Ferhan Şensoy'un mirası 42 yaşında... Şahları da Vururlar yeniden sahnede!
Kasım ayının 11. gecesi İstiklal Caddesi'nde büyük bir kalabalık dilinde aynı ezgiyle yürüdü: Yek, dü, se, çar... Ses 1885 sahnesi, neredeyse iki buçuk yıldır kapalı olan perdesini Ortaoyuncular'ın ellerinde yükselen Şahları da Vururlar ile açtı. Usta yazar ve tiyatro sanatçısı Ferhan Şensoy'un bir efsaneye dönen oyunu Şahları da Vururlar, 42 yıl sonra yeniden seyirciyle buluştu
İran'da 1979 yılında yaşanan devrim, sadece İran açısından değil dünya siyaseti açısından da pek çok şeyi değiştirdi. Ancak bu devrimin Türk tiyatrosunda açacağı yolu kimse tahmin edemezdi. Fransa'dan dönen hevesli ve yetenekli genç Ferhan Şensoy, İran devrimini işlediği Şahları da Vururlar oyununa ustası Haldun Taner'den de 'olur' alınca kendi tiyatrosu Ortaoyuncular'ı kurdu ve tiyatroseverler 1980 yılında hem Şahları da Vururlar ile hem de Ortaoyuncular ile tanışmış oldu.
Ferhan Şensoy'un en ünlü oyunlarından biri olan Şahları da Vururlar, 11 Kasım 2022'de, İKSV Tiyatro Festivali kapsamında 42 yıl sonra yeniden sahneye çıktı. Ortaoyuncular, Ferhan Şensoy'un vefatıyla birlikte devraldıkları geminin dümenine geçti ve 42 yıl önce ilk demir aldıkları limandan, Şahları da Vururlar'dan çıkıp tiyatro sahnelerine geri döndü.
ŞAHLARI DA VURURLAR 42 YIL SONRA YENİDEN...
Video editörü arkadaşım Yiğit Karaduman ile yeni yılın ilk günlerinde soluğu 1885 yılından beri Beyoğlu'nda perde açan Ses Tiyatrosu’nda aldık ve Ortaoyuncular'la Şahları da Vururlar ile başladıkları bu yeni yolculuğu konuşmak için buluştuk.
"FERHAN AĞABEY EN BAŞTA OYUNU YENİDEN OYNAMAK İSTEMEDİ"
Sohbete en başından başlıyoruz ve Erkan Üçüncü, Ferhan Şensoy’un aslında bu oyunu yeniden oynamaya pek de hevesli olmadığını söyleyerek alıyor sözü: Şahları da Vururlar hem Ortaoyuncular’ın kurulmasına hem de benim tiyatroya başlamama neden olduğundan benim için çok özel… Ben, seksenli yıllarda bir üniversite öğrencisiyken bu oyunu seyrettim ve 'Bu grubun içinde olmam lazım' dedim.
Ortaoyuncular olarak sahnedeki 40. Yılımızı kutlamak için Şahları da Vururlar’ı yeniden oynamak istediğimizde Ferhan ağabey istemedi, İran’da ve Türkiye’de çok şeyin değiştiğini söyledi ama bir şekilde ikna ettik. Ortaoyuncular 40 yıllık bir tiyatro ve yeni kuşaklara bunu anlatmamız gerektiğini düşündük. Belki benim gibi birkaç kişi daha tiyatroya, iyiye ve güzelliğe ikna olur.
