Hangi ülke yetişmiş beyinleri transfer ediyor?
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, gençlerin sorusu üzerine, Türkiye'den yurt dışına beyin göçünün önlenmesi konusunda özel bir çalışma yaptıklarını, bu çalışmayı birkaç ay içinde bitireceklerini açıkladı. İşte beyin göçünün başlıca nedenleri, beyin göçünü engellemek için atılan adımlar ve beyin göçünün önüne geçmek için yapılması gerekenler... Habertürk Ankara Temsilcisi Bülent Aydemir'in haberi
Bu sorun yeni değil aslında ancak son dönemde Türkiye'yi tehdit eder boyuta ulaşan beyin göçünün önlenmesi konusunda kurumlar teyakkuz halinde çalışmalar yapıyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, gençlerin sorusu üzerine, Türkiye'den yurt dışına beyin göçünün önlenmesi konusunda özel bir çalışma yaptıklarını, bu çalışmayı birkaç ay içinde bitireceklerini açıkladı. Oktay'ın sözünü ettiği beyin göçünün ana nedenlerini sıralarsak;
1- Askerlik meselesi: Yurt dışında okuyan ya da çalışanlar için askerlik konusu temel meselelerdin biriydi. Yurt dışı bedelli imkânından yararlanmak isteyenler için 3 yıl yurt dışında bulunma gibi şartlar aranıyordu. Kariyerine ara vermek istemeyenler için bu sorun oluşturuyordu. Hazırlıkları tamamlanan kalıcı bedelli uygulaması ile sorunun bu ayağı büyük oranda çözülmüş oldu. Bu, teşvik edici, olumlu bir gelişme olarak kabul ediliyor.
2- Denklik meselesi: Özellikle yurt dışında eğitim gören, akademik kariyerini sürdürmek isteyen veya çalışanlar için Türkiye'ye dönüşte denklik almak ya da eşdeğer bir üniversitede akademik kariyerine devam etmek/çalışmak isteyenler için bürokratik işlemler sıkıntı oluşturuyor. Her ne kadar şimdi YÖK dijital başvuru imkânı getirse de bürokrasinin azaltılması konusunda talepler var. Buna yönelik çalışmalar yürütülüyor.
3- Motivasyon meselesi: Memleket sevgisi ve milli duruş; en çok üzerinde durulması gereken konu. Yetişmiş beyinler, ülkedeki yaşam koşullarının yanı sıra; işin sosyoekonomisine de bakıyor. Aldıkları ya da alacakları ücret kadar, çocuklarının eğitim durumu, yabancı dil öğrenmeleri, bulundukları şehrin yaşanabilir olması, konut sıkıntısı yaşamama gibi kriterleri de gözetiyorlar.
OLUMLU ADIMLAR ATILDI
Yurt dışına beyin göçünü tersine çevirmek, yetenek ve beyin avcısı çok uluslu şirketleri engellemek maksadıyla devlet de boş durmadı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, tersine beyin göçünü hızlandırmak amacıyla, "Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı"nı başlattı. Destek kapsamında; araştırması için 1 milyon TL başlangıç ödeneği verilecek araştırmacılar, ayda 24 bin TL burs alacak. Destekler eş ve çocukları da kapsayacak. Aile yaşam gideri bursu olarak 2 bin 250 TL alacak araştırmacıların eş ve çocukları için sigorta ve yol destekleri de sağlanıyor. Yetenekli Türk gençlerinin en fazla talep gördüğü alan savunma sanayisi... Türk savunma devi ASELSAN, Türkiye'de bulunan beyin gücünün geliştirilip güçlendirilmesine ek olarak yurtdışında bulunan Türklerin ülkeye geri kazandırılması yönünde çalışmaları hızlandırdı. Peki ne yapıldı?
