Ayakkabı almak için akşamı bekleyin çünkü...

HT MAGAZİN / CEYDA ERENOĞLU

cerenoglu@htgazete.com.tr

Hangi ayak yapısındaki çocuklar hangi spor türüne yönlendirilmeli? Çocuklara 18 aylık oluncaya kadar neden ayakkabı giydirilmemeli ve kişiye özel tabanlıklar hangi sorunların aşılmasında etkili? İşte yazı dizimizin bu bölümünün dikkat çeken başlıkları ve konunun uzmanının yanıtları...

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ayak ve Ayak Bileği Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Selim Muğrabi, ayaktan kaynaklı sıkıntıların ve özellikle yürüyememe probleminin en sık düz tabanlık veya yüksek kavis sorunları nedeniyle ortaya çıktığını söylüyor. Sporcularda stres kırığı gibi özel durumlar da yürüme güçlüğüne yol açabiliyor. Ayak iç kavisini destekleyen kasın iyi çalışmaması sonucu ortaya çıkan bir sorun olan düz tabanlıkta bu kasın çalışma bozukluğu doğuştan olabildiği gibi romatizmal hastalık, diyabet ya da travma sonrasında da oluşabiliyor. Tedavisinde şikayetleri ortadan kaldırmak üzere yapılan kişiye özel tabanlıklar ya da cerrahi teknikler uygulanıyor. Hangi hastaya hangi tedavinin uygun olduğuna ise kişiye özel muayene sonrasında karar veriliyor.

BAŞ PARMAK ÇIKINTISININ OLUŞMA NEDENLERİ

Ayak başparmak tarak kemiği bileşkesinde eklemde oluşan deformiteye, "Halluks Valluks" adı veriliyor. Bu hastalıkta ana etkenin hastanın basma kusuru olduğu belirtiliyor. Ayrıca çok yüksek topuklu ya da önleri çok sivri ayakkabılar da problemin ortaya çıkışını tetikliyor. Çocukluk döneminde ortaya çıkan tablolarda ise sorunun genetik olduğu belirtiliyor. Başparmak çıkıntısında hastalığın temel tedavisi cerrahi olarak gerçekleşiyor. Kişiye özel tabanlık, parmak arası silikon aparatlar, gece atelleri şikayetleri gidermeye yönelik olup tedavi edici özellikleri bulunmuyor. Hastalarda cerrahi tedavide, ayağın basma bozukluğu ve gelişmiş deformitenin beraber düzeltilmesi, ameliyat sonuçlarının başarısında en önemli etken olarak görülüyor. Hastalar bu cerrahiden yaklaşık 3 ay sonra normal yaşantılarına geri dönebiliyor.

AYAĞIN FARKLI BÖLGELERİNDEKİ AĞRILARIN ANLAMI

*Ayakta meydana gelen ağrıyı oluştuğu bölgeye göre değerlendirmek gerekiyor.

* Hastaların başparmaklarının etrafında ve genellikle kızarıklığın eşlik ettiği durumlarda halluks valgus( başparmak çıkıntısı) ağrısından şüphelenilmesi gerekir.

* Yine başparmaklarda ağrı ile beraber hareket kısıtlılığı söz konusu ise hastalarda halluks rigidus (başparmak kireçlenmesi) olabileceği düşünülmelidir.

* 3.ve 4. parmaklarda ayakkabı çıkarma isteği uyandıran uyuşma benzeri ağrılarda morton nörinoması (ayakta sinir sıkışması) olabilir.

* Hastalarda ayağın arka bölümünde sabah yataktan kalkma sırasında oluşan ve birkaç adımda geçen ağrı topuk dikeni ve aşil tendinitisi düşündürür.

* Yürüme ile ortaya çıkan ve ayağın orta bölümü ağrılarında akla düz tabanlık gelmelidir.

* Spor yapan 8 -12 yaş arası çocuklarda topuk etrafı ağrılarında büyüme kıkırdağı sorunları olabilir.

AYAKKABI ALMAK İÇİN AKŞAMI BEKLEYİN

Ayak yapınıza uygun ayakkabılar seçin.

* Ayakkabı almak için genellikle akşam saatlerini tercih edin. (Gün sonu ayağın en şiş halidir. Bu durumda ayakkabı alınması ayağın ayakkabı içinde sıkışma olasılığını ortadan kaldırır.)

*Ayakkabı alırken sağ ve sol tekleri ayrı ayrı deneyin ve ayak numaralarınızın farklı olabileceğini unutmayın.

* Yürüyüşlerde mutlaka uygun spor ayakkabılar seçin.

