Enflasyon sepeti ne kadar gerçek?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkan Vekili Ömer Toprak, vatandaşların, enflasyon hesaplamasında esas alınan ürünlerin kendi tüketimlerini yansıtmadığı eleştirilerine ilişkin ''Vatandaşın sepet beni yansıtmıyor düşüncesi çok çok yanlış değil. Çünkü o sepet, Türkiye ortalaması bir sepet. Ahmet'in, Mehmet'in, Hüseyin'in kendi yaşam standardına bağlı, ondan yola çıkarak oluşturulmuş bir sepet değil'' dedi.

A.A muhabirinin konuya ilişkin sorularını yanıtlayan Toprak, enflasyon hesaplaması yaparken fiyat değişimini izledikleri ürün sepetini 2005 yılında yenilediklerini ve kendi içinde güncellemeye yönelik bir sistem hayata geçirdiklerini söyledi. Bu sistem çerçevesinde her yıl sonunda ''halkın tüketimine yeni giren'' ve ''tüketiminden düşmeye başlayan'' ürünleri tespit ettiklerini ve sepeti buna göre şekillendirdiklerini kaydeden Toprak, ''Artık (ne zaman güncelleme yapacaksınız), (sepet eski mi) gibi sorunlarımız yok'' dedi.

Toprak, verilerin toplandığı ''Hane Halkı Bütçe Araştırması'' kapsamında, belirlenen hane halklarının hangi üründen, hangi fiyata, ne kadar alım yaptığının kaydedildiğini belirterek, ''Sepetteki ürünleri değerlendiririz. Örneğin peynir. Bakarız; ne kadar peynire, ne kadar para harcamış, önceki yıla göre düşmüş mü, yükselmiş mi. Diyelim talep azalmış, bu peynirin fiyatının yükselmesinden mi kaynaklanıyor, yoksa hane halkı peyniri bırakıp başka bir şeye mi yönelmiş... bunlara bakarız'' diye konuştu.

''26 BİN HANEDEN VERİ TOPLANIYOR''

Enflasyonun tespiti için izledikleri ürünlerin seçimine yönelik eleştiriler hatırlatıldığında Toprak, şöyle konuştu: ''Ben hem başkan olarak hem de konuların tekniğine çok hakim biri olarak söyleyeyim; açıkçası vatandaşın biraz bu sepet beni yansıtmıyor şeklindeki düşüncesi çok çok yanlış değil. Neden yanlış değil? Çünkü o sepet, Türkiye ortalaması bir sepettir. Ahmet'in, Mehmet'in, Hüseyin'in, Ali'nin kendi yaşam standardına bağlı, ondan yola çıkarak oluşturulmuş bir sepet değildir. Türkiye genelinde 26 bin hane ve hanede yaşayan 15 yaş üstü bütün fertler ile ilgili tüketim defterlerinin esas alıyoruz. Bunların toplamı 26 bine bölüyoruz. Yani Türkiye ortalaması bu demek. Bunun ötesi ne olur? İnanın bunun ötesinde yapılabilecek bir şey olsa, kurum olarak ilk önce ben yapmak isterim bunu, herkesin kafasındaki güven problem... ama onu giderecek bir araç yok elimizde. Ben sizin tüketiminizi baz alayım, sizi razı ederim ama ikinci bir kişi razı olmaz o zaman.''

''TÜRKİYE, ORAN GİBİ YAŞIYOR ZANNEDİYORLAR''

Bazı kişilerin de ürün sepetinde yer alan soba bacası gibi bir takım ürünlere ''tepki gösterdiğine'' işaret eden Toprak, ''Şimdi üzülerek söyleyeyim; medya dünyasından, ekonomistlerden bazı arkadaşlarımız zannediyorlar ki Türkiye'nin her tarafı Oran semtindeki gibi yaşıyor. Dolayısıyla soba bacası gördükleri zaman isyan ediyorlar, (nasıl olabilir böyle bir şey) diye. Türkiye'nin hala yaklaşık üçte 1'i kırda yaşıyor, ülkemizin gerçeklerini görelim'' dedi.

''PİRİNÇ 3 AYDIR ARTIYORDU, RAKAMLARIMIZ DÖNEMSEL''

Pirinç fiyatındaki gelişmeler örnek gösterilerek, ''Benim aldığım pirinç en az 3 katı arttı, siz artışı yüzde 35 açıkladınız. Bu kadar fark nasıl oluşuyor'' sorusuna da Toprak, şu karşılığı verdi:

''Biz bir malın fiyatını bir ay içinde tek bir kere almıyoruz. İlk 10 gün,ikinci 10 gün ve üçüncü 10 gün sürecinde belirlediğimiz iş yerlerini dolaşıyoruz. Sonra bu 3'ünün aylık ortalamasını esas alıyoruz. 300 bin tane fiyatın ortalaması üzerinden hareket ediyoruz ve bu 300 bin fiyat, 26 bölge müdürlüğünden yaklaşık 20 bin iş yerinden derleniyor.

Pirinç şokunda ne oldu ben size söyleyeyim; insanlar pirinçle ilgili uyarılmaya başlandığında zaten pirinç 2-3 aydır, her ay yüzde 25-35 zam yiyordu. İnsanlar bunun farkında değildi. Öyle bir dönem geldi ki yüzde 105 dediler...3 ayın toplamı yüzde 105'ti. Pirinç fiyatı aylar itibariyle yukarı doğru seyrediyordu zaten ve biz bunu dönemleri içinde açıkladık.''

-''ENFLASYON DÜŞMESİ, FİYAT DÜŞMESİ DEMEK DEĞİL''-

Bir soru üzerine, vatandaşların ''enflasyonun azalması'' ve ''enflasyon artışı''ndan ne anladığının da büyük önem taşıdığını vurgulayan Toprak, ''Sokak röportajlarında izliyorum vatandaş diyor ki (enflasyon nasıl düşer, şunun fiyatı geçen sene de 500 liraydı, şimdi de 500 lira). Bu sıfır enflasyon demek. İnsanlar, enflasyon düşünce zannediyor ki fiyat düşecek. Oysa enflasyon düşmesi fiyat düşmesi değil, fiyat artış miktarının geçmişe göre düşmesi demektir'' şeklinde konuştu.

''TÜİK YALAN SÖYLÜYORSA, BİR ALTERNATİF ÜRET''

Toprak, başka bir soru üzerine, vatandaşların istatistikler ile ilgili güvensizlik ve eleştirilerinin son döneme yönelik olmadığını ifade ederek, ''Sürekli vardı. Toplumsal algılarla alakalı bu'' dedi. Ömer Toprak, şöyle konuştu: ''(TÜİK yalan söylüyor. Bunun ispatı şudur; şu sendikanın rakamını aldım, TÜİK'in istihdam rakamıyla çarptım, TÜİK'in TÜFE'si ile genişlettim, şöyle bir şey çıktı...) eğer TÜİK yalan söylüyorsa neden güvendin de TÜİK'in rakamlarını neden kullandın o zaman. Kullanma. Türkiye genelinde bir araştırma yap da bir alternatif üret.

İnsanlar çok basite indirgeyip TÜİK'in rakamına bakıyor, sonra kendi çevresindeki bir kaç kişiye bakıyor, soruyor, hükmünü veriyor. Sanki Türkiye, o 3 kişiden, onların oturduğu binadan, yaşam standardından ibaretmiş gibi... Gerçek böyle değil.''