Şeker düşmesi olanlar ne yapmalı?
Şeker düşüklüğü (hipoglisemi) hayatımıza sinsice giren, ihmal edildiği takdirde ölüme kadar varabilen ciddi bir sorun. Peki kişi tıpta 'hipoglisemi' olarak adlandırılan şeker düşüklüğünden hangi belirtilerle şüphelenmeli? Şeker düşüklüğü anında ağza kesme şeker atmak ya da çikolata yemek doğru mu? İşte konuya ilişkin aydınlatıcı bilgiler
Hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü), şeker hastalığı olmayan hastalarda semptom ve bulgulara neden olan kan şekeri düşüklüğü saptanması ve bu bulguların şeker konsantrasyonu yükselince tamamen kaybolması ile karakterize bir sorun olarak tanımlanıyor. Habertürk’ten Ceyda Erenoğlu’nun haberine göre normal açlık kan şekeri düzeyi 80-100 mg/dl, tokluk kan şekeri düzeyi ise 120-130 mg/dl arası olarak kabul ediliyor. Tanı için açlık kan şekerinin 50 mg/dl'nin altında çıkması ile birlikte hastada bu düşüklüğe ait bulguların bulunması gerekiyor. Şeker hastalığı olanlarda ise hipoglisemi hastaya zarar veriyor, semptoma neden oluyor veya olmayan anormal kan şekeri düşüklüğüne yol açıyor. VM Medical Park Kocaeli Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Eda Önal, Amerikan Endokrin Cemiyeti’ne göre şeker hastalığı olan hastalarda bu sınırın 70 mg/dl olarak kabul edildiğine dikkat çekiyor ve konuya ilişkin bilgiler veriyor.
ŞEKER DÜŞMESİ NEDEN OLUR?
Açlık hipoglisemisinin nedenleri: Kan şekerinin düşmesine neden olan ilaçların kullanılması, alkol, karaciğer ve böbrek yetmezliği, böbrek üstü bezi yetmezliği, ağır enfeksiyonlara bağlı sepsis tablosu, pankreas beta hücresine ait tümörler (insulinoma vb.) pankreas dışı tümörler (Karaciğer tümörleri, büyük mezenşimal tümörler vb.) insülin hormonuna karşı vücutta gelişmiş antikorlar bu sorunun nedenleri arasında bulunuyor.
Tokluk hipoglisemisinin nedenleri: Bozulmuş glukoz toleransı (şeker hastalığı öncülü), hafif şeker hastalığı, reaktif hipoglisemi, mide ve bağırsak ameliyatlarından sonra görülen hipoglisemi, böbrek üstü bezi yetmezliği, insülin hormonuna karşı vücutta gelişmiş antikorlar bu sorunun nedenleri arasında bulunuyor.
YEMEKTEN BİR İKİ SAAT SONRA HALSİZLİK VE UYUKLAMANIZ OLUYORSA...
Hipogliseminin görülme yaşı ve cinsiyet ayırımı altta yatan nedene göre değişiklik gösteriyor. Reaktif hipoglisemi, 25-45 yaş arası kadınlarda çok görülürken şeker hastalığına bağlı hipoglisemi her yaşta hasta ve cinsiyette görülebiliyor. (Reaktif hipoglisemi basit ve rafine karbonhidrat tüketiminden 1-2 saat sonra kan şekeri düşmesine bağlı halsizlik, uyuklama, sersemleme, terleme ve çarpıntıyla seyreden ve tatlı krizine girerek çok fazla şekerli besin tüketilmesine neden olan bir tablodur.)
ŞEKER DÜŞMESİ, “DİYABET HASTALIĞI” İŞARETİ Mİ?
Her hipoglisemi şeker hastalığı anlamına gelmiyor veya her hipoglisemilinin ileride şeker hastası olması gerekmiyor. Şeker hastalığı hipogliseminin nadir nedenlerinden biri olarak değerlendiriliyor.
KENDİNİ NASIL BELLİ EDER?
