İstanbul’un 2 obez ambulansı kime yetişir?

İki hafta önce saat 03.00... 72 yaşındaki Sema Şenişleyenler’in bilinci kapanmış, olduğu yere yığılmış. 140 kilodan fazla, ayakları tutmadığı için kalkamıyor, belinin incinme riskine karşın kimse de kaldıramıyor. Torunu telaşla 112’yi aradı, ambulans 6 dakikada kapıya geldi. Genç paramedik, elini beline koyup kafasını sağa sola sallayarak “Teyzeyi ambulansa alamayız, çok kilolu. Obez ambulansı çağırmak gerek ancak o da sınırlı sayıda. Gelmesi çok sürer. Yapacak bir şey yok” deyip birkaç kaldırma girişiminde bulundu. Sonunda hasta yakınından müdahale edilemediğine dair teyit alıp Sema Hanım’ı kaderine bıraktı. İş başa düşmüştü, yakınları karga tulumba otomobile taşıyıp en yakın hastaneye götürdü. Doktor, “Nasıl bu kadar geç kalırsınız?” diye bağırıp yoğun bakıma yatışını yaptırdı. Ertesi gün hastayı nakil etmek isteyen o doktor, obez ambulansı için 112 Acil Servis’i aradı ama ambulans saatler sonra geldi. Bu sefer de hastayı taşırken sedye kırıldı. Ardından Bakırköy’deki diğer obez ambulansının Kartal’a gelmesini beklediler. Doktor “Böyle bir şey görmedim” diye yakınıyordu, oysa Sema Hanım 3 yıldır obez ambulansı bekliyordu. HT Pazar'dan Ece Ulusum haberi...

MİLYONLARCA OBEZE 91 AMBULANS

Geçen ay yayınlanan verilere göre Türkiye’de 4 bin 227 ambulans var. 266 palet takılabilen ambulans, 20 kar bıçağı bulunan kombi paletli ambulans, 64 tane 4 yaralı taşıyan ambulans, 91 yoğun bakım ve obez ambulansı ve 60 motosiklet ambulans bulunuyor. Obez ambulansları ayrıca yoğun bakım hastaları için de kullanılıyor. Bu araçlar, özel bir vinç sistemiyle donatılarak, kilosu 350’yi bulan hastaları taşıyabiliyor. Haftalık tıp dergisi The Lancet, geçen yıl 186 ülkeyi kapsayan bir obezite araştırması yayımladı. 2025’te dünyada 5 kişiden 1’inin obez olacağını söyleyen araştırma, Türkiye nüfusunun yüzde 25’ten fazlasının obez olduğunu söylüyor. Kordon Obezite Merkezi’nin geçen yıl yayınladığı bir başka araştırmaysa ülkemizdeki obez kişilerin bölgelere göre oranlarını veriyor: Ege’de yüzde 28, Marmara ve Karadeniz’de yüzde 33, Orta Anadolu’da yüzde 32, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yüzde 20...

Ece, babaannesiyle...

Durum böyleyken ambulanslar 110 kilo üzerindeki hastaları sedye kaldırmayacağı için alamıyor, obez ambulansları da yeterli gelmiyor. Sağlık Bakanlığı’nın bize verdiği bilgilere göre 200 binin üzerinde obez kişinin yaşadığı İstanbul’da sadece 2 obez ambulansı var.

Biri Anadolu yakasında diğeri Avrupa’da... Gerçi Sema Hanım’ı kaldırırken birinin sedyesi kırıldı, teknisyenler tamir edemediyse 1 ambulans kaldı. Obez ambulansları konusunda şanslı olan iller Ankara ve İzmir’de 4’er tane var. Aksaray, Balıkesir, Diyarbakır, Edirne ve Kırıkkale’de 2’şer, diğer illerde 1’er tane bulunuyor. Bingöl ve Tunceli’de ise hiç yok...

