Kısa çalışma ve ücretsiz izinde borçlanma hakkı

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ SÜRELERİ EMEKLİLİĞE SAYILIR MI?

Pandemi dolayısıyla nisan ayından bu yana kısa çalışma ödeneği aldığım için sigortam yatmıyor. Bu süreler sigortaya dahil edilecek mi, prim günüme eklenecek mi? (İlknur G.)

Kısa çalışma ödeneği ve işsizlik ödeneği alınan süreler ile işten çıkarma yasağı döneminde ücretsiz izne çıkartılan süreler için sigorta primi ödenmiyor. Dolayısıyla bu süreler emekliliğe sayılmıyor. Kısa çalışma mart ayından, ücretsiz izin uygulaması da nisan ayından beri devam ediyor. Bazı işçiler 7-8 aydır kısa çalışmada ya da ücretsiz izinde gösteriliyor.

Emeklilik tarihi yaklaştığı halde prim günü yetersiz olanların emeklilikleri bu sebeple gecikebilir. Ödenmeyen primler nedeniyle emekli aylıkları daha düşük olur.

Daha önce işsizlik ödeneği alınan süreler için borçlanma hakkı getirilmesi yönünde talepler bulunuyordu. Şimdi buna ücretsiz izin ve kısa çalışma ödeneği alınan süreler de eklendi. Bu konuda büyük bir ihtiyaç ortaya çıktı.

Söz konusu sürelerin doğrudan sigortalılık süresine dahil edilmesi söz konusu değil. Ancak, hiç değilse ihtiyaç duyanların kendi ceplerinden prim ödeyerek bu süreleri borçlanmalarına imkan tanınmalıdır.

BAĞ-KUR TESCİLİ YAPILMAMIŞ ESNAF BORÇLANMA YAPABİLİR Mİ?

Eşim 1968 doğumlu, 1991’de kuaför dükkanı açtı ama BAĞ-KUR tescili yapmadık. Vergi, esnaf sicili ve meslek oda kaydı hepsi var. Şimdi 1991 yılını başlangıç alarak tescil yapılması mümkün mü? Prim borçlanması yaparak emekli olabilir mi? (İsimsiz)

2003 yılında çıkartılan kanunla, 20 Nisan 1982- 4 Ekim 2000 tarihleri arasında vergi kaydı olup da BAĞ-KUR tescili yaptırmamış olanlara 6 aylık süre tanındı. Prim borçlarını bir yıl içinde ödeyenlerin BAĞ-KUR tescili gerçekleştirildi ve geriye dönük prim günleri sigortalılıklarına sayıldı. Ondan sonra geçmişe dönük böyle bir hak tanınmadı. Son çıkan yapılandırma kanununda da bu yönde herhangi bir düzenleme bulunmuyor.

SİLİNEN BAĞ-KUR PRİM GÜNLERİ NASIL İHYA EDİLİR?

Babam 65 yaşında. Pazarcılık yaptığı için zorunlu olarak BAĞ-KUR’lu olmuştu. Primlerini ekonomik nedenlerden dolayı ödeyemediği için prim günleri iptal edildi. BAĞ-KUR’dan şu an emekli olabilir mi? Nasıl bir yol izlemesi gerekir? Emekli olabilme durumu varsa eksik primlerini tek seferde yatırıp emekli olabilir mi? Hizmet dökümünü de ekte iletiyorum. (Berzan A.)

Babanızın pazarcılık yaptığı dönemde BAĞ-KUR tescili yapılmış ve borcundan dolayı prim günleri durdurulmuş ise son yapılandırma kanunu kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ihya başvurusunda bulunabilirsiniz. Borcundan dolayı durdurulan prim günlerinin tekrar canlandırılabilmesi için normalde bu yıl başvuru yapanların, her ay için 1.015 TL prim ödemesi gerekiyordu.

Yapılandırma kanunu ile çok önemli bir kolaylık getirildi. BAĞ-KUR’lular, ilgili yıldaki prim borcu anaparası ile o tarihten bu yana hesaplanan enflasyon farkının sadece yüzde 10’unu ödeyerek sigortalılık süresini canlandırabilecekler. Örneğin bir okurumuzun 1997-1998 yıllarına ait 515 gününün ihyası için normalde 17 bin 500 lira istenirken, yapılandırma sonucu ödemesi gereken tutar 1900 TL olarak hesaplandı.

