Deprem sonrası oluşan duygusal sorunlarla nasıl başa çıkılır?
Deprem sadece binaları değil, insanların iç dünyasını da yıkıyor. Afet sonrası hayatta kalan bireylerde yaygın olarak görülen travma, kaygı bozuklukları ve uyku problemleri, zamanında müdahale edilmediğinde kalıcı hasarlar bırakabiliyor. Deprem sonrası oluşan psikolojik sorunlar nasıl atlatılır? İşte detaylar...
Depremzedelerin yaşadığı korku, kayıplar ve belirsizlik duygusu, psikolojik travmaların en büyük tetikleyicileri arasında yer alıyor. Bu travmaları anlamak ve doğru şekilde ele almak, bireylerin ve toplumun iyileşme sürecinde kritik rol oynuyor.
DEPREM SONRASI GELİŞEN TRAVMA VE STRES BOZUKLUĞU NEDİR?
Travma sonrası stres bozukluğu, afetlerin önlenemez psikolojik sonuçlarından biridir. Depremler; ağır yıkımlara sebep olan, ülkemizdeki en yaygın doğal afetler arasında yer alır. Deprem sırasında yaşanan sarsıntılar, göçük altında kalmak, aile yakınlarının veya kişinin yaralanması, kişinin yakınlarını kaybetmesi, yaşam alanlarının kaybı gibi ani trajik durumlar, bireylerin travmatik süreçler yaşamalarına sebep olabilir. Bu tür olaylara tepki olarak en sık karşılaşılan psikolojik durumlardan biri travma sonrası stres bozukluğudur.
DEPREM SONRASI GÖÇÜK ALTINDAN KURTARILAN KİŞİLERDE GÖRÜLEN PSİKOLOJİK SORUNLAR
Deprem gibi travmatik olaylar sonrasında, özellikle ilk 48 saat içinde stres belirtileri görülmesi oldukça doğaldır. Bu belirtiler, genellikle Akut Stres Reaksiyonu olarak adlandırılır ve bu dönem 2 günden başlayıp 4 haftaya kadar sürebilir. Kişinin yaşadığı anormal bir olaya karşı verdiği normal bir tepkidir. Ancak bu belirtiler 1 aydan fazla sürerse, durum Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) olarak değerlendirilir.
TSSB’ye zamanla depresif belirtiler de eşlik edebilir. Tedavi edilmemiş vakalarda yoğun kaygı, panik ataklar ya da tam tersine duygusal kopukluk gibi dissosiyatif belirtiler ortaya çıkabilir.
DİSSOSİYATİF BELİRTİLER
- Yaşanan olayın bazı anlarını hatırlayamama- Duygusal küntlük ve hissizlik
KAÇINMA DAVRANIŞLARI
- Olayı hatırlatan yerlerden, görüntülerden ya da konuşmalardan uzak durma
AŞIRI UYARILMA VE TETİKTE OLMA
- Sürekli tetikte olma, ani irkilmeler, uykusuzluk ve sinirlilik hali
DEPREM SONRASI EN SIK GÖRÜLEN PSİKOLOJİK VE FİZİKSEL SORUNLAR
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Sürekli korku, endişe ve travmanın tekrar yaşanıyormuş hissi- Depresyon: Umutsuzluk, yoğun üzüntü ve ilgi kaybı- Akut Stres Bozukluğu (ASD): Travmadan sonraki ilk günlerde başlayan yoğun stres belirtileri- Anksiyete Bozuklukları: Aşırı kaygı, panik ataklar, fobiler- Kayıp ve Yas: Sevdiklerin kaybına bağlı derin üzüntü- Madde Kullanımı: Duygusal acıyı bastırmak için madde kullanımına yönelme- Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, halsizlik gibi şikayetler
BU FOBİDEN KURTULMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Kişinin yaşadığı duygularla birlikte, olay anısını paylaşması teşvik edilmelidir. Bu süreçte meraklı ya da zorlayıcı sorular sormadan, destekleyici ve anlayışlı bir tavır takınılmalıdır. Paylaşım ne kadar sağlıklı olursa, kişi olayla yüzleşmede o kadar rahatlar ve fobik etkiler zayıflar.