Kan şekeri düşüklüğüne (hipoglisemiye) bağlı bulgular sinirsel uyarıma bağlı titreme, halsizlik, çarpıntı, kalbin hızlı atması, anksiyete, sinirlilik, terleme, açlık hissi, şekerli gıda yeme isteği, uyuşmalar olarak sıralanırken, beyne giden şekerde düşmeye bağlı olarak bilişsel bozukluklar, davranışsal ve psikomotor değişiklikler, konsantrasyon güçlüğü, uykuya eğilim, geçici nörolojik bozukluklar, görme bozuklukları, nöbet, koma hatta uzamış hipoglisemide beyin ölümüyle bile karşılaşılabiliyor. Bu belirtileri olan hastanın tanısı o anda kan şekerinin 50 mg/dl’nin altında çıkması ve şekerli bir yiyecek sonrası değerin yükselerek semptomlarının geçmesi ile konuluyor..
SORUN AÇLIKTA MI TOKLUKTA MI OLUYOR?
Kan şekeri düşüklüğü laboratuvar olarak kanıtlanmış hastalarda, öncelikle ayrıntılı hikaye ile şeker düşüklüğünün zamanlamasının belirlenmesi gerekiyor. Hipoglisemi açlıkta mı toklukta mı oluyor? Toklukta oluyorsa yemekten ne kadar sonra meydana geliyor türü soruların yanıtları çok önemli görülüyor. Bulguların içeriği ve zamanlaması (yemeklerle ilişkisi), altta yatan hastalık veya durumlar, kişinin kendisi veya aile bireyleri tarafından kullanılan ilaçlar ve sosyal hikayesine dair sorgulama yapılması hekime önemli bilgiler sunuyor.
ŞEKERİ DÜŞEN KİŞİ NELER YAPMALI?
Hipoglisemi anında bilinci açık bir hastaya ağızdan 15-20 gr şekere karşılık gelen 4-5 adet kesme şeker veya 150-200 ml meyve suyu ya da limonata verilmesi gerekiyor. Çikolata veya gofret gibi yağ içerikli ürünlerin kullanımı ise yanlış bulunuyor.15 dakika sonra yapılan kan şekeri kontrolünde kan şekeri düşüklüğü devam ediyorsa tekrar 15-20 gr şeker alınması öneriliyor. Bilinci kapalı olan hastalara mutlaka hastane koşullarında müdahale edilmesi ve damardan sıvı olarak şeker verilmesi gerekiyor. Reaktif hipoglisemisi olan hastalarda diyetin düzenlenmesi çok önemli görülüyor. Reaktif hipogliseminin önüne geçebilmek için, kan şekerini hızla yükseltip düşüren şekerli besinlerden (abur cuburlar, tatlılar, meyve suları, beyaz ekmek, pirinç, makarna ve bazı meyveler) uzak durmak gerekiyor. Tedavide ara öğünlü ve düşük glisemik indeksli beslenme yeterli olmazsa bazen ilaç tedavisi gerekebiliyor. Hipogliseminin tedavisi altta yatan hastalığa göre değişiklik gösteriyor. Hipogliseminin tekrarlanması ve önlenmesi için neden belirlenmesi ve buna uygun medikal veya cerrahi tedavi uygulanması gerekiyor.
TEŞHİS İÇİN BU TESTLER YAPILIYOR
Açlıkta gelişen hipoglisemi varsa hipoglisemi anında değerlendirilebilen hastada; Glukoz, insülin, C-peptid, β – hidroksi,bütirat, proinsülin gibi hormonlar ile sülfonilüre ve meglitinide gibi ilaçların kandaki düzeylerine ve şüphe edilen hastalarda insülin antikorlarına bakılabiliyor. Bu tetkikler bir gecelik açlık sonrasında bakılabileceği gibi eğer bulgular bu süre içinde açığa çıkmamışsa açlık testi yapılarak 72 saate kadar uzayan testler de uygulanabiliyor. Toklukta gelişen hipoglisemi ve değerlendirme için şeker hastalığı şüphesi varsa OGTT (Oral glukoz tolerans testi) yapılırken, reaktif hipoglisemi düşünülen hastalarda mixed meal testi (belli oranlarda basit ve kompleks şeker içeren bir öğün sonrası kan şekerlerinin ölçülmesi) yapılması gerekiyor.