Yapılandırma kanunu, durdurulan prim günlerini normalden çok daha düşük maliyetle canlandırma imkanı sağlıyor. Özellikle babanız gibi borç tarihi eski olanların avantajı çok daha fazladır. Başvurunuz sonrası SGK’ca hesaplanan tutarı şubat ayı sonuna kadar tek seferde ödediğinizde emekli aylığı bağlanır.

SGK ile anlaşmalı bankalar prim borcunu ödedikten sonra emekli aylığı bağlanacak kişilere kredi veriyor. Bu imkandan da yararlanarak ödemeyi yapabilirsiniz.

ÇALIŞMAYA BAŞLAMADAN ÖNCEKİ DOĞUM İÇİN BORÇLANMA HAKKI

Sigortalı çalışma öncesi doğum borçlanması ile ilgili yeni bir gelişme var mıdır? Hem sigortalıya fayda sağlayan, hem de devlete maddi destek girdisi oluşturan bu düzenlemenin hayata ne zaman geçirileceğine dair duyum, bilgi veya tahmininiz var mıdır? Özellikle korona sürecinde ekonomimize de faydası olacağı kanaatindeyim. (Ömer A.)

Ev kadınlarının istihdama katılma isteği çeşitli nedenlerle giderek artıyor. Ev kadınları genellikle çocuklar belli bir yaşa geldikten sonra çalışmaya başladıklarından dolayı emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurmakta zorlanıyorlar. Bu nedenle, kadınlara üç çocuğa kadar her bir çocukta 2’şer yıl borçlanma hakkı sağlayan düzenlemeden, sigortalı çalışmaya başlamadan önce doğmuş çocuğu bulunan kadınların da yararlanabilmesi için çok yoğun talep geliyor.

Nitekim bu konu 2019-2023 yıllarını kapsayan 11. Kalkınma Planı Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği Özel İhtisas Komisyonu raporuna da girdi. Rapora göre, plan döneminde gerçekleştirilmesi öngörülen sosyal güvenlik sistemine ilişkin hedefler arasında sigortalılık öncesi doğan çocuklar için doğum borçlanması hakkı getirilmesi de yer alıyor. Rapora göre, kadınların sigortalılık başlangıçlarından önceki doğumlara ilişkin süreleri belli bir üst sınırı geçmemek üzere ve sigortalı tescil tarihinden geriye götürülmek suretiyle borçlanmalarına imkan getirilerek sosyal güvenlik sistemine girişleri özendirilecek.

Sigortalılık öncesi doğum borçlanması için yapılacak ödemelerin devlete maddi getirisi olacağını söylemek doğru olmamakla birlikte böyle bir düzenlemenin sosyal faydası olduğu, kadın istihdamını olumlu etkileyeceği değerlendiriliyor. Konuyla ilgili henüz bir gelişme bulunmuyor. Umarız sosyal güvenlik sisteminde ihtiyaç duyulan bu ve diğer bazı düzenlemeler kısa süre içinde hayata geçirilir.

EMEKLİ İŞÇİ KENDİ İSTEĞİYLE AYRILIRSA KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Emekli olduktan sonra başka bir işyerinde 8 yıl çalıştım. 18 Mart 2020'de kendi isteğimle işten ayrıldım. İşveren oldu bittiye getirerek hafta tatili ve fazla mesai ücretlerimi aldığıma dair yazı imzalattı. Tazminatımı ödeyecek diye işverene güvendim ama beni aylarca oyalayıp ödeme yapmadılar. Kanunen tazminatımı alabilir miyim? (Muhittin E.)