"BİRİNCİ PERDENİN FİNALİNİ DEĞİŞTİRMEK VOLKAN SARIÖZ'ÜN İSTEĞİYDİ"
Şahları da Vururlar, gerek ekip gerekse tiyatroseverler için oldukça duygusal bir yerde duruyor ancak oyunla birlikte efsaneye dönmüş perde finalinin yerinin değişmesi izleyici tarafından uzun uzun eleştirilmiş. Haldun Taner’in, Ferhan Şensoy’u sevgiyle öpüp “Yolun açık olsun” dedikten sonra “Birinci perdenin finali şöyle olsun” diye hediye ettiği perde sonu, oyunun yeni versiyonunda değiştirilmiş. Ortaoyuncular’da yıllardır emek veren Serap Günaydın bu değişikliğin perde arkasını şöyle anlatıyor:
Biz, her şeye rağmen yıllardır 2 perde oyun oynayan bir grubuz. Ferhan böyle olmasını arzu ediyordu. Tiyatroda uzun zamandır tek perdelik oyunlar oynanıyor, seyirci uzun oyunlardansa daha kompakt oyunlar görmek istiyor. Oyun çok uzundu ve biz de bazı sahneleri çıkartarak oyunu güncelleme ihtiyacı duyduk.
Perde finalinin yerinin değişmesi yönetmenimiz Volkan Sarıöz’ün isteğiydi. Ömer Hayyam karakterinin birinci perdede birdenbire yok olmamasını, ikinci perdeye de taşınmasını istedi. Yine Ortaoyuncular’dan yetişme dramaturg Yavuz Pekman böyle bir şey organize etti.
"PERDE FİNALİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ KONUSUNDA BAŞTA BİZ DE TEREDDÜT YAŞADIK"
Serap Günaydın, eleştirilerde herkesin haklı olduğu noktalar olduğunu düşünüyor. Ortaoyuncular’ın kemik izleyici kitlesinin duyduğu derin sevginin farkında olduklarını söyleyen Günaydın, "Volkan Sarıöz’ün değişikliğinde biz de başta tereddüt yaşadık ancak nihayetinde bunu kabul ettik. Belki başka oyunlarda değişen başka şeyler de olacaktır. Buna da hazırlıklı olsunlar..." diyerek bitiriyor sözlerini.
Söz, Ömer Hayyam’dan açılınca elbette herkesin gözleri Sefa Tantoğlu’na çevriliyor. Şahları da Vururlar’ın yeniden sahneye konacağı duyurulunca pek çok kişinin zihninde “Ferhan Şensoy’un rolünü kim oynayacak?” sorusu vardı.
"FERHAN ŞENSOY'UN KÖTÜ BİR TAKLİDİ OLMAKTANSA KENDİ ÜSLUBUMLA OYNADIM"
Oyunun kilit karakterlerinden Ömer Hayyam ile seyirci karşısına çıkan Sefa Tantoğlu, bu rol için teklif gelmeden önce 2022'de tiyatro yapmamaya kararı almış ama tabii bu teklifle bütün planlar bozulmuş…
“Hem Ortaoyuncular hem Ferhan ve Derya Şensoy, rol için beni düşünmüşler. Tabii ki çok stresli ama çok keyifli bir süreçti bu benim için. 2007’de Nöbetçi Tiyatro’ya girdim ve o zamandan beri ustanın tornasından geçmeye başladım. Onunla birlikte sahneye çıkma şerefine nail oldum ama bir gün onun rollerini oynayacağım hiç aklıma gelmezdi.
Ferhan Şensoy'un kötü bir taklidi olmaktansa kendi üslubumla, öğrendiğim şeyleri sahneye yansıtarak oynamayı tercih ettim” diyor Tantoğlu ve başından beri Volkan Sarıöz’ün gösterdiği desteğin de altını çiziyor.
"FERHAN ŞENSOY BİR TANE, ZATEN ONUN GİBİ OYNAYAMAZSINIZ"
Tantoğlu, “Ortaoyuncular ekibi zaten beni çekiştirerek tabiri caizse doğru yolu bulmamı sağladılar” diyerek ekibin önemini vurguluyor ve ekliyor: Evet, ustadan çok yararlandım ama Ferhan Şensoy bir tane yani zaten onun gibi oynayamazsınız. Ben çıkarttığım rolden memnunum. Her oyundan sonra kafamı göğe kaldırıp ustaya teşekkürümü ederim. Umarım benimle gurur duyuyordur diye düşünüyorum. Her oyunda motivasyonlarımdan bir tanesi de bu…
1980 yılında Fuat Güner ve Özkan Uğur’un besteleri Ferhan Şensoy’un sözleriyle buluşuyor ve ilk oyundan itibaren oyunun müzikleri de bir efsaneye dönüşüyor…
"BEN BU EKİBE SUYUNUN SUYU OLARAK KATILDIM!"
