Kurtuluş Savaşı kronolojisi, tarihi, özeti, cepheleri, nedenleri ve sonuçları: Kurtuluş Savaşı ne zaman başladı ve bitti?

Sivas Kongresi (4 – 11 Eylül 1919)

Anadolu’nun farklı yerlerinden katılan temsilcilerle Sivas Kongresi; bu özelliğiyle ulusal bir kongre olarak dikkat çekmektedir. Erzurum Kongresi’nde alınan kararların genişletildiği Sivas Kongresi’nde bölgesel direnişi örgütlendiren müdafaa-i hukuk cemiyetleri, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla birleştirilmiştir.

Amasya Görüşmesi (20 – 22 Ekim 1919)

Amasya Görüşmesi ya da Amasya Protokolü; İstanbul hükümeti ile Temsil Heyeti arasında, Sivas Kongresi’nde alınan kararlar üzerine görüşmelerin yapıldığı bir toplantıdır. Yapılan görüşmenin öne çıkan sonuçlar şunlardır:

Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Toplanması ve Misak-ı Milli Kararları (28 Ocak 1920)

Mustafa Kemal Paşa’nın da Erzurum milletvekili olarak seçildiğim son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda alınan en önemli karar Misak-ı Milli kararları olmuştur.

Alınan Misak-ı Milli kararlarının neticesinde İtilaf Devletleri İstanbul’a yeni birlikler sevk etmiş ve var olan işgali genişletmiştir. Aynı zamanda Meclis-i Mebusan’ı kapatmışlar ve milletvekillerinin bir kısmını sürgüne göndermişlerdir.

TBMM’nin açılması (23 Nisan 1920)

İstanbul’da yaşananların neticesinde Temsil Heyeti; yeni bir meclisin Ankara’da toplanmasına karar vermiştir. Yeni vekiller ve son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’ndan bazı vekillerle oluşturulan meclis 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da toplanmıştır. Açılan TBMM’de alınan önemli kararlar şu şekildedir:

Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920)

Paris’te İstanbul hükümeti yetkilileri ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan antlaşma; Saltanat Şurası tarafından da onaylanmıştır. Osmanlı Devleti’ni, Anadolu içlerindeki küçücük bir alana hapseden bu anlaşma, TBMM tarafından sert bir şekilde kınanmış ve bu antlaşmaya olumlu oy veren Saltanat Şurası üyeleri vatan haini ilan edilmiştir.

Kurtuluş Savaşı Cepheleri

Kurtuluş Savaşı; Doğu, Güney ve Batı olmak üzere 3 ana cephede cereyan etmiştir.

Kurtuluş Savaşı Komutanları

Doğu Cephesi: Kazım (Karabekir) Bey

Batı Cephesi: Ali Fuat (Cebesoy) Bey, İsmet (İnönü) Bey

Güney Cephesi: Refet (Bele) Bey

Doğu Cephesi

Doğu Cephesinde; 1920 yılının Eylül ve Ekim aylarında Ermenistan ile savaşılmıştır. Kazım Karabekir’in başında bulunduğu 15. Kolordu ile Ermenistan kuvvetleri arasında 10 gün süren savaşta Ermenistan kesin bir yenilgiye uğratılmış ve Kars, Ardahan, Batum, Artvin ve Iğdır geri alınmıştır. Gerçekleşen savaşın sonunda, 3 Aralık 1920 tarihinde Ermenistan ile TBMM arasında Gümrü Antlaşması imzalanmıştır. İmzalanan antlaşmaya göre;

Doğu cephesinde öne çıkan gelişmelerden bir tanesi de Sovyet Rusya ile TBMM arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’dır. Moskova Antlaşması’nın öne çıkan maddeleri ise şu şekildedir:

Moskova Antlaşması’nın ardından 13 Ekim 1921’de TBMM’nin Ermenistan ve Gürcistan arasında Kars Antlaşması imzalanmıştır. Moskova ve Kars Antlaşmaları ile Türkiye’nin doğu sınırı kesinlik kazanmıştır.

