol açmakla kalmayıp ölümle bile sonuçlanabildiği için ciddiye alınması gerekiyor. Acıbadem Maslak Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Reyhan Çeliker,“Kemik erimesi kesinlikle bir kader değildir. Genetik faktörlerin rolü büyük olsa da yaşam biçiminde yapılacak son derece basit bazı değişikliklerle önlenmesi veya geciktirilmesi mümkündür. Korunmak her zaman tedaviden daha iyi bir çözümdür ”diyor.
3 SANİYEDE BİR KIRIK
Yapılan çalışmalar 50 yaş üzerinde her 3 kadından birinde ve her 5 erkekten birinde osteoporotik kırık olacağını öngörüyor. Dünya çapında yılda 9 milyon kırık oluştuğu bildiriliyor ki bu her 3 saniyede bir kırık olduğu anlamına geliyor. Türkiye’de yapılan bir çalışmada 50 yaş üstünde hafif kemik kaybının yüzde50, belirgin kemik kaybının ise yüzde 25 oranında bulunduğu belirtiliyor.
KIRIKLARIN YÜZDE 75’i 65 YAŞ ÜZERİNDE
65 yaştan sonra osteoporoz ve kırık riski belirgin şekilde artıyor. Erkeklerde kemik kaybının kadınlardan yaklaşık 10 yıl sonra başladığı belirtiliyor. Kırıkların yüzde 75’i 65 yaş üzerinde görülüyor. Bir kez kırık geçiren kişide ikinci kırık olma olasılığı daha fazla olduğu için tedaviye başlama anlamında zaman kaybedilmemesi gerekiyor.
KADINLARIN SUÇU NE?
Kadınların fiziksel olarak erkeklerden daha ince yapılı ve daha zayıf olmaları, kemiklerinin daha ince olmasının en önemli nedenleri arasında bulunuyor. Genç yaştaki kadınların kemikleri, östrojen hormonu sayesinde korunurken, menopozdan sonra hormonlarda oluşan değişim kemik kaybının hızlanmasına neden oluyor.
KEMİK ERİMESİ RİSKİNİ ARTIRAN HASTALIKLAR
Kemik erimesi riskini artıran çok sayıda sistemik hastalık arasında en önemlileri aşağıdaki gibi sıralanıyor.
* Romatoid artrit, lupus gibi romatizmal hastalıklar
* Tip 1 diyabet gibi metabolik hastalıklar
* Hipertiroidizm gibi tiroid fonksiyon bozuklukları
* Androjen ve östrojen eksikliği gibi hormonal bozukluklar
* Çölyak gibi bağırsak hastalıkları
* Astım ve KOAH gibi akciğer hastalıkları
* Uzun süreli kortizon kullanımı
GENETİK FAKTÖRLERİN ETKİSİ YÜZDE 50-80
Ailede özellikle annesinde kırık öyküsü olanların genetik özellikler nedeniyle risk grubunda yer aldıkları belirtiliyor. Genetik faktörlerin kemik mineral yoğunluğuna yüzde 50-80 oranında etkisi olduğu düşünülüyor. Bunun dışında erken menopoza girmek, zayıf ve ince yapılı olmak, açık renk ten, sigara ve alkol kullanmak, aşırı kafein almak, dengesiz beslenmek, diyetle düşük kalsiyum almak, sürekli kapalı ortamda bulunmak, güneş görmemek, D vitamini eksikliği, hareketsiz yaşam, uzun süre kortizon kullanımı da diğer risk faktörleri arasında bulunuyor.
KEMİK ERİMESİ İLE İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR
*Erkeklerde osteoporoz olmaz - YANLIŞ: Erkeklerde de osteoporoz olur. Sadece daha geç ortaya çıkar.
*Kalsiyum sadece süt ürünleri ile alınır – YANLIŞ: Yeşil sebzeler, balık, badem, fasulye, mercimek, kuru kayısı, incir, erik gibi birçok besinde kalsiyum bulunur.
*Osteoporoz önlenemez – YANLIŞ: Osteoporoza yol açan risk faktörlerinin büyük kısmı değiştirilebilir.
*Osteoporoz kemik ağrısı ile belirti verir –YANLIŞ: Osteoporoz genellikle sessiz seyreder ve genellikle kırık meydana gelene kadar ağrı görülmez.
*Osteoporoz ilaçlarına ömür boyu devam etmek gerekir –YANLIŞ: Osteoporoz ilaçlarına başlandığında hasta belirli aralıklarla takip edilir ve hedefe ulaşıldığında ilaç tatili verilebilir.