Oyunun şarkıları, 2022 yılında sahnelenen versiyonunda Nejat Yavaşoğulları, Gökhan Şeşen ve Burhan Şeşen tarafından icra ediliyor. Şahları da Vururlar yeniden oynanacak dendiğinde “Keşke ben de ekipte olsam” diye içinden geçirmiş Gökhan Şeşen:
Ben Şahlar'ı Küçük Sahne’de izlemiştim. Sene kaçtı bilmiyorum ama hem oyundan hem müziklerinden çok etkilendim. Oyunun müziklerini daha önce sahneleyen insanlar hâlâ hayatta olduğu için zaten onlardan biri yapar diye düşünüyordum. Aslında öyle de oldu. Ferhan Nejat’ı aramış, Nejat, “Yalnız başıma olmayayım, Burhan ile beraber yapalım” demiş. Burhan da “Güzel ama ben abimsiz olmam, abim de olsun…” Yani ben aslında suyunun suyunun suyu olarak dahil oldum! O kadar çok istemişim ki...
Ortaoyuncular sahnesi aslında Gökhan Şeşen ve Burhan Şeşen’e alışkın. 'İçinden Tramvay Geçen Şarkı' oyununda da herkes müzikleri Şeşen kardeşlerin sesinden dinlemişti. Oyun müziklerinden konu açılınca sosyal medyada çığ gibi büyüyen “Şarkılar yayınlansın!” talebini soruyorum ve Şahları da Vururlar için değil ama diğer oyunların müzikleri için bu konunun masada olduğunu öğreniyorum…
"ŞAHLARI DA VURURLAR OYNANIRKEN MÜZİKLERİN YAYINLANMASI MÜMKÜN DEĞİL"
Ortaoyuncular ekibinin yeni jenerasyonunu temsilen Orkun Akyıldız alıyor sözü ve bu konunun bazı teknik problemler de içerdiğini söylüyor: Bu tiyatronun bütün müzikleri herkesin çok sevdiği müzikler, şarkıların yayınlanması yıllardır olan bir istek…
Şahlar oynanmaya devam ederken yayınlanması pek mümkün değil ama diğer oyunların şarkıları yakında çıkacak. Şahları da Vururlar’ın şarkılarını dinlemek isteyenler oyuna sık sık gelebilir…
"BEN GÖZÜMÜ ORTAOYUNCULAR'DA AÇTIM, BURASI BENİM OKULUM"
Meraklıları bilir, Ferhan Şensoy, Ortaoyuncular Tiyatrosu’nun bir ekol olduğundan, ondan sonra da devam edeceğinden sık sık bahsederdi. 40 yıldır sahnede olan bu tiyatronun disiplinini neredeyse ilk yıldan itibaren ekipte olan sevgili Celal Belgil’den dinliyoruz: Ben Ortaoyuncular’da gözünü açmış bir insanım. Burası benim okulum, hepimizin de öyle.
Ferhan ağabey, hem yazar hem yönetmen hem de tiyatro sahibi olarak bizimleydi. Ondan çok şey öğrendik. Ferhan ağabey, Haldun Taner'in isteğiyle başka tiyatrolarda çalışmış, o tiyatrolarda bazı aksaklıklar görmüş sonra kendi tiyatrosunu kurmuş.