3 KAT DAHA MALİYETLİ

Bu tür ambulansları diğerlerinden ayıran ilk şey, vinçli sedyesi ve sarsmayı azaltan süspansiyonu. 112 Ambulansı ile Acil Servise Taşınan Hastaların Aciliyet Durumlarının Değerlendirilmesi başlıklı tezinde Uzm. Dr. Müge Gülen durumu şöyle açıklıyor: “Cüssesi ağır hastalarda taşınırken oluşan titreşimler, yorgunluk, karın bölgesinde ağrı, oksijen ihtiyacının artması, kalp ve akciğer fonksiyonlarının bozulması, kan basıncının (özellikle kafa içi) artması, ağır yaralanmalarda hasta durumunun tehlikeye girmesi ve mevcut sağlık durumunundaha da kötüye gitmesi gibi neticeler doğuruyor. Ayrıca obez ve yoğun bakım ambulanslarında anında müdahaleye imkân sağlayan donanım bulunuyor. Ancak bu kadar donanımın bulunduğu ambulanslar çok pahalı. Normal ambulansların maliyeti donanımına göre 40-70 bin TL’yi bulurken obez hastaları taşıyabilenler bu rakamların 3 katı. Bu da keseye göre ambulans demek oluyor...”

PARANLA DA SIRA BEKLİYORSUN

Aşırı kilolarından dolayı ambulansa alınamayan hastalar çareyi özel ambulans tutmakta buluyor. Çoğu kiloyu dert etmeksizin hastanızı kabul ediyor. İnternette bir sürü kurum var. Pendik’ten Kartal’a obez bir hasta için en az 600, en fazla da 1400 lira istediler ki çoğunun ambulansı da hasta almaya gitmişti. Yani paranızla bile olsa bekleyeceksiniz... Kritik hastalarda vakit hayati önem taşıyor. Günlerdir yoğun bakımda olan Sema Hanım için de öyle. Doktoru “Daha erken gelebilseydi ciğerleri ve böbreklerini kurtarabilirdik. Son günleri” dedi. Sema Hanım’ın yani babaannemin başına gelenlere bizzat şahit oldum. Teselli etmek için “Vadesi dolmuş” diyenler var, buna inanmıyorum. Yıllardır hastane duvarlarında asılı duran afişte okuduğumuz çok doğru: “Erken müdahale hayat kurtarır...”

Ancak obez ambulansı yetersizliğinden dolayı müdahale geciktiğinden babaannemi bu yazıyı yazarken kaybettik.

‘5 yıldır çalışıyorum1 kere binmedim’

Acil servis uzmanları, obez ambulanslarındaki görevlilerin boy ve kilo kıstaslarıyla seçilmediğini belirtiyor. Bu nedenle obez bir hastayı taşırken etraftaki insanlardan yardım istemek durumunda kalıyorlar. Sema Hanım’a ilk gelen obez ambulansında zayıf, kısa boylu ve çelimsiz 2 genç kadın vardı. Hastayı taşıyamadıkları için şoförü de çağırdılar ancak yine yataktan sedyeye taşıyamadılar. Bu sefer yoldan adam çevirip ancak 6 kişinin yardımıyla görevlerini tamamladılar... 2 görevli kadın da hastalarını ambulansta bekledi! Ne yapacaklarını bilemedikleriaçıktı. 5 yıldır İstanbul’da ambulansta paramedik olarak görev yapan Bekir Bey, “Ambulanslar derslerde tanıtılıyor. Kişi stajında denk gelirse binebiliyor. Atanıp çalışmaya başladıklarında hizmet içi eğitimler yapılıyor. Obez ambulans ve yoğun bakım ambulanslarının sayısı normal ambulanslara göre az. O yüzden herkes tam olarak bilmiyor. Ben 5 yıldan beri 1 kere bile binmedim obez ambulansına. Bu denk geldiğin ve çalıştığın 112 ambulans istasyonuna bağlı” diyor. Ancak denk gelirseniz deneyimleyerek eğitim alıyorsunuz...

Durum dünyada nasıl?

Londra’da 444 kiloya kadar hizmet verebilen 3 ambulans var. Ancak acil durumlarda farklı firmalardan ambulans kiralama yöntemlerini kullanıyorlar. İngiltere bu yıl obez hastaları taşımak için tasarlanan son model 3 araca 400 bin Euro harcadı. Önceki araçlarsa son 5 yılda 1700 kez kullanılmış. ABD’deyse obez nüfusunun çok olmasından dolayı eyaletlerdeki ambulansların 3’te 1’i obez hasta taşıyacak nitelikte.