Binlerce yıllık kayıp medeniyet: Atlantis efsanesi nasıl ortaya çıktı?
Denizin derinliklerinde kaybolduğu söylenen Atlantis, yüzyıllardır insanlığın merakını cezbeden bir efsane olarak varlığını sürdürüyor. Peki, bu kayıp uygarlık gerçekten var mıydı, yoksa sadece hayal gücünün ürünü mü?
Antik Yunan filozofu Platon'un yazdıkları insanlık durumu hakkında bu kadar çok gerçeği içermeseydi, adı yüzyıllar önce unutulmuş olurdu. Ancak en ünlü öykülerinden biri olan Atlantis'in kadim uygarlığının felaketle yok oluşu neredeyse kesinlikle yanlıştır. Peki bu hikaye Platon'un ölümünden 2,300 yıl sonra neden hala tekrarlanıyor?
ATLANTİS EFSANESİNİN KAYNAĞI
Atlantis, Atlas Okyanusu'nda Cebelitarık Boğazı'nın batısında yer alan efsanevi bir ada. Efsanenin başlıca kaynakları Platon'un Timaeus ve Critias adlı iki diyaloğudur.
"BU HARİKA BİR EFSANE"
New York, Annandale'deki Bard College'da klasik profesörü olan James Romm, “Bu hayal gücünü yakalayan bir hikaye” diyor. “Bu harika bir efsane. İnsanların hayal kurmayı sevdiği pek çok unsura sahip.”
EFSANENİN DETAYLARI NELERDİR?
Platon Atlantis'in hikayesini M.Ö. 360'larda anlatmıştır. Atlantis'in kurucularının yarı tanrı yarı insan olduğunu söylemiştir. Ütopik bir uygarlık yaratmışlar ve büyük bir deniz gücü haline gelmişler.
Evleri, geniş hendeklerle ayrılmış ve merkeze kadar giren bir kanalla birbirine bağlanmış eşmerkezli adalardan oluşuyordu. Yemyeşil adalar altın, gümüş ve diğer değerli metalleri barındırıyor ve nadir, egzotik vahşi yaşamı bolca destekliyordu. Merkez adada büyük bir başkent vardı.
PEKİ ATLANTİS NEREDE?
Atlantis'in nerede olduğuna dair pek çok teori var - Akdeniz'de, İspanya kıyılarında, hatta şimdi Antarktika olan yerin altında. Albany'deki New York Eyalet Müzesi'nde tarih küratörü olan Charles Orser, “Haritada bir nokta seçin, birileri Atlantis'in orada olduğunu söylemiştir,” diyor. “Hayal edebileceğiniz her yer.”
TEK KANIT PLATON'UN SÖYLEDİKLERİ
Platon, Atlantis'in kendi zamanından yaklaşık 9.000 yıl önce var olduğunu ve hikayesinin şairler, rahipler ve diğerleri tarafından aktarıldığını söyledi. Ancak Platon'un Atlantis hakkındaki yazıları Atlantis'in varlığına dair bilinen tek kayıttır.
GERÇEK OLAYLARA MI DAYANIYOR?
Çok az sayıda bilim adamı Atlantis'in gerçekten var olduğunu düşünmektedir. Titanik'in enkazını 1985 yılında keşfeden National Geographic kaşifi Robert Ballard, “hiçbir Nobel ödüllü bilim adamının” Platon'un Atlantis hakkında yazdıklarının doğru olduğunu söylemediğini belirtiyor.
Ballard, yine de Atlantis efsanesinin “mantıklı” olduğunu, çünkü tarih boyunca tufanlar ve volkanik patlamaların meydana geldiğini, bunların arasında Atlantis'in yok oluşu hikâyesiyle benzerlikler gösteren bir olayın da bulunduğunu söylüyor.
Yaklaşık 3.600 yıl önce, büyük bir volkanik patlama Yunanistan yakınlarındaki Ege Denizi'nde bulunan Santorini adasını harap etmiştir. O dönemde Santorini'de son derece gelişmiş bir Minos toplumu yaşıyordu. Minos uygarlığı volkanik patlamayla hemen hemen aynı zamanda aniden ortadan kayboldu.
"TEORİLERİNİ AKTARMAK İÇİN YARATTI"
Romm, Platon'un Atlantis hikayesini bazı felsefi teorilerini aktarmak için yarattığına inanıyor. “Bir dizi meseleyle uğraşıyordu, çalışmaları boyunca işlediği temalar vardı,” diyor.
SON DERECE GELİŞMİŞ BİR HALKIN HİKAYESİ
Atlantis efsanesi, son derece gelişmiş, ütopik bir uygarlıkta yaşayan ahlaklı, ruhani bir halkın hikayesidir. Ancak açgözlü, önemsiz ve “ahlaki açıdan iflas etmiş” hale geldiler ve tanrılar “insanlar yollarını kaybettikleri ve ahlaksız uğraşlara yöneldikleri için öfkelendiler” diyor Orser.
Kaynak: National Geographic, Brittanica
