Varistör nedir, ne işe yarar? Varistör nerelerde kullanılır ve nasıl çalışır?
Varistör kelimesi sürekli duyulan ancak ne olduğu tam olarak bilinemeyen gereçlerden biridir. Aslında pek çok alanda kullanımı da mevcuttur. Varistör, bir jeneratörde çok önemli bir bileşendir. Diyotları koruma işlevini yerine getirir, bu nedenle bunların nasıl test edileceğini bilmek ve durumlarını belirlemek çok önemlidir.
Varistör, uçlarına veya pinlerine uygulanan voltaja bağlı olarak elektrik direncini değiştiren elektronik bir bileşendir. Jeneratörlerde farklı varistör türleri vardır. Bu nedenle her bir varistör tipi için yapılan testlerin; uygulanacak voltaj aralığında, okumalarda ve megger uçlarını yerleştirme biçiminde farklılıklar olduğu dikkate alınmalıdır. Varistör ne işe yarar diye merak ediyorsanız, bir elektrik şebekesinde veya bir güç kaynağında olası dalgalanmalara karşı koruma sağlayan bir eleman olduğu söylenebilir. Çünkü güç kaynaklarındaki yarı iletkenler aslında güç dalgalanmalarına karşı çok hassastır.
Varistör Nasıl Çalışır?
Bir varistör nasıl çalışır diye sorulduğunda daha iyi anlamak için zıt kutuplara bağlı bir çift Zener diyotu gibi olduğu düşünülebilir. Belli bir voltajın altında direnç yüksek olduğu için akım düşüktür. Gerilim arttığında direnç azalır veya akım artar. Başlangıçta normal çalışırken varistörün direnci çok yüksektir, bu nedenle bir devre içinde ve nominalden daha düşük voltajlar için pratikte açık anahtar gibi davranan bir elemandır.
Varistör nominalden daha büyük bir gerilime maruz kaldığında kısa devrede (kapalı anahtar) devre içinde bir eleman gibi davranarak direnci hızla çok düşük bir değere düşürür. Neredeyse hiç direnci olmadığı için tüm devre akımı pratik olarak varistörden geçer ve aşırı gerilimden zarar görebilecek diğer devre bileşenlerinden geçmesini önler. Varistörler aşırı gerilimlere karşı koruma sağlar. 9V gerilimde çalışan bir devreniz varsa varistör, bu gerilimin herhangi bir nedenle aşılması durumunda devrenin elemanlarını korumalıdır. Peki varistör nerelerde kullanılır?
Varistör Nerelerde Kullanılır?
Varistörler, diyotunkine benzer bir karakteristik eğriye sahip elektronik bileşenlerdir. Genellikle devreleri voltaj değişimlerine karşı korumak için kullanılırlar. Bunları bir kapı veya görüntülü kapı giriş devresine dahil etmek, güç kaynağı düzensizliklerinin hassas bileşenlere zarar vermesini önler. Devrelerin en hassas bileşenlerini, diğerlerinin yanı sıra yıldırım, anahtarlama ve elektriksel gürültünün neden olabileceği voltaj veya akım yükselmelerindeki ani değişimlere karşı korumak için kullanılır.
Nitelikleri nedeniyle, bu cihazlar özellikle yıldırım veya endüktif yüklerin kesintiye uğramasından kaynaklanma gibi yüksek enerjili darbeli bozulmaların bastırılması için tercih edilir. Ayrıca, kaynaktaki bozulmaları ve dış kaynaklı bozulmaları bastırdığı için elektronik bir röledeki bir tristörün korunmasında da iyi çalışırlar. Günlük hayattaki kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir:
Varistör Nasıl Bağlanır?
Okurların bir diğer merak ettiği konu da ” varistör nasıl bağlanır” sorusudur. Varistöre uygulanan voltaj, nominal veya kenetleme voltajından daha az olduğunda bir varistör, bir direnç yerine bir kapasitör görevi görür. AC devrelerinde bir varistör kullanıldığında frekans önemli bir rol oynar. AC devrelerinde varistör iletken olmayan kaçak bölgesinde çalıştığında varistörün kapasitansı cihaz gövdesinin direncini etkiler. Bu anlamda bir varistör, voltaja karşı duyarlı alıcı devreler arasına AC voltajı ile paralel bir şekilde bağlanır. Varistör kelimesi, İngilizce’deki değişken direnç kelimesinden türetilmiştir. Varistör sembolü ise genellikle VDR ( Voltage DependentResistor) kısaltması şeklindedir.
Varistör Sağlamlık Testi
Varistör sağlamlık testi için dikkat edilmesi gereken bazı detaylar mevcuttur. Orta derecede bir aşırı gerilimden zarar gören varistör genellikle kısa devre yapar. Bir multimetre ile direncini ölçerken görüntülenen değer çok düşük olacaktır. Varistör açık veya kısa devre yapmış olsun hemen değiştirilmelidir. Aksi takdirde varistör çalışır durumdadır.
Normalde varistörün nominal voltajı 9V'dan biraz daha yüksek olmalıdır. Varistör her hareket ettiğinde yüksek bir akıma maruz kalır, bu da birkaç kez korumaya çalıştıktan sonra genellikle bozulduğu anlamına gelir. Bu nedenle her zaman sigortalı bir seri devre içinde çalışmanız tavsiye edilir. Varistör arızalanırsa ve aşırı gerilim varsa sigorta atar. Çoğu zaman yanmış bir sigorta, arkasında yanmış bir varistör olduğu içindir. Her ikisinin de değiştirilmesi gerekir.
