Osmanlı Devleti'nin yaptığı antlaşmalar ve önemleri
1299 ile 1922 yılları arasında hüküm sürmüş büyük bir devlet olan Osmanlı İmparatorluğu birçok uluslararası antlaşmaya imza atmıştır. İmzalanan bu antlaşmalar; bazen savaşı bitiren bir ateşkes veya bir barış antlaşmasıyken; bazen de ticari antlaşmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Peki, Osmanlı Devleti'nin yaptığı anlaşmalar nelerdir? Osmanlı Devleti yaptığı antlaşmaların önemi nedir?
Osmanlı İmparatorluğu’nun imzalamış olduğu tüm önemli anlaşmaları, Osmanlı Devleti kuruluş dönemi antlaşmaları, Osmanlı Devleti yükselme dönemi antlaşmaları, Osmanlı Devleti duraklama dönemi antlaşmaları, Osmanlı Devleti gerileme dönemi antlaşmaları ve Osmanlı Devleti dağılma dönemi antlaşmaları olarak beş ayrı başlıkta incelediğimiz içeriğimizi siz değerli okuyucularımız için hazırladık.
İşte, Osmanlı İmparatorluğu antlaşmaları kronolojisi hakkında tüm detaylar…
Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi Antlaşmaları
Devletin tarih sahnesine çıkmış olduğu 1299 ile 1453 İstanbul’un fethi arasında imzalanmış olan Osmanlı Devleti kuruluş dönemi antlaşmaları şu şekilde sıralanabilir:
1416 Osmanlı – Venedik Antlaşması
Osmanlıların gerçekleştirmiş olduğu ilk deniz savaşının sonunda imzalanan bir antlaşmadır. Bu antlaşmayla birlikte Venedik, Osmanlı topraklarında diğer devletlerden daha fazla ticaret yapabilme hakkı elde etmiştir.
1420 Osmanlı – Bizans Antlaşması
Bir düzenleme antlaşması olarak karşımıza çıkan bu antlaşma; Şehzade Mustafa’nın Bizans tarafından tutsak olarak tutulması amacıyla imzalanmıştır.
1444 Edirne - Segedin Antlaşması
1444 yılında, Osmanlı Devleti ile Macar Krallığı arasında gerçekleşen savaşı bitiren bir antlaşmadır. Bu antlaşmaya birlikte Bulgaristan, Osmanlı egemenliğini tanımak zorunda kalmıştır.
Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi Antlaşmaları
1453 ile 1579 yılları arasında imzalanmış öne çıkan Osmanlı Devleti yükselme dönemi antlaşmaları şu şekildedir:
1479 Osmanlı – Venedik Antlaşması
1463 ile 1479 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı – Venedik savaşları sonunda imzalanmıştır. Venedik Osmanlı sularında ticaret yapma hakkını elde etmiştir.
İstanbul Antlaşması (1533)
1532 senesinde Kanuni Sultan Süleyman’ın gerçekleştirmiş olduğu Alman Seferi’nin sonunda Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanmıştır. Avusturya arşidükünün, Osmanlı sadrazamına denk sayıldığı bu antlaşma Osmanlı Devleti yükselme dönemi antlaşmaları arasında önemli bir yere sahiptir.
İstanbul Antlaşması (1547)
Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanan bu antlaşmayla, Osmanlı Devleti’nin Macaristan toprakları üzerine hâkimiyeti tanınmıştır.
İstanbul Antlaşması (1553)
Fransa ile Osmanlı Devleti arasında yapılan bir ittifak antlaşmasıdır. Kutsal Roma İmparatorluğu’nun Fransa için büyük bir tehdit olması sebebiyle imzalanmıştır.
Amasya Antlaşması (1555)
1532 ile 1555 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı – Safevi Savaşı sonunda imzalanmıştır. Amasya Antlaşması; iki devlet arasında tarihte imzalanan ilk antlaşma olması sebebiyle Osmanlı Devleti yükselme dönemi antlaşmaları arasında dikkat çekmektedir.