"FERHAN AĞABEYİN YAZDIĞI METİNE MÜDAHALE EDEMEZDİK"
Ortaoyuncular’da sahne üstünde Ferhan ağabeyin yazdığı metine müdahale edemezdik mesela. Yani bir doğaçlama yapmamız mümkün değildi. Sorarsak belki bir şey yapabilirdik. Rollerimize çalışırken bizi son derece serbest bırakırdı. Birçok kişi şaşırıyor buna ama bizim bir şeyler bulmamızı isterdi. Zaten yolunda gitmeyen bir şeyler varsa müdahalede bulunurdu.
İyi bir tiyatroda olduğumu her zaman bildim. Münir Özkul, Erol Günaydın gibi beraber oynama ihtimalim olmayan büyük ustalarla Ferhan ağabey sayesinde tanıştım. Bundan sonra da güzel şeyler olacağına inanıyorum.
"BU TİYATRO 40 YIL HER GÜN PERDESİNİ AÇMIŞ BİR TİYATRO"
Celal Belgil’in bıraktığı yerden Erkan Üçüncü devralıyor: Herkesin bir Ferhan Şensoy’u var. Benim için Ferhan Şensoy tutku ve çalışkanlıktır. Bu tiyatro 40 yıl her gün perdesini açmış bir tiyatro. 80’li yıllarda bu tiyatroya başladığımda pazartesi repo olurdu. Bu repo demek turne demekti. Bazen her gün oyun oynardık. Çarşamba, cumartesi ve pazar günleri 2 oyun oynardık. Böyle bir gelenekten geliyoruz. Yani çalışkanlık ve tutku işin özü.
Tiyatro disiplin demek. Biz 2 saat önce buraya geliriz, kostümlerimizi hazırlar, sahneye çıkmadan önce birbirimizi kontrol ederiz. Gerekirse moral veririz. Her gün yeni baştan bir dünya kurarak sahneye çıkarız. Bizden sonraki kuşaklara da bunu anlatmak istiyoruz.
Belki de bu yüzden Ferhan Şensoy’un ortaya çıkardığı efsanelerden biri de Nöbetçi Tiyatro olmuştu. Ortaoyuncular’da oynayan her oyuncu Nöbetçi Tiyatro’da Ortaoyuncular disipliniyle yetişmiş oyunculardı. Orkun Akyıldız ve Sefa Tantoğlu ile birlikte Nöbetçi Tiyatro’dan ekibe dahil olan İlksen Ökte ile bu efsaneden konuşuyoruz…
"ONUNLA SAHNEYE ÇIKAMADIM BELKİ AMA ONUN KALEMİYLE SAHNEDEYİM"
“Nöbetçi Tiyatro, Ortaoyuncular kurulduğundan beri Ferhan Şensoy’un kendi birikimini öğrencilerine aktardığı bir yer” diyerek başlıyor söze: Nöbetçi Tiyatro benim hayalimdi. Konservatuarda öğrenciyken nöbetçi tiyatro sınavı açıldı ve buraya dahil oldum. Buranın sadece sohbetinde bulunmak bile büyük bir öğretiydi. Burada ustanın “Dur Konuşma, Sus Söyleme” oynunu sahneye koymuştuk, o bizim için bir okuldu mesela, konservatuvara bedel bir çalışmaydı. Komediyi öğrendiğimiz, timingi (zamanlama) öğrendiğimiz çok çok güzel bir işti.
Nöbetçi Tiyatro'da herkesin hayalinin Ortaoyuncular’da Ferhan Şensoy’la sahneye çıkmak olduğunu söylüyor Ökte: Kendi adıma onunla sahneye çıkamadım belki ama onun kalemiyle sahnedeyim. O da benim için çok gurur verici bir şey. Şu anda Ortaoyuncular’ın devam etmesi çok daha öncelikli bir durum ama Nöbetçi Tiyatro’nun da devam etmesini çok isteriz. Bunu biraz zaman gösterecek ama ben kendi adıma nöbet tutmaya devam ediyorum.