DEPREMZEDELERE PSİKOLOJİK DESTEK NASIL SAĞLANMALI?
PSİKOLOJİK İLK YARDIMIN TEMEL ADIMLARI:
- İhtiyaçların Karşılanması: Öncelikle temel yaşam ihtiyaçları karşılanmalıdır.- Güvenli Alan Oluşturmak: İnsanların kendini güvende hissedeceği bir ortam sağlanmalı.- Aktif Dinleme: Kişiyi yargılamadan, sadece dinlemek önemlidir.- Duygulara Alan Tanımak: Yaşanılan duyguların geçerli olduğu kabul edilmelidir.- Güvence Vermek: Yalnız olmadıkları ve yardımın mümkün olduğu hatırlatılmalıdır.- Öz Bakımı Teşvik Etmek: Uyku, beslenme, hareket gibi konularda destek olunmalıdır.- Tavsiye Vermekten Kaçınmak: Empatik bir yaklaşımla, “neye ihtiyacın var?” diye sorulmalıdır.- Kişisel Başa Çıkma Yöntemlerine Saygı: Her bireyin baş etme şekli farklıdır. Bu yollar desteklenmelidir.
DEPREMZEDELER NE ZAMAN DESTEK ALMALI?
Travmaya verilen tepkiler kişiden kişiye değişebilir. Ancak eğer yaşanılan psikolojik zorluklar kişinin gündelik işlevselliğini bozuyorsa, profesyonel bir ruh sağlığı uzmanından yardım alınmalıdır. Bu destek, kişinin travmayı işlemesine, stresle başa çıkmasına ve uzun vadeli ruhsal problemlerin önlenmesine yardımcı olur.
TRAVMAYA YAKLAŞIM NASIL OLMALIDIR?
Afetlerde en önemli nokta, yardımın doğru zamanda ve uygun şekilde yapılmasıdır. Fazla yardım ya da zamansız destek, bazen zarar verebilir. Akut dönemde öncelik, kişinin temel ihtiyaçlarını karşılamak ve ona güvenli bir ortam sunmaktır. Bazı bireylerde travma zamanla kendiliğinden yatışabilir. Bu süreç kişiye özeldir ve herkeste aynı şekilde işlemez.
TRAVMAYA DOLAYLI MARUZ KALANLAR RUH SAĞLIĞINI NASIL KORUYABİLİR?
- Rutinlere Devam Edin: Günlük alışkanlıklarınızı sürdürmek duygusal denge sağlar.
- Duygularınızı Paylaşın: Konuşmak, yaşanan stresi azaltmaya yardımcı olur.
- Kendinize İyi Bakın: Uyku, egzersiz ve sağlıklı beslenme önemlidir.
- Bağ Kurun: Sosyal destek, iyileşme sürecinde çok değerlidir.
- Keyif Veren Aktivitelere Zaman Ayırın: Hobiler moral kaynağıdır.
- Stres Yönetimi Teknikleri Kullanın: Nefes egzersizleri gibi yöntemlerle rahatlama sağlanabilir.
- Madde Kullanımından Kaçının: Alkol ve benzeri maddeler, durumu kötüleştirebilir.
AFET BÖLGESİNDE OLMAYANLAR SOSYAL MEDYA GÖRÜNTÜLERİ KARŞISINDA NASIL HAREKET ETMELİ?
Birçok kişi deprem gibi büyük afetlerden etkilenmiş olmasa bile, medyadan gördükleriyle yoğun duygular yaşayabilir. Bu oldukça normaldir. Aşağıdaki yollarla ruh sağlığınızı koruyabilirsiniz:
- Haber Akışını Sınırlayın: Sürekli kötü haber görmek, psikolojik yük oluşturur.
- Kendinize İyi Bakın: Temel ihtiyaçlarınızı ihmal etmeyin.
- Destek Arayın: Güvendiğiniz birileriyle konuşun veya uzman desteği alın.
Unutmayın, bu dönemde hissettiğiniz her duygu normaldir ve geçicidir. Zamanla, destekle ve sabırla bu süreçler aşılır.
Görsel Kaynak: shutterstock/istockphoto