Edirne Antlaşması (1568)
Kanuni Sultan Süleyman’ın gerçekleştirdiği son sefer olan Zigetvar Seferi’nin neticesinde Osmanlılar ile Avusturya arasında imzalanmıştır.
Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi Antlaşmaları
1579 ile 1699 yılları arasında imzalanan Osmanlı Devleti duraklama dönemi antlaşmaları şu şekilde sıralanabilir:
Ferhat Paşa Antlaşması (1590)
1578-1590 Osmanlı – Safevi Savaşı’nı sona erdiren antlaşmadır. Duraklama döneminin ilk antlaşması olması açısından da büyük bir öneme sahiptir.
Zitvatorok Antlaşması (1606)
1593 yılında başlayan Osmanlı - Avusturya Savaşı’nı 1506 yılında sona erdirmiş olan antlaşmadır. 1533 İstanbul Antlaşması ile kazanılan; Avusturya arşidükünün, Osmanlı sadrazamına eşit sayılması durumu ortadan kalkmış ve iki ülke hükümdarı birbirine denk sayılmıştır. Zitvatorok Antlaşması bu özelliğiyle, Osmanlı Devleti duraklama dönemi antlaşmaları arasında öne çıkmaktadır.
Hotin Antlaşması (1621)
Osmanlı Devleti ile Lehistan arasında imzalanmıştır. Bu antlaşmayla Lehistan; Eflak ve Boğdan’ın iç işlerine karışmayacağını taahhüt etmiştir.
Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)
Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında 1639 yılında imzalanmıştır. Mezopotamya’yı Osmanlı hâkimiyetine sokan antlaşma; aynı zamanda bugünkü İran – Türkiye sınırını da belirlemiştir.
Bucaş Antlaşması (1672)
Osmanlı ile Lehistan arasında imzalanan Bucaş Antlaşması neticesinde Osmanlı Devleti, batıdaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Bahçesaray Antlaşması (1681)
1676-1681 Osmanlı – Rus Savaşı’nı bitiren antlaşmadır. Osmanlı Devleti Rusya arasında ilk imzalanan antlaşma olması açısından Osmanlı Devleti duraklama dönemi antlaşmaları arasında öne çıkmaktadır.
Karlofça Antlaşması (1699)
1683 yılında başlayan ve 16 yıl boyunca süren Osmanlı – Kutsal İttifak Savaşları’nı sona erdiren antlaşmadır. Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti; ilk kez bu denli büyük toprak kaybı yaşamıştır. Aynı zamanda bu antlaşma duraklama döneminin son antlaşmasıdır.
Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi Antlaşmaları
1699 ile 1792 yılları arasında Osmanlıların imzalamış olduğu antlaşmalar şu şekildedir:
Prut Antlaşması (1711)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında gerçekleşen Prut Savaşı sonunda imzalanan antlaşmadır. Azak Kalesi Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.
Pasarofça Antlaşması (1718)
1715-1718 Osmanlı – Avusturya – Venedik Savaşları’nın sonunda imzalanmıştır. Yukarı Sırbistan ve Belgrad Avusturya’ya, Dalmaçya kıyıları ise Venedik’e bırakılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar açısından, Osmanlı Devleti gerileme dönemi antlaşmaları arasında dikkat çekmektedir.
Ahmet Paşa Antlaşması (1732)
1730-1732 Osmanlı – Safevi Savaşı’nı sona erdiren antlaşmadır. Bu antlaşma ile Aras Nehri iki devlet arasında sınır kabul edilmiştir.
Belgrad Antlaşması (1739)
1739 tarihinde Avusturya ve Rusya ile imzalanan bu antlaşmaya göre; Belgrad ve Kuzey Sırbistan yeniden Osmanlı egemenliğine girmiştir. Belgrad Antlaşması; 18. yüzyılda imzalanan en kazançlı antlaşma olması sebebiyle Osmanlı Devleti dağılma dönemi antlaşmaları arasında önemli bir yere sahiptir.
