Kariye Camii ibadete açılıyor

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla, 29 Ağustos 1945 tarihli ve 3/3054 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının Fatih ilçesindeki Kariye Camii'nin müze ve müze deposu olarak kullanılmak üzere Milli Eğitim Bakanlığına tahsis edilmesine ilişkin kısmi, Danıştay Onuncu Dairesinin 11 Kasım 2019 tarihli kararıyla iptal edildiğinden, Kariye Camii yönetiminin 22 Haziran 1965 tarihli ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 35'inci maddesi gereğince Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına karar verildi.

6’ncı yüzyılda Kariye Kilisesi olarak inşa edilen yapı, İstanbul’un fethinden sonra 1511 yılında Sultan II. Bayezid’in sadrazamlarından olan Atik Ali Paşa tarafından camiye çevrilmişti. 16. yüzyıl başlarında camiye çevrildikten sonra bazen tahta kepenklerle bazen de badana ile yer yer kapatılan mozaik ve freskolar 1950’den itibaren Amerikan – Bizans Enstitüsü tarafından ortaya çıkarılmıştı. Bakanlar Kurulu’nun aldığı kararla 1945 yılında müzeye çevrilen Kariye Camii, Danıştay Onuncu Dairesi’nin aldığı kararla ibadete açılacak.

KHORA MANASTIRI’NA AİT BİR KİLİSE OLARAK İNŞA EDİLDİ

İstanbul'da Fatih Edirnekapı semtinde bulunan Kariye Camii, Khora Manastırı’na ait bir kilise olarak inşa edildi. Manastırın 13. yüzyılda varolduğu kesin olarak bilinmekle birlikte manastırın 6. yüzyılda yapıldığı ileri sürülüyor.

Kariye, Eski Yunanca'da kent dışı (kırsal alan) anlamındaki Chora sözcüğünün Türkçeleşmesiyle ortaya çıkmış bir isim. Çünkü eski kilise ve manastır İstanbul surları dışında kalıyordu.

Farklı dönemlerde çeşitli yapılandırma süreçlerinden geçmiş olan Kariye Camii’nin tarihi 6. yüzyıla kadar uzanıyor. Kariye, manastır ve kilisesi zaman içerisinde civarında imparatorluk sarayları ile komşu oldu ve önem kazandı.

Kubbesi dört kemerle taşınan Kariye Camii, 1204-1261 yılları arasındaki latin işgali sırasında çok harap duruma geldi. O zamanlarda kent surlarının dışında kalan Edirnekapı semtinde inşa yapının günümüzdeki haline 14. yüzyıldaki köklü onarım ve eklemeler ile geldiği biliniyor.

II. Andronikos (1282 - 1328) döneminde devrin ileri gelenlerinden, edebiyatçı, şair, ve Hazine Nazırı Theodoros Metokhites 1313'e doğru bu manastır ve kiliseyi onarttı ve binaya çeşitli eklemeler yaptı.

Metohides 1320 yıllarda, yan şapel, dış narteks ve süslemeleri yaptırttı. Orta mekânın üst kısımlarındaki mozaikler günümüze kadar uzanamadı.

Girişteki iki koridorda kronolojik olarak, Bakire Meryem ve İsa’nın hayatları, İncil’de olduğu gibi, mozaiklerle anlatıldı. Yan ek şapelde ise dini konular fresk olarak işlendi.

Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul'un fethinden sonra bir süre daha kilise olarak kullanılan binayı 1511'de Vezir Hadım Ali Paşa camiye dönüştürdü.

Daha sonra yanına bir okul ve aşevi eklendi.

Kariye Camii’nin tavan ve duvarlarını süsleyen Hz. İsa ve Meryem’in mozaik tasvirleri ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Bu freskler, en iyi durumda günümüze ulaşmış freskler unvanını da taşıyor.

Caminin içerisindeki mozaik ve freskler Doğu Roma resim sanatının son dönemine ait en güzel örnekler olarak kabul ediliyor. Burada Tevrat ve İncil'den alınan sahnelerle, Meryem'in İncil'de yer almayan hayat hikayesi de mozaik olarak işlenmiş.

Ayrıca iç narteks sağ duvarda, İsa, Meryem, İsaakios, Komnenos ve Moğol Prensi Abaka Han ile evlendirilmiş olan VIII. Mikhael Palalologos'un rahibe olan Kızı Maria resmedilmiş. Ana mekan iç kısımda, batıda Meryem'in ölümü, güney doğuda kucağında çocuk İsa ile Meryem, kuzey doğuda ise İsa mozaiği yer alıyor.

Yüksek kasnaklı kubbeye, ortasında Meryem, çocuk İsa ile resmedilmiş. Kubbe dilimlerinde ise 12 melek figürü yer alıyor. Kubbenin pandantiflerinde 4 ilahi yazar, kubbenin altında, duvar ve kemerlerde ise Tevrat'tan alınmış bazı sahneler bulunuyor.

Kuzey duvarda, Yakup'un rüyası olan ve merdivene inip çıkan melekler, sağda yanan çalılıklarda Musa, güney duvarda ahit sandığının taşındığı sahne, Süleyman, İsrailler ve sağda ahit sandığının kutsal mabede yerleştirilmesi, Kudüs önünde bir melek ile Asurluların mücadelesi yer alıyor.

Apsis yarım kubbesindeki freskoda, İsa'nun Adem ile Havva'yı lahitlerinden çekerek çıkarmakta olduğu Anastasis sahnesi yer alıyor. İsa'nın ayakları altında kırılmış yapılar, kilitler ve bağlanmış bejçi ile cehennem temsil ediliyor.

İşte Kariye Camii'nden görüntüler...