İki kez ABD'de Silikon Vadisi'ne gidilerek tanıtım çalışmaları yapıldı; Stanford, Berkeley, Ohio State ve MIT üniversitelerinde kariyer etkinlikleri düzenlendi. Kurum yöneticileri, ABD'de düzenlenen TASSA ve TÜBİTAK toplantılarına katılarak üniversitelerde araştırmalarına devam etmekte olan öğretim görevlileri, doktora ve doktora sonrası eğitimlerine devam eden öğrenciler/araştırmacılar ile endüstride çalışan Türk bilim insanları arasında iletişim kurulmasını sağladı. Bu çalışmalar sonucunda 100 bilim insanı Türkiye'ye dönerek ASELSAN'ın parçası oldu.
SAVUNMA SANAYİİ'NDEN GENÇ BEYİNLER
Bütün bu çalışmalar; yurt dışında yaşayan, eğitim gören, çalışan nitelikli/zeki insanların ihtiyaç olduğunda veya çağrı yapıldığında ülkelerine dönmelerini ve severek ülkelerinde çalışmalarını ve hizmet etmelerini sağlamaya yönelik. Aynı zamanda uygun koşulları oluşturarak ülkelerine küsmemelerini sağlayacak girişimler bunlar... Son zamanlarda Türkiye'ye tersine beyin göçü başlasa da gidenlerle birlikte değerlendirildiğinde sayı, istenilen düzeyde değil. Rakamlara göz atarsak son bir yıl içinde 500'e yakın Türk bilim insanı/yetenekli beyin, özellikle savunma sanayi şirketlerinden yurt dışında transfer edildi. Ağırlıklı olarak Hollanda, Almanya, Belçika gibi Avrupa ülkelerine ve daha az sayıda ABD'ye gidiyorlar. Savunma sanayisi dışındaki sektörlerle birlikte sayı 2 bine ulaşıyor.
MERKEZİ BEYİN AVCISI ŞİRKETLER
Bu şirketlerin Türk beyinleri nasıl çektiklerine baktığımızda, durum dikkat çekici. Genellikle teknoloji ve savunma şirketleri adına merkezi insan kaynakları şirketi, Türk gençlerinin CV'lerini ve başvurularını alıp bunlar arasından seçim yapıyor. Şirketlerin ihtiyaçlarına bakıp bu başvuruları, merkezi olarak ilgili çok uluslu şirketlere yönlendiriyor, dağıtımını yapıyor. Tercih edilen alanlara bakıldığında; mühendislik başta olmak üzere teknik meslekler; elektronik, harp sanayi, yazılım, kriptoloji, siber güvenlik uzmanları tercih ediliyor. Diğer alanlarda da gelecek vaat eden isimler transfer ediliyor.
OLAĞANÜSTÜ ŞARTLAR SUNUYORLAR
Destek programları ve ödemeleri haricinde nitelikli bir uzman Türkiye'de 10 bin TL civarında ücret alırken, yurt dışındaki firmalar mesleğe yeni atılmış olanlara 6 bin Euro'dan başlayan ücretler ödüyor. Bu rakam, yaptıkları işe, niteliklerine ve uzmanlığına göre değişiyor. Skala 7 bin 400 Euro ile 15 bin Euro arasında değişiyor. Bunun yanı sıra; varsa çocuklarına iyi bir okul/eğitim olanağı, araç ve ev kirası gibi imkânlar da sunuluyor.
NE YAPILMALI?
Hem yurt dışında beyin ve yetenek avcılarının sunduğu cazip imkânlara karşı koyma hem de Türkiye'deki koşulların iyileştirilmesi ve huzurlu bir sosyoekonomik ortam sağlamaya yönelik çabalar var. Türkiye'ye dönecek olanların, çocuklarının eğitimi başta olmak üzere askerlik (bu konu çözülüyor), akademik kariyer ve bilim insanları için denklik, ar-ge faaliyetlerinin desteklenmesi, ekonomik imkânlar konusunda herhangi bir kaygı ya da endişe taşımaması gerekiyor. En önemli mesele de her alanda olduğu gibi çalışma hayatında da meritokrasiyi; yani üstün özelliklerinin olduğu düşünülen kişiler arasında idare gücünün liyakata dayalı olarak paylaştırılması, kayırma olmadığı anlayışının yerleştirilmesi...
