En yakınınızdaki dünya mirası nerede?
Belki de uzun bayram tatilinde en yakınınızdaki bir dünya mirasını ziyaret etmek istersiniz? Habertürk'ten Mehmet Çalışkan, Türkiye'nin UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan kültürel ve doğal varlıklarının hangileri olduğunu derledi
Belki de Ramazan bayramını tatil fırsatına çevirip soluğu bir sahil beldesinde aldınız.
Belki de bayramı geleneksel anlayışla kutlayacaksınız.
Bayramda nerede olursanız olun size en yakın bir yerde UNESCO'nun dünya miras listesinde yer alan bir varlığımız mutlaka vardır.
9 günlük uzun bayram tatilinde size en yakın yerdeki bir dünya mirasını ziyaret etmeye ne dersiniz?
Kanımca güzel bir fikir.
Habertürk'ten Mehmet Çalışkan, 'Haftanın Portresi'nde Türkiye'nin Dünya Miras Listesi ve Dünya Geçici Miras Listesi'nde yer alan kültürel ve doğal varlıklarımızı derledi.
UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu), insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla 1972'de Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi kabul etti.
DÜNYA MİRAS LİSTESİ'NDE YER ALMANIN ÖNEMİ NEDİR?
1- Listeye alınan varlığın bilinirliği artıyor, burayı ziyaret eden yerli ve yabancı turist sayısında yüksek oranda artış görülüyor.
2- Listeye alınan varlıkları, bulunduğu kentin insanları tarafından da sahipleniyor, çünkü kente büyük getirisi oluyor ve kentin kalkınmasına yardımcı oluyor.
3- Listeye alınan varlıkların korunması için UNESCO tarafından finansal destek de sağlanabiliyor.
4- UNESCO fonundan dünya miraslarını korumak için pay ayrılabiliyor.
Dünyada, Dünya Miras Listesi'nde yer alan kaç tane varlık bulunuyor?
Kültürel Miras: 845
Hem Kültürel Hem de Doğal (Karma) Miras: 38
Doğal Miras: 209
Toplam: 1092
Türkiye'nin Dünya Miras Listesi'nde yer alan kaç varlığı bulunuyor?
Kültürel Miras: 16
Hem Kültürel Hem de Doğal (Karma) Miras: 2
Doğal Miras: -
Toplam: 18
KÜLTÜREL MİRASLAR
1- İstanbul
Nüfus (15.067.724) yoğunluğu olarak Avrupa'da 1'inci dünyada 15'inci sırada.
İstanbul'da rastlanan ilk insan izlerinin tarihi 400 bin öncesine dayanıyor.
Tarım ve hayvancılığa dayalı yerleşik ilk insan topluluğu ise M.Ö 5500'e tarihlendi.
İlk şehirlerden biri; günümüzün Kadıköy'ü olan Kalkedon. Diğeri ise günümüzün Haliç ile Marmara Denizi arasında yer alan tarihi yarım adadaki Byzantion.
330 - 395 yılları arasında Roma İmparatorluğu, 395 - 1204 arasında Bizans İmpatarorluğu, 1204 -1261 arasında Latin İmparatorluğu, 1261 - 1453 arasında yine Bizans İmparatorluğu ve 1453 - 1922 arasında Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yaptı.
2- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas)
Cami, 1228'de Mengücekli beyi Ahmed Şah tarafından; Dârüşşifa ise aynı tarihte, Ahmed Şah'ın eşi Turan Melek tarafından yaptırıldı. Her iki yapının da baş mimarı Muğis oğlu Ahlatlı Hürrem Şah'tır.
3- Hattuşa (Çorum)
Hitit İmparatorluğu'nun M.Ö 17 - 13'üncü yüzyıllar arasındaki başkenti.
Yapılan kazılarda 5 kültür katı ortaya çıkmıştır.
Bu katlarda Hatti, Asur, Hitit, Frig, Galat, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma kalıntılar bulundu.
4- Nemrut Dağı (Adıyaman)
Toros dağ silsilesinde bulunan sönmüş volkanik bir dağdır.
Kommagene kralı Antiochos Theos, M.Ö 62 yılında bu dağın tepesine, pek çok Yunan ve Pers tanrısının heykelinin yanı sıra kendi mezar-tapınağını da yaptırdı.
Mezarda bir kartalın başı, tanrıların taş oymaları bulunuyor.
