Bedava Kültür-Sanat kanallarında AB ortalamalarını bile aşıyoruz

Bu hafta İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) dikkat çekici bir rapor açıkladı. Türkiye’de toplumun kültür ve sanat faaliyetleriyle ilişkisini ortaya koyan rapora göre, Türklerin ancak yüzde 20’si bilet satın alarak yılda bir veya daha çok etkinliğe gidiyor, yüzde 70’i ise hiç etkinliğe katılmıyor. Alt kırılımlara bakınca, toplumun yüzde 49’unun hiç sinemaya gitmediği, yüzde 66’sının konser, tiyatro, opera gibi bir etkinliğe hiç katılmadığı ortaya çıkıyor. En sık yapılan etkinlik yüzde 85 ile televizyon izlemek. Bu rakamlar çarpıcı, fakat şaşırtıcı değil. Kültür-sanata ‘mesafenin’ sosyal ve siyasi nedenleri bir yana, ekonomik nedenleri de göz ardı edilemez boyutta. Özellikle enflasyonun yükseldiği bir dönemde hanehalkının önemli bir kısmı gıda, konut, ısınma gibi temel ihtiyaçları zor karşılarken, kültür-sanata para ayırmak ‘lüks’ kabul ediliyor. Peki, işin ‘genel tüketici’ ayağı böyleyken, yatırımcı ayağının şevki neden yüksek? Çok değil, yaklaşık 1 yıl önce Türk sinema pazarında yüzde 45 pay ile lider olan Mars Cinema Group 800 milyon dolara Güney Koreli CJ CGV Co’ya satıldı. Bu satışın ipuçları farklı gelir gruplarının kültür-sanat etkinliklerine katılımında ve bilet fiyatlarında yatıyor. Orta-üst ve üst gelir grubunda kültür-sanat tüketimi eğiliminin oldukça kuvvetli olduğunu ve yatırımcıların da fiyatlama stratejisinde bu tüketim iştahını hedef aldığını söylemek mümkün. İşte, kültür-sanat tüketimini belirleyen ekonomik nedenlerin haritası:

BEDAVAYSA İLGİLİYİZ: FİLM, MÜZİK İNDİRMEDE AB 4’ÜNCÜSÜYÜZ

Türkiye’nin kültür ve sanat etkinliklerine katılmadaki kötü performansında ekonomik nedenler ne kadar etkili? Bunun cevabı ücretsiz erişim seçeneklerine gösterilen ilgide. İnternet üzerinden film, müzik, kitap, konsere ne kadar ilgi gösterildiğine bakınca ilginin katılım kadar kötü olmadığı ortaya çıkıyor. Film, müzik, görüntü ve oyun indirmede Türkler AB 4’üncüsü. Üstelik yüzde 59 olan oran gençler açısından bakıldığında yüzde 70’lere yaklaşıyor.

*Son 3 ayda film, müzik, oyun, görüntü indirenlerin oranı.

EĞİTİMLİNİN % 70’I KÜLTÜR SANAT ETKİNLİĞİNE KATILIYOR

Kültür sanat etkinliğine katılma oranı; sadece gelir grubu değil, eğitim seviyesine göre de farklılık gösteriyor. Avrupa Birliği’nin (AB) istatistik kurumu Eurostat verilerine göre, yüksek eğitimle kesimde son 12 ayda sinemaya gidenlerin oranı yüzde 70’e kadar çıkarken, benzer şekilde canlı performansa gidenlerin oranı da yüzde 70’e yakın. Bu oran her ne kadar AB ülkelerine göre ortalama bir performans olsa da toplam nüfusun yüzde 20’lerde olan performansına göre daha iyi seviyede. Keza, toplamda AB ülkeleri arasında en az sinemaya giden 3’üncü ülke olan Türkiye, sadece yüksek eğitimliler açısından bakıldığında da 5 ülkeyi daha geride bırakmayı başarıyor.

*Son 12 ayda en az 1 kez sinemaya gidenlerin oranı.

BİLETLERİN YÜZDE 50’Sİ VERGİ

Türkiye’de bilet fiyatlarından sanatçıların kendisi de şikâyetçi. Maliyetlerden çok vergi oranlarının bu fiyatlarda etkili olduğu görüşü sık sık dile getiriliyor. Son olarak tiyatro bilet fiyatlarının yüzde 50’sinin vergi olmasını eleştiren sanatçılar, en azından yüzde 18 olan KDV’nin yüzde 8’e ve hatta yüzde 1’e inmesi çağrısında bulunmuştu. Kültür-sanat tüketimi ‘lüks’ sayıldığından KDV’si de yüzde 18 olarak alınıyor. Benzer şekilde, konserlerde ve diğer canlı performans etkinliklerinde de vergi oranı yüzde 50’yi buluyor. KDV’nin haricinde yüksek Eğlence Vergisi de eleştiri konusu. Sonuçta, 100 liralık bir biletin yaklaşık 48 lirası vergi, stopaj, rüsum, telif hakkı gibi devlete ödenen kısımdan oluşuyor. Bu da bilet fiyatlarının düşmesinin önünde en önemli engel olarak değerlendiriliyor.