KURUTULMUŞ MEYVELER VE BALIK DA KALSİYUM KAYNAĞI
Doğru beslenme, çocukluk döneminde iskeletin normal gelişimi ve doruk kemik kütlesinin artması, erişkin yaşta ise kemik kütlesinin korunması anlamında büyük önem taşıyor. Süt ve süt ürünleri en önemli kalsiyum kaynakları olarak görülüp diyetimizde her gün yer vermemiz öneriliyor. Bunlara ek olarak yeşil sebzeler, kayısı, incir, erik gibi kurutulmuş meyveler ve balık da kalsiyum açısından zengin bulunuyor. Bir erişkin için günde 1000-1200 mg kalsiyum alımı öneriliyor. Kalsiyumun etkili kullanılabilmesi için yeterli protein gereksinimini unutulmamak gerekiyor. Kırmızı veya beyaz et, süt ürünleri, soya ve tahıllar protein kaynakları olarak görülüyor. Vitamin D besinlerde fazla bulunmadığı için yağlı balıklar, yumurta veya vitamin D ilave edilmiş süt ve meyve suları ile alınması öneriliyor. Vitamin K, vitamin B, magnezyum ve çinkonun da kemik sağlığı açısından önemli rolü bulunuyor. Günümüzde beslenmenin her zaman dengeli ve çok çeşitli olması, tek yönlü beslemeden kaçınılması, fazla vitamin A alımının ise kalsiyum atılımını artırdığı biliniyor.
SİGARA KULLANANLARDA RİSK YÜZDE 25 ARTIYOR
Günde 2 bardaktan fazla alkol alanlarda kemik erimesine bağlı kırık riskinin yüzde 40 arttığı belirtiliyor. Alkolün kemik üzerine olan olumsuz etkisi hem kemik yapımını sağlayan hücreler hem de kalsiyum metabolizmasını düzenleyen hormonlar üzerinden oluyor. Sigara kullananlarda ise kırık riski yüzde 25 artıyor.
YAŞLILAR İÇİN DENGE EGZERSİZLERİ
Kemik erimesinden kaçınmak için özellikle vücut ağırlığı ile yapılan egzersizler öneriliyor. Yürüme, merdiven ve dans bunlar arasında bulunuyor. Haftada 3 - 4 gün, 30 - 40 dakika süreyle yürüme ve buna ilave olarak sırt kaslarını güçlendiren duruş egzersizlerine yaşam boyu devam edilmesi gerekiyor. Programa küçük ağırlıklar ile yapılan kuvvetlendirme egzersizleri ilave edilebiliyor. Yaşlılarda ise denge egzersizleri tercih ediliyor. Düzenli yapılan egzersiz hem kemik yoğunluğunu ve kas kuvvetini artırıyor hem de düşme riskini azaltıyor. Öne eğilme, ani dönüşler gerektiren hareketler ve büyük ağırlıklar ile yapılan egzersizlerden kaçınılması öneriliyor.
GÜNDE 20 DAKİKA GÜN IŞIĞI
D vitaminin deri yolu ile sentezlenmesi için güneş ışığına gereksinim duyuluyor. Günde 20 dakika gün ışığında dolaşmanın bunun için yeterli olduğu belirtiliyor. D vitamini desteği egzersizle birlikte uygulandığında adale kuvvetleri, yürüme hızı ve dengeyi artırıp düşme riskini azaltıyor. Güneşten yararlanamayanlar için D vitamini destekleri kullanılması öneriliyor. Ancak verilecek vitaminin dozuna karar vermeden önce mutlaka kan düzeylerine bakılması ve böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekiyor. Kişiye özel bir doz şeması çıkarılması ve tedavi sonrası düzeylerin yeniden kontrol edilmelisi, bu noktada aşırı yüksek doz yükleme yapmaktan kaçınılması öneriliyor. Normal bireylerde günlük gereksinim 800-1000 U’dir.
KEMİK ERİMESİNİ DURDURMAK İÇİN ÖNERİLER
*Aktif olun, her gün yürüyüş yapın
*Yeterli güneş ışığı görün
*Kalsiyumdan zengin gıdalarla beslenin
*Sigara ve alkolden uzak durun
*Kilonuzu kontrol altında tutun
HANGİ UZMANA GİDİLMELİ?
Elli yaşını geçmiş veya daha erken yaşta menopoza girmiş, risk faktörleri veya eşlik eden hastalıkları bulunan kişilerin kemik sağlığı açısından mutlaka değerlendirilmeleri gerekiyor. Bu amaçla Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon veya Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları uzmanına başvurulması öneriliyor. Bu sorunda kişiden fizik muayenenin yanı sıra hem bel omurları hem kalçadan kemik mineral yoğunluğu ölçümü yapılması ve kemik metabolizması ile ilgili kan analizleri istenmesi gerekiyor.
