Deprem anında neden gökyüzünde ışıklar beliyor? Ortaya çıkan ışıkların nedeni nedir?
6 Şubat sabah saatlerinde Gaziantep'te 6,4 Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 7,7 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Deprem can kaybı ve yaralanmalara neden olurken sarsıntı anında gökyüzünde ortaya çıkan ışık huzmelerinin neden meydana geldiği merak konusu oldu. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Ali Pınar tarafından daha önceki yıllarda yapılan açıklamada, deprem ışıklarının fay hareketleriyle alakalı olduğu ifade edilmişti. Peki deprem sırasında ışık neden olur? Deprem anında ortaya çıkan ışık nedir, anlamı ne? Deprem olurken neden gökyüzünde ışık beliriyor? İşte detaylar...
Deprem ışıklarının görünme zamanı iki farklı grup altında sınıflandırılabilir.
- Depremden hemen önce ya da birkaç hafta öncesinde beliren, genel olarak merkez üssüne yakın gözlemlenen deprem ışıkları.
- Deprem dalga dizisinin geçiş anı esnasında merkez üssüne yakın yerlerde meydana gelen ya da S dalgalarının geçişi anında merkez üssünden uzak yerlerde görülen depremle eşzamanlı oluşan ışıklar.
Deprem anında ortaya çıkan ışıklar nedir?
Deprem Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Ali Pınar daha öncesinde yapmış olduğu bir açıklamada deprem ışıkları hakkında, 'Görülen o ışıklar yüzde 90’lık kısım dediğimiz sismik enerjinin ısıya dönüşme olayıdır.' ifadelerine yer vermişti.
Prof. Dr. Pınar, fayın hareketiyle biriken enerjinin yüzde 90'ının ısıyla ortaya çıkması faydalı bir olay olarak yorumlayarak; 'Bir fay üzerinde biriken sismik enerjinin yüzde 90’ı tamamen ısıyla çıkar. O hareketle birlikte büyük ısı oluşmaktadır. Sadece geri kalan yüzde 10 sismik enerjiyle açığa çıkar.' açıklamalarında bulunmuştu.
Sismik enerji nedir?
Yer kabuğunda yaşanan ani enerji boşalımı esnasında meydana gelen dalgalanmalar sismik dalga olarak adlandırılır. Yer kabuğunun altında ortaya çıkan bir deprem ya da patlama anında çok büyük bir miktar enerji açığa çıkmış olur. Ortaya çıkan enerjinin bir kısmı faylanma ile birlikte kayaçların deformasyonu için kullanılır. Geri kalan kısmı, ortam özelliklerine bağlı olarak yer içerisinde elastik dalgalar halinde yayılmaya devam eder.
Sismik dalgalar, depremi meydana getiren kırılma ve faylanma sebebiyle kaynaktan uzaklaşacak şekilde tüm yönlere farklı türlerde yayılır.
Deprem sırasında cisim ve yüzey dalgası olmak üzere iki dalga çeşidi ortaya çıkar. Cisim dalgaları tüm yönlere doğru yayılarak hareket eder. Yüzey dalgaları ise yerkürenin yüzeyinde paralel şekilde yayılmaya devam eder.
Deprem olurken neden gökyüzünde ışıklar beliriyor?
Deprem analistleri tarafından bu zamana kadar yapılan açıklamalarda, biriken enerjinin tümü sismik dalgalara dönüşerek farklı tepkimeler yaratmadığı (ışık huzmesi gibi) durumda, ölçülen depremin şiddeti hali hazırda yaşanan büyüklüğün 10 katı şiddetinde meydana gelebilir.
Bazı modeller, deprem ışıklarının üretilmesinin, bir deprem öncesinde ve sırasında dolomit, ve riyolit gibi bazı kaya türlerindeki iyonlaşmayı takiben, iyonların kayalardaki çatlaklardan yukarı doğru hareket etmesine dayanmaktadır. Bu iyonlar atmosfere ulaştıklarında, hava ceplerini iyonize ederek ışık yayan plazma oluşturabilir.
