Asgari ücretliler eylülden itibaren yüzde 20 vergi dilimine girecek

2020 yılındaki kazançlara uygulanacak gelir vergisi tarifesi geçen yıla göre yüzde 22 oranında artırıldı. Yıllık yüzde 11.84 enflasyona karşılık gelir vergisi tarifesinin yüzde 22 oranında artırılması ücret geliri ile yaşayanların lehine bir durum oluşturuyor. Bu yıl için tespit edilen ilk vergi dilimi tarifesi, brüt asgari ücretin 7.5 katına ulaşıyor. Geçen yılki ilk vergi dilimi tarifesi asgari ücretin 7 katı düzeyindeydi.

Bu gelişme sayesinde, ücret geliri elde edenler vergi dilimindeki artıştan geçen yıla göre biraz daha az etkilenecekler. Ancak yine de geçen yıl olduğu gibi eylül ayında yüzde 20 vergi dilimine girmekten kurtulamayacaklar.

Ücret gelirlerinin yüzde 15 vergiye tabi olan kısmı 18 bin liradan 22 bin liraya; yüzde 20 vergiye tabi kısmı 40 bin liradan 49 bin liraya; yüzde 27 oranına tabi kısmı ise 148 bin liradan 180 bin liraya çıkartıldı. Buna göre, 22 bin liraya kadar olan ücret gelirlerinde yüzde 15, 22 bin lira ile 49 bin lira arasındaki gelirlere yüzde 20, 49 bin ile 180 bin lira arasındaki ücret gelirlerine de yüzde 27 vergi uygulanacak.

ASGARİ ÜCRETLİ NE KADAR VERGİ ÖDÜYOR?

Türkiye’de işçi ve memurların ücret ve maaşları vergi kesildikten sonra ödeniyor. Bordrosunu düzenli kontrol etmediği takdirde kim ne kadar vergi ödediğini bilmiyor. Özellikle işverenle net ücret üzerinden anlaşmış olanlar, yani vergi dilimi kaç olursa olsun eline geçen net ücreti değişmeyenler her ay vergi ödediklerinden adeta habersizler.

Asgari ücretle çalışanlar normalde ağustos ayına kadar ayda 375 lira, eylülde 401 lira, ekim ayından itibaren de aylık 500 lira vergiye tabi bulunuyor. Çalışanın medeni durumu, eşinin çalışıp çalışmadığı ve çocuk sayısına göre asgari geçim indirimi (AGİ) yoluyla, vergide indirim yapılıyor. Bu indirim sayesinde, eşi çalışmayan üç çocuklu bir işçi eylül ayına kadar hiç vergi ödemiyor, eylülde vergi dilimi yükselince vergi ödemeye başlıyor.

Örneğin, bekâr bir asgari ücretlinin 2020 yılında normalde 4 bin 904 lira vergi ödemesi gerekiyor. Aylık 221 liradan yıllık 2 bin 649 liraya ulaşan asgari geçim indirimi düşüldüğü için 2 bin 255 lira gelir vergisi ödüyor. Damga vergisiyle birlikte ödediği yıllık vergi tutarı 2 bin 523 liraya ulaşıyor. Asgari ücretli olup evli, eşi çalışmayan bin 993 lira, 1 çocuklu bin 596 lira, 2 çocuklu bin 198 lira vergi ödüyor.

Eşi çalışmayan, 3 çocuklu asgari ücretli eylül ayına kadar vergiden muaf ama eylülden itibaren vergi diliminden etkilendiği için 669 lira vergi ödüyor.

Eşi çalışan 1 çocuklu asgari ücretli yılda 2 bin 125 lira, 2 çocuklu bin 728 lira, 3 çocuklu bin 198 lira, 4 çocuklu 933 lira, 5 çocuklu da 669 lira vergi ödüyor.