Sinema bileti son 10 yılda %87 fiyat artışı yaşadı.

Aynı dönemde tiyatro biletleri %121 zamlandı.

Diğer kültürel faaliyetlerde artış %61 olarak gerçekleşti.

4 KİŞİLİK AİLENİN SİNEMA FATURASI 174 TL

İstanbul’da 4 kişilik bir ailenin sinemaya gitmesi halinde karşılaşacağı faturaya bakalım. Bir cuma akşamı Cinemaximum sinemalarından birinde film bileti 21 TL. Yani 4 kişilik bir aileye faturası 84 TL. Buna mısır ve içecek parası eklenince fatura büyüyor. Orta boy mısırın fiyatı 15 TL, içeceğin fiyatı ise 7.5 TL. 4 kişiye de mısır ve içecek alınırsa fatura 90 TL. Bilet fiyatlarıyla birlikte 4 kişilik bir ailenin sinemadan 174 TL ödeyerek çıkması işten bile değil.

İSTANBUL’DA ORTALAMA BİLET FİYATI 20.8 TL

Cinemaximum - 21.5

Avşar Sinema - 18.0

Cinetime - 14.0

Cinemapink - 30.0

Ortalama - 20.8

*İstanbul Avrupa yakasında cuma akşamı 21 seansı baz alınmıştır.

Gelelim Türkiye’deki bilet fiyatları ile dünya ülkelerini karşılaştırmaya. Dünyanın en pahalı sinema bileti 60 dolarla Suudi Arabistan’da. İsviçre’de bu rakam 20 dolar, Fransa’da 12 dolar, ABD’de 10 dolar, Türkiye’de ise 6.5 dolar seviyesinde. Gelir üzerinden karşılaştırmak gerekirse Türkiye’de gelire göre bilet fiyatı 2 kat daha pahalı. Türkiye’de 400 dolarlık asgari ücretin satın alabileceği bilet adedi 60 ile sınırlı kalırken Fransa’da bin 500 dolarlık asgari ücretin satın alabildiği bilet adedi 125’i buluyor. Yani Türkiye’de düşük gelirliler için bilet fiyatı AB’den en az 2 kat daha pahalı oluyor.

SİNEMA GİŞELERİ 691 MİLYONLUK HASILAT YAPTI

2016 yılında sinema seyircisi sayısı 58 milyonu aştı. Bu rakam her ne kadar önceki yıla göre yüzde 3.2’lik bir düşüş anlamına gelse de uzun vadeli bakıldığında sinema seyircisinin arttığı dikkat çekiyor. Örneğin son 8 yılda sinema seyircisi sayısı yaklaşık yüzde 50 artmış durumda. Hasılat açısından bakıldığında ise durum yatırımcılar açısından çok daha iştah açıcı ve neden yabancı yatırımcı çektiğini açıklar nitelikte. Son 8 yılda sinema gişelerinden elde edilen hasılat iki katından fazla artarak 301 milyon TL seviyesinden 691 milyon TL seviyesine yükseldi. Bu artışta özellikle yerli filmlerin giderek daha çok seyirci çekmesinin ve hasılatta yabancı filmleri oldukça geride bırakmasının etkisinin büyük olduğu değerlendiriliyor.

SON 10 YILIN EN ÇOK ZAMLANAN ETKİNLİĞİ TİYATRO

Kültür-sanat etkinliklerinin fiyatları yapıldıkları ile, mekâna ve içeriğine göre büyük farklılık gösteriyor. Ancak Türkiye ortalamasında fiyatların seyrine bakınca bile yaşanan bilet enflasyonu dikkat çekici. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, sinema biletleri son 10 yılda yüzde 87, tiyatro biletleri yüzde 121, diğer kültürel faaliyetlerde de yüzde 61 oranında. Yani ortalama bilet fiyatlarında enflasyon rekoru tiyatronun.

TİYATRO VE KONSERE GİTMEDE SONUNCUYUZ

HARCAMANIN YARISI EN ZENGİN YÜZDE 20’NİN

Sinema sektörüne geçen yıl gelen 800 milyon dolarlık Mars Cinema Group satın alması elbette ki tesadüf değil. Gelir düzeyi arttıkça eğlence ve kültür harcamasına ayrılan pay artıyor. Bir başka deyişle, üst gelir grubunun harcama iştahı var. Nitekim, 2005 ile 2015 yılları arasındaki değişime bakıldığında gelir grubunda en üst yüzde 20’yi oluşturan kesimin toplam eğlence ve kültür harcamalarının yüzde 50’sini yaptığı göze çarpıyor. Üstelik bu oran 10 yıl içerisinde yüzde 47’den yüzde 50’ye yükselmiş durumda. Yani, üst gelir grubu harcamadan giderek daha çok pay alıyor. Fiyat artışları dikkate alındığında bu trendin yakın gelecekte sürmesi kaçınılmaz. Üst gelir grubu bütçesinin yüzde 3.8’ini eğlence ve kültür etkinliklerine ayırıyor. Gelir düzeyinin en altındaki yüzde 20’lik kesimde bu oran yüzde 1.8.

Meltem ERSOY / GAZETE HABERTÜRK