Travmalar yüzünden eve kapanmalar arttı
Travmatik olaylara maruz kalan toplumlar, maddi ve manevi açıdan yaralanıyorlar. Travma görmezden gelinip normalleştirilip buna yol açan nedenler ortadan kalkmadıkça bu yara nesilden nesile aktarılarak büyüyor
Ceyda ERENOĞLU / GAZETE HABERTÜRK
Toplumsal travma; deprem, sel, yangın, savaş, canlı bomba, terör eylemleri gibi toplumu ilgilendiren olaylar sonrası ortaya çıkıyor. Bu durumlarda çaresizlik, endişe, korku, kaçınma, öfke gibi duygular toplumun üzerine karabasan gibi çöküyor. Üsküdar Üniversitesi NP İstanbul Hastanesi Psikiyatri Uzm. Dr. Mahir Yeşildal, “Travmatik olaylar hem kişinin hem de toplumun belleğinde geçmiş ile gelecek arasında bir kırılmaya neden oluyor. Dünyada Vietnam Savaşı, 11 Eylül ve Charlie Hebdo saldırıları, ülkemizde ise 17 Ağustos depremi, Özgecan Aslan vakası ve son yaşanan terör olayları toplumsal travmanın en çarpıcı örnekleri arasında” diyor.
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK HİSSİ OLUŞUYOR
Bu noktada en önemli kayıp ‘güven’ duygusunda ortaya çıkıyor. Evinde, işinde ve sokakta güvende olmak isteyen kişi bunu başaramadığında yaşadığı güvensizlik hissi nedeniyle huzurdan uzaklaşıyor. Önemli bir yerde meydana gelen bir patlama sonrasında o yere gitmemeye başlıyor. Terörü bir iletişim stratejisi olarak kullanan postmodern örgütlerin pompaladığı korku gazı ile zehirlenen zihinler, sosyal medyadaki anlamsız ve gereksiz ihbar yaygaralarıyla birlikte travmalarına teslim oluyor. Sokaklar tenhalaşıyor, işyerine gitmemek için rapor almalar ve izin kullanmalar başlıyor. Hayalperest yurtdışına yerleşme planlarına her şeyden elini eteğini çekme isteği eşlik ediyor. Aileler, çocuklarını okula göndermek istemediği için okul başarısı olumsuz etkileniyor. Ebeveynlerinin yaşadığı dehşeti gören çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik hissi oluşuyor ve dünyanın artık güvenli bir yer olmadığı inancı pekişiyor. Çocukları travmanın etkilerinden korumak için yapılması gerekenler şöyle sıralanıyor:
ANLAYABİLECEĞİ TÜRDEN BİLGİ VERİN
* Yaşanan olayla ilgili “Sen anlamazsın” tavrı yerine anlayabileceği türde bilgiler verin.
* Susturmayın ve olayla ilgili ne hissettiğini ifade etmesine yardım edin.
* Birlikte daha fazla zaman geçirin ve fiziksel temas kurun.
* Onu sürekli koruyacağınızı bilmesini sağlayın ve güvende olduğu hissini güçlendirin.
* Sıkıntısının arttığını görürseniz mutlaka bir uzmana götürün.
TRAVMA YAŞAYAN KİŞİYE HAS BELİRTİLER
* Olayı yeniden yaşama belirtileri, olayın tekrar tekrar hatırlanması.
* Flashback’ler yaşama; kâbuslar görme.
* Kişinin olayın geçtiği yerden ve olayı anımsatacak kişilerden ve konulardan kaçınması, travmasını konuşmak istememesi.
* Sese karşı duyarlılığın artması ve en küçük sese bile irkilme ile tepki verme.
* Uykuya dalma ya da uykuyu sürdürmekte güçlük.
* Öfke, tahammülsüzlük, sinirlilik.
* Keyifsizlik, mutsuzluk, hayattan zevk alamama.
* İştahsızlık, kilo kaybı.
* Başkaları tarafından anlaşılmadığını düşünme.
* Konsantrasyon ve dikkat güçlüğü.
* Her şeyden şüphelenme, paranoya.
* İşe gitmek ve çalışmak istememe hali.
TRAVMANIN TETİKLEDİĞİ PSİKOLOJİK SORUNLAR
* Akut stres tepkisi
* Travma sonrası stres bozukluğu
* Komplike yas reaksiyonu
* Majör depresyon
* Somatoform bozukluklar
* Alkol-madde kullanım bozuklukları
* Anksiyete bozuklukları
* Manik depresif bozukluk gibi duygu durum bozuklukları
* Şizofreni gibi psikotik bozukluklar
Toplumun tamamını saran korku yüzünden insanlar kalabalık mekânlara gitmekten korku duyuyor, zorunlu olmadıkça evlerinden çıkmıyor, seyahat planlarını bile askıya alıyorlar. Sosyal medya ve telefonların mesaj gruplarına gelen “Bu saatte filan yere gitmeyin, şurada patlama olacak” türünden asparagas haberler ise bu paranoyayı ciddi şekilde besliyor. Korku, bazı özel durumlarda hissedilmesi gereken bir duygu olsa da yaşamın her anına yayıp sürekli korkuyla yaşamanın doğru olmadığı belirtiliyor. Gerçek tehlike ile paranoyanın ayrımını yapmak için sağduyulu davranılması gerekiyor.
TRAVMA NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Travmasonrası ortaya çıkan psikolojik problemler yıllarca sürebiliyor ve işgücü kaybına neden olabiliyor. Kaçınma ve unutmaya çalışma, travmanın etkilerini azaltmıyor. Zaman ise travmanın bu etkilerini hafifletse de ortadan kaldırmıyor. Travma tedavisinde çeşitli ilaçlar ve bazı psikoterapi metotları uygulanabiliyor. EMDR adı verilen yöntem de travmatik rahatsızlıklarda etkili sonuçlar veriyor. Bilişsel-davranışçı tedavi adı verilen yöntemde kişinin belirtilerinin sürmesine neden olan hatalı düşüncelerinin sağlıklı düşüncelerle değiştirilmesi amaçlanıyor.
TRAVMA YAŞAYAN KİŞİNİN YAPMASI GEREKENLER
* Yasını yaşamak için kendine izin vermeli.
* Öz bakımına, uykusuna ve yemeğine dikkat etmeli.
* Travma sonrası doğru bilgi kaynaklarından rahatsızlığıyla ilgili bilgi almalı.
* Yalnız kalmamalı. Akraba ve eş dosttan bu konuda yardım almaktan çekinmemeli.
* Spor yaparak kendini daha iyi hissetmeli.
* Günlük yaşamda sorumluluk almaktan çekinmemeli. Gerekirse yardım kuruluşlarının faaliyetlerine katılarak travmanın diğer mağdurlarına yardım etmeli.
* Güçlü ve pozitif yönlerinin ön plana çıkmasının iyileşmeyi hızlandırdığını unutmamalı.
* Gerektiğinde bir psikiyatri uzmanı ya da psikologdan destek almalı.