ELE GEÇEN NET ÜCRET AZALIYOR

Vergi diliminden dolayı asgari ücretlilerin, AGİ dahil ele geçen net ücretleri eylül ayında 26 lira, ekim ayından itibaren de daha yüksek tutarda azalacak. Örneğin, eşi çalışmayan 2 çocuklu bir asgari ücretlinin eline geçen net ücret ocak-ağustos aylarında 2.435 TL olacak, eylülde 2.409 TL’ye, ekim ayından itibaren de 2.324 TL’ye gerileyecek.

Eşi çalışmayan, 3 çocuklu bir asgari ücretlinin ocak ayında 2.479 TL olan net ücreti ise aralık ayında 2.354 TL’ye düşecek.

Asgari ücretlilerin eline geçen net ücretin daha fazla azalmasını önlemek amacıyla 2016 yılından beri alt sınır uygulanıyor. Buna göre, vergi dilimi ne olursa olsun, ele geçen net ücret, ocak ayındaki net ücretin altına düşmüyor. Bu sayede, örneğin eşi çalışmayan çocuksuz bir asgari ücretlinin ocakta 2 bin 368 TL olan net ücreti ekim ayında 2.243 TL’ye düşmesi gerekir iken, söz konusu kural nedeniyle 2.324 TL ödeniyor.

ASGARİ ÜCRETLİ VERGİ DİLİMİNDEKİ ARTIŞTAN NASIL KURTULUR?

Asgari ücretlilerin ocak ayında aldıkları net ücreti aralık ayında da alabilmeleri için, ilk vergi dilimi tarifesinin o yılki asgari ücretin 10 katı olması gerekiyor. İlk vergi dilimi tarifesi 2003 yılında asgari ücretin 16 katı iken, zamanla geriledi ve 2014 yılında 9.7 kata, 2019 yılında ise 7 kata kadar düştü. Asgari ücretliler 2014 yılından itibaren vergi dilimindeki artıştan etkilenmeye başladılar.

BRÜT ÜCRETLE ÇALIŞANLAR HANGİ AYDA YÜKSEK VERGİ DİLİMİNE GİRECEK?

Asgari ücretlilerin yanı sıra işveren ile brüt ücret üzerinden anlaşanlar vergi dilimindeki artışlardan doğrudan etkileniyorlar. Toplu iş sözleşmesine tabi işçilerin çoğu ile memurlar da bu gruba giriyor. Memurların vergiye tabi kazançları kendi özel yasalarına göre farklılık gösterdiği için, verdiğimiz örneklerin tamamı hizmet akdiyle çalışanlara yöneliktir.

Brüt ücreti 3.500 TL olan bir işçinin eline geçen net ücret ocak ayında 2.833 TL iken aralık ayında 2685 TL’ye düşüyor. Aylık ücretteki düşüş tutarı brüt ücreti 4.000 lira olanlarda 170 TL, 4.500 lira olanlarda 191 TL’ye ulaşıyor.

Örneğin brüt ücreti 5.500 lira olan, eşi çalışmayan 2 çocuklu bir kişi ocak ayında 4.263 TL net ücret alıyor. Bu kişi haziran ayında yüzde 20, kasım ayında da yüzde 27 vergi dilimine giriyor. Ele geçen net ücreti ise önce 4.109 TL’ye, aralık ayında da 3.702 TL’ye kadar geriliyor.

NET ÜCRETLE ÇALIŞANLAR NASIL ETKİLENİYOR?

İşverenle net ücret üzerinden anlaşanlar ilk bakışta vergi dilimindeki artıştan etkilenmiyor gibi görünüyorlar. Ama, vergideki artışı işveren karşıladığı için onların da brüt ücretleri her vergi dilimi artışında yükseliyor. Böylece, o işçinin işverene maliyeti artıyor. Net ücret üzerinden anlaşan işveren de ücreti vergi dilimindeki artışı dikkate alarak, daha düşük belirlemeye çalışıyor.