5- Xanthos / Letoon (Antalya / Muğla)
Xanthos: Fethiye yakınlarındaki antik kent Likya'ya başkentlik yaptı.
Kentte bulunan en eski kalıntılar M.Ö 8'inci yüzyıla kadar tarihlendi.
Letoon: Fethiye yakınlarında antik kent.
Şair Ovidius'un anlattığı bir öyküye göre kent, Zeus'tan hamile kalan Leto'nun adına kuruldu.
Kentte en eski yerleşim izleri M.Ö 7'nci yüzyıla tarihlendi.
Bulunan kalıntılar, buranın dinsel ve politik bir alan olduğunu gösterdi.
6- Safranbolu Şehri (Karabük)
Adını bölgede nadir olarak yetişen safran bitkisinden almıştır.
Klasik Osmanlı kent mimarisini yansıtan tarihi evleriyle ünlüdür.
7- Truva Antik Kenti (Çanakkale)
Dünyadaki en ünlü antik kentlerden...
içinde 9 ayrı yerleşim katmanına rastlandı.
En erken yerleşim katmanı, M.Ö. 3000 - 2500 ile erken Tunç Çağı'na tarihlendi.
8- Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)
II. Selim, Mimar Sinan'a yaptırdı. Hem Mimar Sinan'ın hem de Osmanlı mimarisinin en önemli yapıtlarından biri.
Temeli 1568'de atılırken ibadete 1575'te açıldı.
9- Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya)
Neolitik Dönem'e ait en eski yerleşimlerden biri.
M.Ö 7400'e tarihlendi.
ilk ev mimarisi, ilk manzara resmi, ana tanrıça kültü gibi özgün buluntuları ve inanç eserleri ile insanlık tarihine ışık tutuyor.
Kent, medeniyet ve ziraatin temellerinin anlaşılmasında uluslararası anahtar rolüne sahip.
10- Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir)
8 bin 500 yıllık tarihi geçmişe sahip.
Uygarlık tarihinin en eski yerleşim yerlerinden biri.
Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yaptı.
Antik bölge, olağanüstü güzel doğası ve şifalı doğal kaynaklarıyla Doğu'nun en batısında, Batı'nın da en doğusunda yer alan bir yerde kurulmuş.
Orta çağın önemli stratejik şehirlerinden biriydi.
11- Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa)
İlk kez M.Ö 200'de yerleşim gördü.
Roma ve Bizans dönemlerinden sonra Osmanlıların ilk başkenti olarak en görkemli yıllarını yaşadı.
Osmanlıların ilk 6 padişahı döneminde yapılmış olan 127 cami, 45 türbe, 34 medrese, 25 han, 37 hamam ve 14 imarethane bulunmaktadır.
Uludağ'ın kuzey eteklerinde bulunan Cumalıkızık, Osmanlıların Bursa'yı fethinden önce lojistik destek görevi görmek amacıyla kurulmuş olup; sadece tarihi dokusunu korumakla kalmamış aynı zamanda geleneksel yaşam biçimini günümüze kadar taşımıştır.
12- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri (Diyarbakır)
İlk yapım tarihi 7 bin yıl öncesine dayanıyor.
Bölgede hüküm süren medeniyetlerin, kültürlerin ve dönemin ihtiyaçları doğrultusunda şekillendi.
Bazı yerlerinde değişimler görünse de surları ve burçları varlığını orijinal olarak günümüze taşıdı.
13- Efes (İzmir)
Kuruluşu Cilalı Taş Devri'ne denk gelen M.Ö. 6 bin yılına dayanıyor.
Klasik Yunan döneminde İyonya'nın 12 şehrinden biriydi.
Celcus Kütüphanesi Meryem Ana Evi ve dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı burada bulunuyor.
14- Ani Arkeolojik Alanı (Kars)
Orta Çağ'ın şehircilik, mimarlık ve sanat açısından gelişiminin tüm zenginlik ve çeşitliliğinin bir arada görüldüğü çok kültürlü bir İpek Yolu yerleşimidir.
15- Afrodisias (Aydın)
Yerleşim tarihi M.Ö 5 bin yıl ortalarına kadar uzanıyor.
M.Ö 6'ncı yüzyılda küçük bir köy görünümündeyken, M.Ö 2'nci yüzyılda Menderes Vadisi'ndeki yoğun şehirleşme döneminde kent devleti (polis) statüsü kazandı.