* Abiye kıyafetlerde kullandığınız ayakkabıları giyme sürenizin 2 saati geçmemesine özen gösterin.

ÇOCUKLARINIZI SPORA BAŞLATMADAN ÖNCE DOKTORA GÖTÜRÜN

Op. Dr. Selim Muğrabi, spora başlayacak çoçuklarda genel sağlık şartlarının iyi değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor. Ayak basma kusurları doğru tespit edilmediğinde; çocuklarda erken yorulma sportif performansta yetersizlik, ayak bileği burkulması, diz yaralanmaları ve stres kırığı gibi problemlerin arttığı görülüyor.

HANGİ AYAK YAPISI HANGİ SPORA UYGUN?

Çocuklarda ayak yapısal bozukluğu dendiğinde en çok düz tabanlık ve yüksek kavis problemleri görülüyor. Doğru şekilde tedavi edildiklerinde her iki problem de spor yapmaya engel olmuyor. Yapılacak kişiye özel tabanlıkların sorun oluşumunu engellediği belirtiliyor. Ancak tedavi olmamış çocuklarda yüksek kavis koşmalı sporlarda; ayak bileği burkulması ve aşil tendonu problemlerine yol açabiliyor. Düz tabanlıkta ise ortaya sıklıkla hızlı koşamama ve stres kırığı gibi sorunlar çıkıyor. Çok ciddi deformitesi olan çocuklarda ise cerrahi tedavi yapılana kadar spor tercihlerine doktor muayenesi ile karar veriliyor. Ciddi ayak sorunları olan çocukların özellikle yüzmeye yönlendirilmeleri, hafif ayak sorunları olan çocukların ise ayak bölgesi kaslarının gelişimini artırdığı için basketbol ve voleybol gibi sporları tercih etmeleri öneriliyor.

KİŞİYE ÖZEL TABANLIK NE İŞE YARAR?

Yürüme ve denge analizlerinin ardından, kişinin basmadaki kusuru tespit ediliyor ve sonrasında ona uygun özel tabanlık hazırlanıyor. Bu tabanlıklar kişinin ayağında var olan yapısal sorunun yarattığı yorgunluk, topuk ağrısı ve diz ağrısı gibi sorunların giderilmesine yardım etmenin yanında ameliyat sonrasında ağrının giderilmesinde, ayağın yapılan spora uygun şekilde korunması ile kısalık problemi olan kişilerde denge sağlanmasında da önemli rol oynuyor.

KISALIK FARKLILIĞI OLANLAR

Kişiye özel tabanlığın; kısalık farklılığı olanlarda, düz tabanlık gibi ayak basma kusuru bulunanlarda, yoğun spor yapanlada, uzun süre ayakta kalarak çalışanlarda ve ayak ameliyatı geçirmiş olan hastalarda kullanılması öneriliyor.

ÇOCUĞUNUZA 18 AYA KADAR AYAKKABI GİYDİRMEYİN

Çocuklarda yürüme refleksi yaklaşık 12-14 ay civarında gelişiyor. Op. Dr. Selim Muğrabi, " Çocukların ayak ve yürüme gelişimlerinin doğru şekilde olması ve ayağın yeri doğru hissetmesi için 18 aya kadar yalın ayak yürümeleri gerek" diyor. Bu dönemde ilk adım ayakkabılarının patik tarzında seçilmesi gerekiyor. Ayrıca 4 yaşına kadar olan çocuklar için önleri geniş, topuk bölgesi yumuşak ve bağcıklı ayakkabılar tavsiye ediliyor.

DİYABET HASTALARI AYAK MUAYENELERİNİ AKSATMAMALI

Diyabetli hastalarda kan şekeri seviyesi ile bağlantılı olarak ayak alt tabanında his kayıpları gelişebiliyor. Ayrıca bu hastaların enfeksiyonlara eğilimi daha fazla olduğu gibi yara iyileştirme fonksiyonları zayıflıyor. Bu nedenle ayağın alt bölümünde gelişebilecek yaralanmalar daha kolay gerçekleşip daha zor iyileşiyor. Ayrıca diyabete bağlı olarak gelişen düz tabanlık da hastalarda ciddi yürüme problemleri oluşturabiliyor. Tüm bu nedenlerle diyabet hastalarının ayak takiplerini bir ayak cerrahisi uzmanı ile yapmaları ve kendi kendilerini muayene etmeyi öğrenmeleri gerekiyor. Ayrıca kişiye ve diyabete özel tabanlıkların da bu sorunların gelişmini engellediği belirtiliyor.