Aile içi şiddet genetik mi yoksa babadan mı öğreniliyor?
Şiddete uğrayan kadının çocukları da şiddete meyilli olur mu? Uzmanlar yanıtladı
Kurthan Demir / HT GAZETE
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından yapılan ‘‘Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması’’ çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. Yaklaşık 15 bin kadının katılımı ile yapılan araştırmaya göre şiddete uğrayan annelerin çocuklarının da şiddete meyilli olduğu ortaya çıktı. Yapılan araştırmanın sonuçlarını ‘‘Şiddet aile içerisinde mi öğrenilir yoksa genetik olarak mı aktarılır?’’ sorusu ile konunun uzmanlarına sorduk. Işte yanıtlar...
‘Bu davranışın benimsenmesinin nedeni rol modeli’
Akademisyen Doç. Dr. Burhanettin Kaya
Bu durum genetik değil rol modeli olmakla ilgili. Daha önce benim de sınıf öğrencileri ile yaptığım benzeri bir araştırmada böyle bir sonuç vardı. Eğer aile içerisinde şiddet varsa; baba karısına şiddet uyguluyorsa sınıf öğrencilerinin yüzde 29’u babanın anneye şiddetini olumlu buluyor. Bu az bir oran değil, yani çocuk erkeğin kadına uyguladığı şiddeti doğru ve haklı buluyor. Çocuğun şiddeti onaylaması ile annenin eğitimi bağlantılı. Annenin eğitimi arttıkça çocuğun bu yöndeki görüşleri azalıyor. Şimdi buradan hareketle bunu genetik bir yapıya bağlayamayız. Çocuklar içine doğdukları aile içerisinde rol modellerini benimserler. Dolayısıyla bu davranışın benimsenmesinin tek sebebi rol modellerdir. Baba bir problem çözme yöntemi olarak bunu kullanıyorsa şiddet uygulayıp bir şey elde ediyorsa çocuk da bunu onaylıyor, kendisi de şiddet üreten hale gelebiliyor. Eğer bir çocuk kendisi şiddete uğruyorsa ileride şiddet üreticisi olabilir.
‘Dış çevrenin etkisi % 50’den fazla’
Çocuk Psikoloğu Başak ÜNVER
Çocuk şiddeti öğreniyor. Herkes tabii ki doğuştan belli bir mizaca sahip ama dış çevrenin davranışlarımıza olan etkisi yüzde 50’den fazla. Duygusal anlamda olumsuzluklarla nasıl başa çıkılacağını çocuk aileden öğrenir. Olaylara tepki verirken endişeli anne babaların çocukları, endişeli tutumlar içerisine girer. Çocuk neye nasıl tepki vereceğini evden, ailesinden öğreniyor. Bu noktada genetikten çok öğrenmeye odaklanmak gerekiyor.
‘Şiddeti gören çocuk, kendi eşine de uygulayacaktır’
Psikolog Alanur ÖZALP
Biz özellikle psikologlar olarak annebaba arasında tartışma olduğunda bu tartışmayı çocukların görmemesini sağlamalarını istiyoruz. Bir iki kere çocuğun böyle durumlarla karşılaşması psikolojisini bozmaz ama sürekli karşılaşıyorsa çocuk bundan etkileniyor. Kendisi de yetişkin olduğunda kendi eşine ve çocuğuna aynı uygulamayı yapıyor. Bu bir kısırdöngü ve biz bu kısırdöngüyü durdurmak istiyoruz. Bu araştırma, dünyada ve Türkiye’de daha önce yapılmış pek çok araştırma ile aynı sonucu veriyor.
‘Genetik faktörler rol oynasa da çok düşük’
Psikiyatr Cem MUMCU
Sadece aile değil toplum içerisinde hoyrat bir şiddet ile yaşıyoruz. Aslında herkes bunu öğreniyor. Genetik faktörler rol oynasa bile çok düşüktür. Çocuk, şiddeti annesinden, babasından ve çevresinden öğreniyor.
‘Çocuklar farklı davranabilir, genetik yatkınlık da önemli’
Psikolog Fulya Kaya TEZEL
Sosyal öğrenme yani model alma çok önemli bir faktör. Genellikle doğru olmayan davranışlar yapan annebaba yerine çocuk kendisini suçlar. Maruz kaldığı davranışları da normal olarak değerlendirir. Eğer baba, anneye şiddet uyguluyorsa çocuğun hayata, temel inançlarına dair tohumlar zihninde oluşur. İstediği bir şey yerine gelmediğinde kadına vurmak gibi temel öğrenmeleri olur. Benzer davranışları ilerleyen hayatında kendisi de uygular. Ama ‘Sosyal öğrenme kesinlikle olur’ şeklinde düşünmek biraz yanıltıcı olabilir. Aynı ailede birkaç çocuk olabilir; baba anneye karşı şiddet uyguluyordur ama çocuklardan sadece biri bununla özdeşleşir. Burada genetik yatkınlık önemli. Anne de mağdur olduğu şiddete itiraz etmiyorsa çocuk bunun doğal bir şey olduğunu düşünüyor. “Babası şiddet gösteren bir çocuk ileride kendisi de şiddet gösterir” demek yanlıştır ama her şiddet olayı sergileyen failin geçmişinde muhakkak bir şiddet öyküsü vardır.
‘Çevresel ve genetik faktörleri birbirinden ayırmak zor’
Genetik Uzmanı Doç. Dr. Gülay Başkaya CEYLANER
BU durumda genetik faktörler ile çevresel faktörleri birbirinden ayırmak çok zor. Mesela şişmanlık genetik mi çevresel mi, bunu ayırmak için en çok ikiz çalışmaları kullanılır. İkiz doğmuş bebekler birbirinden ayrılarak büyütülür. İki ayrı ailede büyüyen çocukların birisi şişman birisi zayıfsa o zaman diyoruz ki çevre etkili yeme alışkanlıkları bozuk, ama ikisi de şişman oluyorsa bunun altında genetik faktör vardır. Bu konuyu da tamamen ayırmak zor, çevresel mi genetik mi diye. Gerçekten şiddete meyil yaratan bazı davranış bozukluklarına yol açan genetik faktörler var ama bu konuda yapılan araştırmanın sonucu ile aynı görüşteyim. Genetik faktörler mutlaka var ama çevreden etkilenme ve gördüğünden etkilenmenin daha yoğun olduğunu düşünüyorum. Çocuk şiddeti öğreniyor.
