Mayalamak için başka yoğurda ihtiyaç duyulurken tarihteki ilk yoğurt nasıl yapıldı?
Yoğurdu ilk kimin bulduğu konusunda tartışmalar hala sürse de mucidi olarak Türkler kabul edilir. Ancak buna karşın patentini Bulgarlar almış. Türkçe kökenli "yoğunlaştırma" ve "koyulaştırma" kelimelerinden gelen yoğurdun kaynağı ise hala net bir bilgiye dayandırılamıyor. Buna karşın dünyaca ünlü Encyclopaedia Britannica, yoğurdun icrasına ilişkin birçok öykü bulunsa da, yoğurdun Türklerden kaynaklanmış olabileceğini belirtiyor. Peki, yoğurt yapmak için başka bir yoğurda ihtiyaç varken tarihteki ilk yoğurt nasıl mayalandı?
Yoğurt kelimesini ilk kez İngilizce olarak, bir seyahat yazarı olan Samuel Purchas'ın 1625'te Türklerin ekşimedikçe sütü tüketmediklerini, ekşiyen süte de yoğurt dediklerini not etmiştir. Adı ne olursa olsun, yoğurdun tarihi oldukça eskidir. Bir başka ünlü yayın olan Oxford English Dictionary zaten 1937’den bu yana yoğurt sözcüğü ve ürününün Türk kökenli olduğunu yazıyor.
Yoğurt kelimesinin kaynağı Türkçeden gelmektedir. Diğer dillerde de yoğurt aynı şekilde telaffuz edilmektedir. Fransa’da "Youghourt", İngiltere ve Amerika’da "Yogurt", Güney Afrika’da "Joghurt", Yunanistan’da da "Yaourti" kelimeleri dünyada yoğurda verilen isimlerden birkaçıdır.
Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan Divan-ü Lügat-it-Türk ve Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig adlı eserlerde "yoğurt" kelimesine bugünkü anlamda rastlanılmaktadır.
Antik Hint kaynaklarında, yoğurt ve balın karışımı "Tanrıların yemeği" olarak adlandırılmaktadır.
Antik Yunanda mutfağında yoğurda benzeyen "oxygala" adında bir süt ürünü yapılmaktaydı.
Dünyada ilk yoğurdun M.Ö 1600’lerde Orta Asya'da bulunduğu söylenmektedir.
Tarihte ilk yoğurt mayası olarak karınca yumurtası kullanıldığına dair görüşler bulunmaktadır.
Bu bilgilere göre tarihte ilk yoğurt yapımı ve mayalama işlemleri karınca yumurtası ile yapılmıştır. Karınca yumurtası içeriği bakımından süte tutuculuk sağlar. Bu şekilde kısa sürede yoğurt mayalanabilir ve yemeye hazır hale gelir.
Yoğurdun ilk kez MÖ 5000 ve 4000'li yıllarda Mezopotamya'da yapıldığını düşünenlerde bulunmaktadır. Bundan önce, MÖ 6000'de, Hint dini metinlerinde fermente süt ürünleri tüketmenin sağlığa yararlarından bahsedilir. Nitekim bazı tarihçiler, 175 yaşına kadar yaşayan İbrahim'in uzun ömrünü yoğurt tüketmesine bağlayarak, "sokaklarından süt ve bal akan ülke" tabirindeki besini "yoğurt" olarak yorumlamışlardır. Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu Cengiz Han'ın da cesaret versin diye ordularını yoğurtla beslediği kayıtlarda yer alıyor.
Yoğurt, 1542'de sık sık ateşli ishale yakalanan ve Türk müttefiki tarafından önerilen yoğurtla iyileşen Fransa Kralı I. François tarafından Batı Avrupa'ya getirilir. Böylece yoğurt Avrupa'dan başlayarak dünyaya yayılmaya başlar. İnsanların yoğurda tarçın, bal veya meyve ekleyerek yoğurdu çeşitli biçimlerde tüketme yolları bulması da uzun zaman almaz.
Yoğurt 16.yüzyılda yoğurt Fransa’da da ilaç olarak tanınmıştır.
16. yüzyılda Fransa kralı 1.Fransuva ateşli ishal hastalığına yakalanır. Tedavi edilmesi için Türkler tarafından yoğurt götürülür ve yemesi tavsiye edilir. Bu suretle dünyada yoğurt üretimi birden bire artmaya başlar. O tarihte yoğurt Fransa’da da ilaç olarak tanınmıştı.
Yoğurdun tam anlamıyla ve geniş çapta tanınması ise 20.yüzyılda gerçekleşmiştir.
İlk yoğurdun mayalanma süresi de bugünkü süreden farklıdır.
Yoğurt mayalama işlemlerinin karınca yumurtası toprağı ile yapıldığı da söylenmektedir. Fakat o çağda yaşayan insanlar zaman içerisinde bunun sağlıklı olmadığı kanısına varmışlar ve bu nedenle karınca yumurtası kullanımına devam etmişler.
MS 1. yüzyılda Roma filozofu olan Pliny, eski barbar ulusların sütü nasıl koyu ve yoğun bir kıvama getirmeyi bildiklerini kaydetmiştir. Sağdıkları sütün fazlasını hayvanların iç organlarından yapılmış derilerin (tulumların) içerisinde sakladıkları için, tulumun yapıldığı bu hayvanlarda bulunan bakteriler belirli bir ısıda sütü koyulaştırma eyleminde bulunmuştur. Süt, hayvanların derisindeki bakterilerle reaksiyona girerek fermente olmuş ve bugün bildiğimiz yoğurt benzeri bir şey ortaya çıkarmıştır.
Başka bir teoriye göre ilk yoğurt tesadüfen mayalanmıştır. Yoğurt mayasında laktik asit bakterileri bulunur ve sütü hızlı bir şekilde mayalarlar ancak aynı laktik asit bakterileri ve benzer özellik gösteren bakteriler havada serbest olarak da bulunurlar.
Dolayısıyla ilk mayalanan yoğurt da bu şekilde havadaki bakteriler öncülüğünde mayalanıp sonrasında insanların dikkatini çekmiştir. Çiğ tanesi, karınca yumurtası, çam kozalağı gibi yollarla da aynı sonuca ulaşmaya çalışmışlar ve sütün içine önceki yoğurttan biraz karıştırmak sureti ile doğru olan mayalama yöntemini bulmuşlardır.
