Milli paramızın bir asırlık hikayesi

Cumhuriyetin ilk yıllarında dolaşımdaki kağıt para, Osmanlı mirası “Evrak-ı Nakdiye”ydi. 5 yıl tedavülde kaldı. Sonrasında ilk “milli para” ise 1927 yılı sonunda basıldı. O yılların koşullarında Merkez Bankası ve para matbaası yoktu. Bu sebeple İngiliz Thomas De La Rue firması ile anlaşıldı.

TCMB'NİN İLK KAĞIT PARASI 5 TÜRK LİRASI

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kurtuluş Savaşı ile kazanılan siyasi bağımsızlığın ekonomik bağımsızlıkla da pekiştirilmesi gerektiğine inanıyordu. Bu bilinçle “milli bir bankaya” ihtiyaç duyuldu. Nihayet 3 Ekim 1931'de Merkez Bankası faaliyete geçti. Adının başına ise bağımsızlığını vurgulamak amacıyla ve diğer kurumlardan farklı olarak "Türkiye Cumhuriyet" ifadesi getirildi. Para basma yetkisini tek elde toplayan Merkez Bankası'nın bastırdığı ilk kağıt para ise “5 Türk Lirası” oldu.

ATATÜRK YERİNE İNÖNÜ PORTRESİ YER ALAN İLK PARA

1930'lu yılların sonuna doğru Avrupa'da savaş patlak vererek oluşan “savaş ekonomisi”, daha yüksek kupürlü paraların basılmasını gerekli kıldı.

Türkiye de ilk kez tedavüle çıkacak 500 ve bin liralık banknotlar için yine İngiliz matbaasıyla anlaşmak zorunda kaldı. Sipariş edilen yeni paraların basımını kısa sürede tamamlanarak dönemin hükümetine teslim edildi. Böylece Türk halkı, Atatürk yerine İnönü portresi yer alan ilk parayla tanışmış oldu.

SİPARİŞ EDİLEN PARALARI TAŞIYAN GEMİ SULARA GÖMÜLDÜ

Fakat 1941'de Yunanistan'ın “Pire Limanı”ndan gelen haberle tüm hesaplar bir anda alt üst oldu.

İngiliz matbaası, Ankara'nın son siparişi olan 50 ve 100 liralıklar ile 50 kuruşluk banknotların basımını tamamlamış, bunları Akdeniz'den ulaştırmak üzere 'Cıty of Roubaıx' adlı gemiye yüklemişti.

Savaş koşulları nedeniyle 2 haftada içinde tamamlanması planlanan yolculuk, 5 ay sürdü.

İstanbul'dan önceki son durağında ise bombaların hedefi olup, deposunda taşıdığı paralarla sulara gömüldü. Yerel halk tarafından su yüzeyine çıkan para balyaları yağmalandı. Haberi alan Ankara, paraların tedavülünden kaldırıldığını duyurdu.

KAĞIT PARA UZUN YILLAR YURT DIŞINDA BASILDI

Kağıt para basma teknolojisine sahip olmayan Türkiye, uzun yıllar yüksek maliyetlere katlanarak yurt dışında para bastırdı. 1950'li yıllarda ekonominin yavaş yavaş dışa açılması ve sanayideki ilerlemeler sonucunda, “kağıt paranın Türkiye'de basılması” fikri gündeme geldi.

KAĞIT PARA BASIMINA 1958’DE BAŞLANDI, İLK KAĞIT PARA: 100 LİRA

Kağıt paranın Türkiye’de basılmasına yönelik çalışmalar 1958 yılında tamamlandı.

Aynı yıl Ankara'daki matbaada para basımına başlandı. Dolaşıma giren ilk kağıt para ise 100 lira oldu.

“TÜRK LİRASI”NIN BOL SIFIRLI YILLARI

80'li yıllardan bu yana enflasyon baskısı nedeniyle, ortalama 2 yılda bir üst değerde kağıt para piyasaya sürüldü. Bu nedenle, bazı ekonomik değerler, “milyar, trilyon ve hatta katrilyonlarla” ifade edildi. O yıllarda basılan kağıt paralar bol sıfırlıydı. 1995 yılında Türkiye 1 milyon liralık kağıt para ile tanıştı. Peşinden de 5-10 milyon lira geldi. 20 milyon lira ise dünyanın en büyük kupürlü banknotu olarak kayıtlara geçti.

BOL SIFIRLAR SORUNLAR YARATTI

90'lı ve 2000'li yılların başında bol sıfırlı rakamlar fiyat etiketlerinde, taksimetrelerde, yazarkasalarda, muhasebe kayıtlarında, kısacası günlük hayatın her alanında sorunlara yol açtı.

SIFIRLARIN ATILIŞI VE YENİ TÜRK LİRASI

Sıfırların yarattığı karmaşadan kurtulmak için "para reformu"na gidildi.

28 Ocak 2004'te çıkarılan kanun ile paradan 6 sıfır atılmasına karar verildi.

“YENİ” İBARESİ KALDIRILDI

1 Ocak 2005'te de o karar hayata geçti. "Yeni" Türk Lirası dolaşıma sokuldu. 4 yıl sonra ise reformun ikinci aşamasına geçildi. Paradan "yeni" ibaresi kaldırıldı. Tasarımı, boyutu ve güvenlik özellikleri değişti. 1 Ocak 2009 itibarıyla “yeni kağıt paralar” tedavüldeydi.

TL’NİN İTİBARININ GÜÇLENDİRİLMESİ

1 Mart 2012'de Türk lirasının itibarını güçlendirmek için yeni bir adım daha atıldı. “Milli para birimi” için tasarlanan simge tanıtıldı. Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze 24 farklı değerdeki kağıt para piyasaya sürüldü. 5, 10, 20, 50, 100 ve 200 lira olmak üzere 6 farklı değerdeki kağıt para ise hala tedavülde.