Küçük Kaynarca Antlaşması (1774)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan bu antlaşma ile Rusya; Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmiş ve Karadeniz’de donanma bulundurma hakkına sahip olmuştur.
Ziştovi Antlaşması (1791)
Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanan Ziştovi Antlaşması’ndan sonra bu iki ülke bir daha birbiriyle savaşmamıştır.
Yaş Antlaşması (1792)
1787 – 1892 Osmanlı – Rus Savaşı’nı sonlandıran Yaş Antlaşması ile Osmanlılar; Kırım üzerindeki Rusya hâkimiyetini tanımak zorunda kalmışlardır.
Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi Antlaşmaları
1792 ile 1922 yılları arasında imzalanan önemli antlaşmalar şunlardır:
Paris Barış Senedi (1801)
Fransa’nın Mısır üzerine gerçekleştirdiği seferin, Osmanlı Devleti tarafından geri püskürtülmesi üzerine imzalanmış olan antlaşmadır. Bu antlaşmayla Fransa Mısır’dan çekilmiş ve Mısır, Osmanlı hakimiyeti altında kalmıştır.
Bükreş Antlaşması (1812)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanmıştır ve bu antlaşma neticesinde Sırplar özerk bir statü kazanmışlardır. Bükreş Anlaşması bu özelliği sebebiyle Osmanlı Devleti dağılma dönemi antlaşmaları arasında öne çıkmaktadır.
Edirne Antlaşması (1829)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında gerçekleşen 1827-1828 Savaşı’nı sona erdiren antlaşmadır. Bu antlaşma uyarınca Yunanistan bağımsız bir devlet olmuştur.
Hünkar İskelesi Antlaşması (1833)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan bir saldırmazlık antlaşmasıdır. Bu antlaşma, boğazlar üzerinde Rusya’ya büyük avantajlar sağladığı için Boğazlar Sorunu’nun yaşanmasına sebep olmuştur. Hünkâr İskelesi Antlaşması, Osmanlı Devleti dağılma dönemi antlaşmaları arasında büyük bir öneme sahiptir.
Balta Limanı Antlaşması (1838)
Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında imzalanmış bir ticaret antlaşması olan Balta Limanı Antlaşması ile İngiliz tüccarlara verilen ayrıcalıklar nedeniyle Osmanlı sanayisi büyük bir darbe almıştır.
Paris Antlaşması (1856)
Rusya ile Osmanlılar, Fransa ve İngiltere arasında imzalanan bu antlaşma ile Rusya tarafından bozulan siyasi denge yeniden tesis edilmiştir ve Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti olarak kabul edilmiştir.
Berlin Antlaşması (1878)
93 Harbi sonrası imzalan Ayestefanos Antlaşması’nın geçersiz kılınması amacıyla Berlin’de toplanan kongre sonucu imzalanmıştır. Osmanlılar, Rusya, İngiltere, Fransa, Avusturya-Macaristan, İtalya ve Almanya arasında imzalanan Berlin Antlaşması ile Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsızlıklarını kazanmışlardır.
Ortaya koyduğu sonuçlar itibariyle Berlin Antlaşması, Osmanlı Devleti dağılma dönemi antlaşmaları arasında öne çıkmaktadır.
Uşi Antlaşması (1912)
Osmanlı Devleti ile İtalya arasında gerçekleşen Trablusgarp Savaşı sonunda imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Trablus ve Bingazi Osmanlılar tarafından kaybedilmiş; On İki Ada geçici bir süreliğine İtalya’ya bırakılmıştır.
Mondros Ateşkes Antlaşması (1918)
1. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır. Osmanlı Devleti için çok ağır şartlar içeren bu antlaşma ile Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
Sevr Barış Antlaşması (1920)
Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan ve 433 maddeden oluşan Sevr Antlaşması; Meclis-i Mebusan kapalı olduğu için hiçbir zaman onaylanmamış ve hukuken geçersiz bir antlaşma olarak kalmıştır.
