22 yılda devlet kişi başı yaklaşık 35 bin dolar vergi aldı
Hazine ve Maliye Bakanlığı 2024 bütçesini tutturmaya çalışırken büyük bir çaba ile yeni kaynak peşinde. Borsa İstanbul ve kripto yatırımlarına işlem vergisi, gayrimenkullere ilişkin bir çok indirim ve istisnanın kaldırılması, halka açık olmayan anonim şirketlerin hisselerinin elden çıkarılmasında uygulanan istisnaların kaldırılması masada. Maliye'nin ek 1 trilyon lira vergi toplamaya çalıştığı belirtilirken geçtiğimiz 22 yıla baktığımızda devletin şirket ve vatandaşlardan yaklaşık 3 trilyon dolar vergi aldığını hesapladık. Bu rakam 22 yılda kişi başı 35 bin dolar vergi ödediğimiz anlamına geliyor.
ABONE OL
Vergi şu anda Türkiye'nin en önemli gündem maddesi. Özellikle Borsa İstanbul'a getirilmesi düşünülen işlem vergisi haberini ilk kez Habertürk olarak biz verdiğimizde ve sonraki günlerde epeyce gürültü koptu. Yatırımcılar, getirilmesi düşünülen bu verginin bir yandan şirketlere halka arzlar yoluyla önemli oranda kaynak sağlayan diğer yandan Türkiye'ye gelmesi beklenen global fon akımlarının önemli adresi olan borsanın bu iki işlevini sekteye uğratacağını düşünüyor. Borsaya ilişkin vergi çalışmalarının sadece Maliye tarafında yapılması yani sermaye piyasaları bürokratları ve yetkililerinin henüz son sözlerini söylememiş olmaları bu vergiye ilişkin olasılıkları da beraberinde getiriyor. Şunu da belirtelim Maliye eğer beklenen işlem vergisini getirirse (onbinde 2 olarak düşünülüyor) bu vergi ile yılda en iyi ihtimalle 5-6 milyar lira vergi alabilecek. Peki dönüp geriye bakalım, hadi diyelim 10 milyar lira vergi almak için borsada kıyametler kopmasını sağlayan Maliye şimdiye kadar şirketler ve vatandaşlardan ne kadar vergi toplamış?
Hesap yaptığımızda biz de şaşırdık ama gördük ki 2002 yılından bu yana 22 yılda devlet yaklaşık 3 trilyon dolar vergi toplamış. Türk Lirası ile vatandaş ve şirketler tam 16,1 trilyon liralık vergiyi devlete ödemiş. Tabii ki çoğunluğu vatandaş. Şirketlerin toplam vergiler içindeki payı yüzde 10'un altındayken yeni yeni yüzde 15'e çıkmış durumda. 22 yılda toplanan verginin kişi başı karşılığı ise ortalama 35 bin dolar demek.
Son 22 yıla baktığımızda Türk Lirası bazında en fazla vergi geçen yıl 5,1 trilyon lira (Kaynak GİB) olarak alındı. Tabii ki artan enflasyonla birlikte son 3 yıldaki vergi tutarı Türk Lirası bazında katlandı. Ancak dolar bazında bakıldığında en çok vergi, Türkiye ekonomisinin parladığı dönemler olan 2012 ve 2013'te 178'er milyar dolar olarak toplandı. 2002'de 41 milyar dolar ile başlayan yıllık vergi tabii ki ekonomideki büyümeye de paralel tam 4 kattan fazla artarak 176 milyar dolara ulaştı. Geçen yıl özellikle deprem nedeniyle 3 puan artırılarak yüzde 25'e çıkarılan Kurumlar Vergisi ve 2 puan artırılarak yüzde 20'ye çıkarılan KDV'nin etkisi de büyük oldu. Diğer yandan enflasyon nedeniyle artan fiyatlar dolayısıyla ÖTV ve KDV'deki artış da vergi gelirlerini patlattı.