Emekli işçi yeni bir işte çalışırken kendi isteğiyle işten ayrılırsa normalde kıdem tazminatı alamaz. Ancak, ücretinin eksik ödenmesi veya zamanında ödenmemesi halinde işçi açısından iş sözleşmesini derhal fesih hakkı doğar. İşçi bu gerekçeyle kendi isteğiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatını almaya hak kazanır. Ödenmeyen ücret, fazla mesai parası vs gibi alacağınız var ise bunu gerekçe göstererek kıdem tazminatı talebinde bulunabilirsiniz. Aksi takdirde kendi isteğinizle ayrıldığınız için kıdem tazminatı alamazsınız.

MEMURUN EMEKLİLİK DİLEKÇESİNİ ARALIK VEYA OCAKTA VERMESİ AYLIĞI ETKİLER Mİ?

Memurum. Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan, 23.12.2020 tarihinden itibaren emeklilik dilekçesi verebileceğime dair tarafıma yazı geldi. Dilekçeyi 23.12.2020 tarihinde mi, 04.01.2021 tarihinde mi vereyim? Katsayılar artar, maaş ve emeklilik tazminatını yüksek alırım diye ocak ayında vermek istiyorum. Sizin tavsiyeniz ne olur? (Sevgi Ç.)

Devlet memurları maaşlarını ayın 15’inde aldıkları için 15 Aralık ile 14 Ocak tarihleri arasında verilen emeklilik dilekçeleri, aralık ayında verilmiş sayılır. Dolayısıyla dilekçeyi 23 Aralık’ta da verseniz 4 Ocak’ta da verseniz 2020 yılı aralık ayında vermiş kabul edilirsiniz.

2008’den önce çalışmaya başlamış bulunan memurların emekli aylıkları, halen çalışmakta olan memurların maaşlarına paralel artırılmaktadır. Bu nedenle dilekçeyi aralıkta veya ocakta vermek emekli aylıklarını etkilemez. Ancak, emeklilik ikramiyesi her 6 ayda bir memur maaş katsayısına göre artırıldığından 15 Ocak ve sonrasında dilekçe verenler daha yüksek emeklilik ikramiyesi alırlar. Bu nedenle emeklilik dilekçesini 15 Ocak’tan sonra vermelisiniz.

BAĞ-KUR PRİM BORCUNUN SİLİNMESİ İÇİN BAŞVURU GEREKİYOR MU?

BAĞ-KUR’a 31 ay prim borcum bulunuyor. Ama SSK ve Emekli Sandığı prim günlerim emeklilik için yeterli. Hiçbir işlem yapmazsam yeni kanunla prim borcum ve günlerim otomatik silinir mi? Ayrıca bir şey yapmam gerekir mi? (Cafer B.)

Yapılandırma kanunu uyarınca iki ay içinde yapılandırma başvurusu yapmayan BAĞ-KUR’luların 31 Ekim 2020 tarihinden önceki prim borçları silinecek, bu sürelere ait hizmet günleri durdurulacak. BAĞ-KUR kapsamında faaliyetlerine devam edenlerin sigortalılıkları 1 Kasım 2020 tarihinden itibaren yeniden başlatılacak.

Prim borçlarının silinmesi için ayrıca bir başvuru yapılmasına gerek bulunmuyor. Ancak halen 4/b kapsamında faaliyetine devam edenlerin 1 Kasım’dan sonraki primleri düzenli ödemeleri gerekir. SSK ve Emekli Sandığı kapsamındaki prim günleriniz emeklilik için yeterli ise gününüzü doldurduğunuzda emekli olabilirsiniz ancak emekli aylığınız biraz daha düşük olur.

İŞVEREN İŞE DÖNÜŞ BAŞVURUSUNU KABUL ETMEK ZORUNDA MI?

Pandemiden dolayı 16 Mart 2020’de işten ayrıldım, işveren kıdem tazminatımı ödedi. Yeni çıkan torba yasaya göre 1 Ocak 2019 - 17 Nisan 2020 tarihleri arasında işten çıkartılanlar geriye dönüş için işyerlerine müracaat edebilecekmiş. İşyerleri de kabul etmek zorundaymış. Bununla ilgili ben ne yapabilirim? İşe iade ile ilgili açtığım ve devam eden dava bulunuyor. (Ahmet Ö.)