Güney Cephesi

Güney cephesinde; Kuvay-i Milliye kuvvetleri ile Fransa ve Ermeni çeteleri arasında savaşlar yaşanmıştır. Sütçü İmam, Ali Saip Bey gibi kahramanların büyük mücadeleleri sonucunda bölgedeki Türk direnişi başarıya ulaşmış ve Fransa; TBMM ile 1921 yılında Ankara Anlaşmasını imzalayarak bölgeden çekilme kararı almıştır. İmzalanan Ankara Antlaşması’na göre;

Batı Cephesi

İngilizlerden aldığı destekle Batı Anadolu’yu işgal eden Yunanlar ile önce Kuvay-ı Milliye kuvvetleri ardından da düzenli ordunun kurulmasıyla TBMM orduları arasında gerçekleşmiş olan bir dizi savaştır. Bursa, Bilecik, Eskişehir’i de işgal ederek Afyon’a kadar gelen Yunan birlikleri ile gerçekleşen ilk savaş 1. İnönü Savaşı’dır.

1. İnönü Savaşı (6 – 10 Ocak 1921)

Yunan kuvvetleri ile TBMM kuvvetleri arasında gerçekleşen bu muharebede, Batı Cephesi Komutanı İsmet Bey önderliğindeki Türk ordusu büyük bir zafer kazanmıştır. Düzenli ordular ile kazanılan ilk zafer olan 1. İnönü Savaşı’nın sonuçları şu şekildedir:

2. İnönü Savaşı (23 Mart– 1 Nisan 1921)

Ankara’ya ulaşarak TBMM’yi dağıtmak isteyen Yunan Kuvvetleri ikinci kez durdurulmuş ve geri püskürtülmüştür. Düzenli ordunun ikinci büyük zaferi olan bu savaşın sonuçları şu şekildedir:

Mustafa Kemal Paşa’nın İsmet Paşa’ya gönderdiği, “Siz orada yalnız düşmanı değil; milletin makûs talihini de yendiniz. Düşman çizmesi altındaki kara bahtlı topraklarımızla beraber bütün vatan, en ücra köşesine kadar sizin zaferinizi kutluyor” telgrafı bu savaşın sonunda gönderilmiştir.

Eskişehir – Kütahya Savaşı (10 – 24 Temmuz 1921)

Yunan birlikleri ile TBMM orduları arasında gerçekleşen bu savaşta Yunanlar Eskişehir – Afyon hattını ele geçirmiş ve Türk kuvvetleri Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmek zorunda kalmıştır. Eskişehir – Kütahya Savaşı sonuçları şunlardır:

Sakarya Meydan Muharebesi (22 Ağustos – 13 Eylül 1921)

Yunan orduları bu savaşta geri püskürtülmüş ve Eskişehir hattına geri çekilmek zorunda bırakılmıştır. Bu tarihten sonra Yunanlar savunmaya; TBMM ise saldırı pozisyonuna geçmiştir. Sakarya Meydan Muharebesi’nin öne çıkan sonuçları şu şekildedir:

Ayrıca Mustafa Kemal Paşa’nın ‘’Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır’’ sözü bu savaş esnasında söylenmiştir.

Büyük Taarruz (26 Ağustos – 30 Ağustos 1922)

Sakarya Meydan Muharebesi sonrası yaklaşık 1 sene süre hazırlıkların sonunda Mustafa Kemal Paşa 26 Ağustos 1922 tarihinde Yunanlara karşı taarruza başladı. 26 Ağustos sabahı top atışlarıyla başlayan Büyük Taarruz 29 Ağustos’a kadar sürmüş ve 30 Ağustos sabahı Yunan birliklerin büyük bir bölümü yok edilmiştir.

Mustafa Kemal Paşa’nın ‘’Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir; ileri!’’ emriyle, İzmir hattına doğru geri çekilmeye Yunan birliklerinin peşine düşen Türk ordusu 2 Eylül tarihinde Uşak’ a girmiştir. Burada Yunan komutanı Trikopis esir alınmış ve 9 Eylül günü İzmir Türk ordusu tarafından geri alınmıştır. 18 Eylül 1922 tarihine gelindiğinde ise Batı Anadolu’da Yunan askeri kalmamıştır.

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)

Bursa’nın Mudanya ilçesinde gerçekleşen Mudanya Mütarekesi; TBMM ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır. Yunanistan’ın görüşmelere katılmadığı antlaşmada, TBMM’yi İsmet Paşa temsil etmiştir. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın öne çıkan maddeleri şu şekildedir:

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)

TBMM ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile Kurtuluş Savaşı’nda elde edilen askeri başarı siyasi arenada da taçlanmıştır. Lozan Antlaşması’na göre;