Octavian tarafından "Tüm Asya'dan kendime bu kenti seçtim" sözleriyle koruma altına alınmış ve Roma Senatosu tarafından M.Ö 39 yılında vergi muafiyeti ve özerklik gibi ayrıcalıklar tanındıktan sonra hızla gelişmeye başladı.
16- Göbeklitepe Arkeolojik Alanı (Şanlıurfa)
Birçok anlamda tarihin sıfır noktasını oluşturmaktadır.
İnsanın avcı toplayıcı olarak yaşamını sürdürdüğü bir dönemde, ileri düzeyde mimarlık gerektiren tapınaklar inşa etmesi tüm dünyada şaşkınlık yarattı.
Tarih öncesi insanın inanç dünyasını yansıtan, animist figürlerle zenginleştirilmiş tapınaklar Göbeklitepe'yi arkeoloji tarihinin en önemli keşiflerinden biri olmasını sağladı.
Neolitik dönemle ilgili kuramsal çerçevenin ve tarihlendirmelerin yeniden değerlendirilmesini gerektiren önemli bilgiler vermektedir.
Göbeklitepenin, konumu, boyutları, tarihlendirilmesi ve yapılarının anıtsallığı ile Neolitik dönem için ünik bir kutsal alan olduğu anlaşılmıştır.
Alan, 12 bin yıl boyunca doğal çevresi içinde dokunulmadan kaldığından önemli arkeolojik buluntu vermektedir.
Türkiye, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi 23 Mayıs 1982'de 8/4788 sayılı Bakanlar Kurulu'nun kararıyla onaylanmasının ardından 14 Şubat 1983'te 7959 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanmasıyla kabul etti.
Dünya Mirası Nedir?
Uluslararası önem taşıyan ve bu nedenle takdire ve korunmaya değer doğal oluşumlar, anıtlar ve sitler 'Dünya Mirası' statüsü kazanıyor.
Sözleşmeyi kabul eden üye devletler, varlıklarının 'Dünya Mirası' statüsü kazanması için UNESCO'ya başvuruda bulunuyor.
UNESCO, Dünya Miras Listesi'ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi'ne sunuyor.
Komite, Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ile Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) uzmanlarının değerlendirmesinin sonuçlarına göre söz konusu varlığın 'Dünya Miras Listesi'ne veya 'Dünya Geçici Miras Listesi'ne alınıp alınmayacağına karar veriyor.
HEM KÜLTÜREL HEM DE DOĞAL (KARMA) MİRASLAR
1- Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir)
Kapadokya bölgesi Kalkolitik Dönemden beri devamlı yerleşim alanı olmuştur.
Alanın en önemli özelliği, Erciyes Dağı ve Hasan Dağı tüflerinin, rüzgar ve su aşındırması sonucunda oluşan olağanüstü kaya şekilleri ve kışın ılık, yazın serin olan ve bu nedenle her mevsim için uygun iç iklim koşulları taşıyan kayaya oyma mekânlardır.
Göreme, özellikle 7-13'üncü yüzyıllar arasında baskılardan kaçan Hristiyanların yerleşmesiyle Hristiyanlığın önemli bir merkezi haline gelmiştir.
2- Pamukkale - Hierapolis (Denizli)
Çaldağı'nın güney eteklerinden gelen kalsiyum oksit içeren suların oluşturduğu görkemli beyaz travertenler ve geç Helenistik ve erken Hristiyanlık dönemlerine ait kalıntılar içeren Hierapolis arkeolojik kenti, antik çağlardan bugüne kadar ulaşan en çarpıcı merkezlerden biridir.
Denizli'ye 2 km uzaklıkta bulunan bu alan, ayrıca çok çeşitli rahatsızlıklara iyi geldiğine inanılan şifalı sularıyla da ünlüdür.
Antik kentin M.Ö 2'nci yüzyılda Bergama krallarından 2'nci Eumenes tarafından kurulduğu, adını ise Bergama'nın kurucusu Telephos'un eşi Heira'dan aldığı sanılmaktadır.
Eski kaynaklara göre metal ve taş işlemeciliği, dokuma kumaşları ile ünlü olan kent, Büyük Konstantin döneminde Frigya bölgesinin başkentliğini yapmış, Bizans döneminde Piskoposluk merkezi olmuştur.
DÜNYA MİRAS GEÇİCİ LİSTESİ'NDE BULUNAN VARLIKLAR
Türkiye'nin Dünya Miras Geçici Listesi, 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 ve 2017 ve 2018 yıllarında güncellendi.