"NÖBETÇİ TİYATRO OLMAZSA ORTAOYUNCULAR'IN DEVAM ETMESİ ÇOK ZOR"
Sefa Tantoğlu burada söze giriyor ve “Nöbetçi Tiyatro, Ortaoyuncular üslubunun aktarıldığı bir yerdi. Aslında Nöbetçi Tiyatro olmazsa Ortaoyuncular’ın devam etmesi çok zor çünkü konservatuardan çıkıp Ortaoyuncular’da oynamak çok zor. Hele sahnede nasıl olacağını anlatan bir Ferhan Şensoy yoksa…” diyerek Nöbetçi Tiyatro’nun geri dönme ihtimalinin kapısını açık bırakıyor…
"BİZ BÜYÜK BİR ENKAZIN ALTINDAN KALKTIK"
Ortaoyuncular bir miras devraldı ve Şahları da Vururlar ile görkemli bir dönüş yaptı. Şimdi akıllarda başka bir soru var: Bundan sonra ne olacak? Elif Durdu Şensoy, hâlâ Şahları da Vururlar ile yaşadıkları coşkunun etkisinde olduklarını söylüyor: Şahları da Vururlar’ın yaşattığı heyecandan inebilmiş değiliz açıkçası…
Hüzünlü bir şey söylemek istemiyorum ama biz büyük bir enkazın altından kalktık. Levent Ünsal’ı kaybettik, Rasim Öztekin’i sonra Ferhan’ı… Çok uzunca bir süre şaşkındık. Ne yapacağız diye çok konuştuk. Şu an görüyorum ki başardık. Bir şey yaptık gibi hissediyorum. Şahları da Vururlar bize de bir yol açtı, buradan ilerleyeceğiz.
Serap Günaydın, “Ferhan’la geçen bunca yıldan sonra Ferhan’dan bize ne kaldı diye düşünüyorum, sanırım en doğru cevap Ferhan’ın öngörüsü. Ferhan sadece yazdığı oyunlar özelinde değil ekip için de öngörülüydü ve bizim devam edeceğimizi biliyordu bence” diyerek destekliyor Elif Durdu Şensoy’u.
"BENİM 40'TAN FAZLA OYUNUM VAR, ONLARI OYNASANIZ BİLE ORTAOYUNCULAR 40 YIL YAŞAR"
Elif Durdu Şensoy, bundan sonrası için büyük bir kapı açıyor Ortaoyuncular'a: Ferhan’ın yetiştirdiği çok fazla öğrenci var. Bunların arasında yazarlar ve yönetmenler de var.
Ferhan şöyle bir şey söylemişti: Benim 40’tan fazla oyunum var, döne döne onları oynasanız bile Ortaoyuncular daha 40 yıl yaşar. Mutlaka yararlanacağız onun oyunlarından. Kendi aramızdan çıkardığımız yazarların oyunlarından da yararlanabiliriz, adaptasyon da yapabiliriz. Ne zaman olur bilmiyorum ama yeni bir oyun mutlaka olacak.
Orkun Akyıldız, Ferhan Şensoy’un yazdığı ama oynayamadığı oyunlara dikkat çekiyor: Ferhan Hoca’nın yazıp oynadıklarının yanında oynamadığı da çok fazla oyun var. Teknik aksaklıktan dolayı kısa sürede kaldırılmış oyunları var… Belki başka bir yazardan önce bu oyunlara bir bakmak daha doğru olur. Bu zaman içerisinde netleşir diye düşünüyorum.
Ferhan Şensoy’un anısı onu seven herkeste olduğu gibi Ortaoyuncular’da da her zaman yaşayacak ancak 42 yıllık bu tiyatro, Beyoğlu’nun en güzel bekçilerinden birinde, Ses 1885’te perdelerini açmaya devam edecek. Tiyatromuzun en uzun soluklu üslubu neredeyse her gün seyirciyle buluşmak için sahneye çıkıyor. Ustanın mirası Ortaoyuncular, yoluna emin adımlarla devam ediyor....