Öncelikle belirteyim, işverenin işe dönüş başvurusunu kabul etme zorunluluğu bulunmuyor. Kanuna göre, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri dışında bir sebeple 1 Ocak 2019 – 17 Nisan 2020 tarihleri arasında işten çıkartılmış olanlar eski işyerinde işe alındıklarında işverene günlük 44.15 TL destek sağlanacak. Başvuruların ve işe alma işleminin 31 Aralık 2020 tarihine kadar yapılması gerekir. Başvurunun yazılı yapılması zorunluluğu bulunmuyor.

Eski işveren 31 Aralık 2020 tarihine kadar işe almazsa, işçiye aylık 1030 TL destek verilecek. Her iki destek de işten çıkarma yasağı süresince devam edecek.

İşçinin 1030 TL destekten yararlanabilmesi için işsizlik ödeneği almaması, kendisinin ve hane içindeki hiçbir kişinin aylık ve gelirinin olmaması, sigortalı bir işte çalışmaması koşulu aranacak.

KAPICI KONUTU KIDEM TAZMİNATINA DAHİL EDİLİR Mİ?

Sitemizde blok görevlisi olarak çalışan personelimiz kapıcı dairelerinde ücret ödemeden kalıyorlar. Bordroda da herhangi bir şey yazmıyor. Yıl sonunda işten çıkış yapılacağı için kıdem tazminatı hesabında onlara verdiğimiz kapıcı dairesini dahil etmek zorunda mıyız? (... Emlak Konutları Site Yönetimi)

Konut kapıcısına daire tahsis etme zorunluluğu bulunmamakla birlikte, ücretsiz daire tahsis edilmişse kıdem tazminatı ödenirken hesaba katılması gerekir. Kıdem tazminatı hesaplanırken kapıcı dairesi için asgari ücretin 4’te 1’i oranında rayiç değer belirlenir. Yıl sonuna kadar kapıcı dairesi rayiç bedeli olarak 735.75 TL ayrılır. 1 Ocak’tan sonra yeni asgari ücret üzerinden rayiç kira bedelinin belirlenmesi gerekir. Bu rakama ayrıca apartman tarafından karşılanıyorsa elektrik, su, ısıtma giderleri de dahil edilir.

NASIL EMEKLİ OLABİLİRİM?

09.06.1974 doğumluyum. 01.03.1994’te bir limited şirketin yüzde 50 ortağı oldum. Ticaret sicil kaydım var ama BAĞ-KUR’a herhangi bir müracaatım ve ödemem yok. Sigortalı çalışmaya 18.12.1996 tarihinde başladım. Toplam SSK prim gün sayısı 1151. Beş aylık kısa dönem askerlik yaptım. Şu an çalışmıyorum. Emeklilik tarihim 57 yaş olarak görünüyor. Nasıl emekli olabilirim? (Mete D.)

4/a (SSK) statüsünde normal emeklilikte 5825 prim günüyle 56 yaşa tabisiniz. 3600 prim günüyle ise 60 yaşında emekli olabilirsiniz. Prim günleriniz çok eksik görünüyor. Bugünden itibaren kesintisiz çalışsanız bile 5825 günü 2033 yılında, yani 59 yaşında doldurabilirsiniz.

İsteğe bağlı sigortaya geçmeniz halinde prim günleriniz 4/b’ye (BAĞ-KUR) sayılır. BAĞ-KUR’dan normal emeklilikte 9000 prim günü ve 58 yaşa tabisiniz. Eksik prim günüyle ise 5400 günü doldurmanız halinde yine 58 yaşında emekli olabilirsiniz. 5400 prim gününe ulaşabilmek için bu yıldan itibaren 12 yıl süreyle isteğe bağlı sigorta primi ödemelisiniz. 5400 günü tamamladığınız tarihte emeklilik dilekçesi verebilirsiniz.

BAĞ-KUR’da 5400 günü 59 yaşında tamamlayabiliyorsunuz. İmkan bulabilirseniz 4/a kapsamında 2450 gün çalışıp, prim günlerinizi 3600’e tamamlarsanız, 60 yaşını doldurduğunuz tarihte emekli olabilirsiniz.