Varlıklılara 704 milyar liralık pandemi katkısı

Merkez Bankası Finansal İstikrar Raporu'na göre hane halkının yani vatandaşın finansal varlığı geçen yıla göre yüzde 41.3 artarak 1,7 trilyon liradan 2.4 trilyon liraya çıktı. Yani tam 704 milyar liralık bir varlık, servet artışı oldu. Buna karşın finansal yükümlülüğü yani borcu sadece 211 milyar lira artışla 883 milyar liraya ancak ulaştı. İlk bakışta vatandaşın varlıkları borçlarının yani yükümlülüklerinin 3 katına çıkması herkes için iyi bir şeymiş gibi görünse de rakamlara bakınca tüm vatandaşlar yani toplumun tüm kesimleri için bu rakamların çok da olumlu olmadığı görülüyor.

TL MEVDUATTAKİ ARTIŞ MİLYONERDEN

Rakamların ayrıntılarına varlıklardan başlayalım. Eylül 2020 sonunda oluşturulan rakamlara göre son 1 yılda vatandaşın artan 704 milyar liralık varlığının 138 milyar lirası Türk Lirası mevduat kaynaklı. Faizlerin düşmüş olmasına rağmen bu servet artışı hem faiz geliri hem de ek Türk Lirası mevduata para yatırılması ile gerçekleşti. Burada önemli bir nokta TL mevduatın yaklaşık yüzde 25'inin mevduat tutarı 1 milyon liranın üstünde olan zenginlere ait olması. Bu oran geçen yıl eylülde yüzde 22 düzeyindeydi. Zenginlere ait 679 milyar liralık mevduat 136 milyar lira artışla 815 milyar liraya ulaşmış durumda. Yani hemen hemen tüm artış milyonerler kaynaklı gerçekleşmiş durumda. Bankadaki parası 500 bin ile 1 milyon lira arasındaki hali keyfi yerinde kesimi de katarsak geri kalan vatandaşın bu artıştan pek de pay almadığı görülüyor.

DÖVİZ MEVDUATININ YARISI ZENGİNLERDE

Döviz mevduatına bakıldığında durum daha da net olarak ortaya çıkıyor. Merkez Bankası raporuna göre vatandaşın varlık artışının 173 milyar lirası da döviz mevduatındaki artış kaynaklı. Bu artış büyük oranda dolar ve Euro'nun Türk Lirası'na karşı değer kazancından kaynaklandı. Ancak buradaki varlık artışının büyük bölümünün de zenginlere gittiği anlaşılıyor. Çünkü bankalarda bulunan döviz mevduatının yarısından fazlası milyonerlere ait. Geçen yıl eylül ayında bu rakam yüzde 46 düzeyindeydi. Yine zengin sayılabilecek 500 bin ile 1 milyon lira arasında döviz mevduatı olanları da eklersek bu rakam neredeyse yüzde 70'e çıkıyor.

ALTIN EN ÖNEMLİ NEDEN

Varlıkları artıran daha önemli etken altın. Son dönemde salgının finansal piyasalarda yol açtığı oynaklık ve belirsizlikler, altın fiyatlarının küresel piyasalar ve jeopolitik gelişmeler kaynaklı hızlı yükselişi ve TL’deki değer kaybı vatandaşın kıymetli maden tasarruf eğiliminin güçlenmesini sağladı. Bir altın sever olan Türk vatandaşlarının altına dayalı ürünlerde varlığı 10.8 milyar dolardan 3 katlık artış ile 30.1 milyar dolara çıktı. Tabii bu gelişmede uluslararası piyasalarda pandemi kaynaklı ons fiyatının artmasının yanı sıra döviz kurunun yükselmesi de etkili oldu. Sonuçta 61 milyar liralık altın varlığı 166 milyar liralık artış ile 227 milyara ulaştı. Altın hesaplarında zenginlerin payı diğerlerine göre düşük, yüzde 18 civarında. Altın hesaplarının yaklaşık yarısı 50 bin ile 250 bin lira arasında mevduatı bulunan orta direğe ait.

EMEKLİLİK FONLARININ KATKISI YÜKSEK

Hisse senedinin varlık artışına katkısı yaklaşık 94 milyar lira gibi önemli bir rakama işaret ediyor. Türk halkının hisse varlığı 70 milyar liradan 164 milyar liraya çıktı. Hisse senedinde geçen yıl ekim ayından bu yana önce milyonerlerin sonra küçük yatırımcıların hisse alımları etkili olduğu biliniyor. Yine de varlıklı insanların hisse senedine yöneldiği biliniyor. Emeklilik fonları da varlık artışının önemli ayağı. Vatandaşların pandemiye rağmen emeklilik fonlarında kalmaları büyük bölümü orta direk olan hane halkının varlıklarının BES'te 40 milyar lira artışla 100 milyar liradan 139 milyar liraya çıkmasını sağladı. Yurt içi tasarrufların artırılması amacıyla 2013 yılından bu yana Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) sağlanan devlet katkısının destekleyici etkisi ile hanehalkının BES kapsamında değerlendirdiği tasarruflar mevcut rapor döneminde artmaya devam etti. Salgının yayılım hızının artmasıyla iktisadi faaliyetin yavaşladığı mart ayı sonrasında bireylerin sistemde kalmaya devam etmesiyle katılımcı sayısı yatay seyrini korurken fon tutarı artışını sürdürdü.

BORÇLU VATANDAŞIN YÜKÜ 211 MİLYAR LİRA ARTTI

Bu varlık artışına karşın yaz aylarında faiz oranlarındaki düşüş ve kampanyalar ile taşıt, konut ve ihtiyaç kredilerindeki artış ile hane halkı borçluluğu 211milyar lira artışla 883 milyar liraya ulaştı. Tabii borçlu vatandaşlar varlıklı vatandaşlar ile aynı kişiler olmadığı için pandemi döneminde varlıklı vatandaşlar ile kredi ihtiyacı duyan orta direk veya yoksul vatandaşlar arasındaki servet uçurumu yaklaşık 1 trilyon lira açılmış oldu. Yine de 2020 yılı Mart ayı itibarıyla yüzde 15,1 olan Türkiye’nin toplam hane halkı borçluluğu GOÜ ortalaması olan yüzde 42,2 seviyesinin altında seyretmeye devam ediyor.

SON 6 AYDA KÜÇÜK YATIRIMCI DÖVİZ MEVDUATI YAPTI

Finansal İstikrar Raporu'na göre TL tasarruf mevduatının toplam tasarruf mevduatı içindeki payı üçüncü çeyrekte azalarak yüzde 51,1 olarak gerçekleşti. Bu gelişmede; döviz kurundaki artış, YP mevduat tercihi ve TL tasarruf mevduatı bakiyesinin azalması etkili oldu. Enflasyon ve döviz kuru beklentilerinde sağlanacak iyileşmenin mevduat dolarizasyonunu sınırlayabileceği değerlendirildi. Tutar kırılımlarına göre değerlendirildiğinde, 2020 yılı Eylül ayı itibarıyla TL mevduatlardaki artış tüm tutar aralıklarına yayılırken döviz mevduatın en düşük montanında sınırlı bir hareket gerçekleşti. 1 milyon TL üzeri mevduatta TL büyümesi daha güçlüyken, son altı aylık dönemde 50 bin ile 1 milyon TL arası mevduat hareketlerinde vatandaşın döviz tercihleri öne çıktı.