Bu güncellenmeye göre listede bulunan varlıklarımız;
Kültürel Miras: 72
Hem Kültürel Hem de Doğal Miras: 3
Doğal Miras: 2
KÜLTÜREL MİRASLAR
1- Karain Mağarası (Antalya)
2- Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları (Bitlis)
3- Alahan Manastırı (Mersin)
4- Alanya (Antalya)
5- Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri (Şanlıurfa)
6- İshakpaşa Sarayı (Ağrı)
7- Konya Selçuklu Başkenti (Konya)
8- Mardin Kültürel Peyzaj Alanı (Mardin)
9- Selçuklu Kervansarayları (Denizli)
10- St. Nicholas Kilisesi (Antalya - 2000)
11- St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Çevresi (Mersin)
12- Sümela Manastırı (Trabzon)
13- Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla)
14- Perge Antik Kenti (Antalya)
15- Sagalassos Antik Kenti (Burdur)
16- Beyşehir Eşrefoğlu Camii (Konya)
17- St. Pierre Kilisesi (Hatay)
18- Aizanoi Antik Kenti (Kütahya)
19- Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla)
20- Birgi Tarihi Kenti (İzmir)
21- Gordion (Ankara)
22- Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir)
23- Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla)
24- Niğde'nin Tarihi Anıtları (Niğde)
25- Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir)
26- Mamure Kalesi (Mersin)
27- Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep)
28- Zeugma Arkeolojik Siti (Gaziantep)
29- Laodikeia Antik Kenti (Denizli)
30- Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa)
31- Korykos Antik Kenti (Mersin)
32- Anavarza Antik Kenti (Adana)
33- Kaunos Antik Kenti (Muğla)
34- Ceneviz Ticaret Yolu'nda Akdeniz'den Karadeniz'e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri
35- Arslantepe Arkeolojik Alanı (Malatya)
36- Kültepe Arkeolojik Alanı (Kayseri)
37- Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale)
38- Eflatunpınar: Hitit Su Anıtı (Konya)
39- İznik (Bursa)
40- Mahmutbey Camii (Kastamonu)
41- Ahi Evran Türbesi (Kırşehir)
42- Vespasianus-Titus Tüneli (Hatay)
43- Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup Kilisesi (Mardin)
44- Anadolu Selçuklu Medreseleri (Erzurum, Sivas, Kayseri, Konya ve Kırşehir)
45- Akdamar Anıt Müzesi - Kilisesi (Van)
46- Dağlık Frigya Vadisi (Kütahya, Afyon, Eskişehir)
47- Antik Aspendos Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya)
48- Yıldız Saray Kompleksi (İstanbul)
49- Stratonikeia Antik Kenti (Muğla)
50- Uzunköprü (Edirne)
51- Eshab-ı Kehf Külliyesi (Kahramanmaraş)
52- Mudurnu Tarihi Ahi Kenti (Bolu)
53- İsmail Fakirullah Türbesi (Siirt)
54- Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne)
55- Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul)
56- Kibyra Antik Kenti (Burdur)
57- Van Kalesi (Van)
58- Yivli Minare Camii (Antalya)
59- Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir)
60- Bodrum Kalesi (Muğla)
61- Malabadi Köprüsü (Diyarbakır)
62- Hacıbayram Camii (Ankara)
63- Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale)
64- Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir)
65- İvriz Kültürel Peyzajı (Konya)
66- Priene Arkeolojik Alanı (Aydın)
67- Anadolu'daki Ahşap Tavanlı ve Ahşap Destekli Camiler (Konya, Kastamonu, Eskişehir, Afyonkarahisar, Ankara)
68- Justinianus Köprüsü (Sakarya - 2018)
69- Gaziantep Yeraltı Su Sistemleri: Kasteller ve Livaslar (Gaziantep)
70- Anadolu Türk Mirasının Erken Dönemi: Niksar, Danişmend Hanedanının Başkenti (Tokat)
710 Harput Tarihi Kenti (Elazığ)
72- Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat)
HEM KÜLTÜREL HEM DE DOĞAL (KARMA) MİRASLAR
Güllük Dağı-Termessos Milli Parkı (Antalya)
Kekova (Antalya)
Harşena Dağı ve Pontus Kral Kaya Mezarları (Amasya)
DOĞAL MİRASLAR
Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı
Kızılırmak Deltası (Samsun)
