Doğu'nun değişen yüzü

ELAZIĞ Havaalanı’ndan kalkan uçağımız Siirt Havaalanı’na indiğinde, yetkililerden öğreniyorumki özel iş jetleri dışında meydan kullanılmıyor. Bu sebeple meydan yetkilileri tarafından ihtimamla

karşılandık. Uçak seferleri yapılsın yönündeki taleplerini not ettik. Duble yolları kullanarak önce Siirt’e ardından Tillo’ya ulaştık. Asıl varmak istediğimiz Botan Çayı. Tillo’yu geçince keskin bir vadiden Botan’ı seyre koyulduk. Aşağıda Botan üzerindemasalımsı hummalı bir çalışma görünce şaşırmadımdesemyalan olur. Türkiye’nin sayılı dolgu barajlarından birisi olacak Alkumru, 24 saat esasına göre çalışılarak, ağustosta su tutmaya hazırlanıyor.

Önceden doğru düzgün yolları olmayan köyler, sadece yola değil çok sayıda sosyal imkâna kavuşmuş. Masalımsı görüntü ise ıssız yerlerden geçip, birden karşınızda yaklaşık 700 aracın çalıştığı bir vadi görünce ortaya çıkıyor. Hayal gibi ama gerçek. Botan ve civarı sakinleşmiş. Eski kötü haberler mazide kalmış. Bu bölgede çalışırken rahmetli olmuşmühendis Asım Alkumru’dan ismini alan Alkumru Barajı bittiğinde, yaklaşık 270 megavat kurulu gücüyle yılda bir milyar kilovat/saat elektrik enerjisi üretecek ve sürekli istihdam sağlayacak. Ve ortaya enfes bir görüntüsü olan göl çıkacak. Aralık ayında ise ilk enerji alınacak.

BARAJ YAPIMINDA 20 KÖYDEN 1540 KİŞİ ÇALIŞIYOR

Alkumru Barajı’nı Limak Holding inşa ediyor. YönetimKurulu Başkanı Necati Özdemir’in rehberliğinde bölgeye yaptığımız seyahatin bu bölümünde bize Alkumru’nun ProjeMüdürüM. Şükrü Sevim, hali hazırda 20’ye yakın köyden 1.540 kişinin çalıştığı bilgisini verdi. Gece-gündüz çalışılarak ve 465milyon dolarlık yatırımla barajın nehir yatağından yüksekliği 110, temelden yüksekliği ise 134 metreye çıkarılacak. (Dünya rekoru 138metre.) Ayrıca barajın komşu olduğu köylere yol, cami, minare, sağlık ocağı gibi çevre yardımları da yapılıyor. Debisi çok yüksek olan Botan Çayı ve kollarında 12 baraj kurulduğunda burası “Göller Bölgesi” olarak anılacak. Gördüğüm tablo şu; Siirt sınırları içinde gürül gürül akan Botan Çayı bölgenin kaderinin değişiminde ciddi rol oynuyor. Botan üzerinde kurulan barajlarla birlikte sadece ekonomik değişim değil, beraberinde sosyal dönüşümde gerçekleşiyor. Bölgedeki yatırımlar sebebiyle Siirt’in bütçesine her ay trilyonlar giriyor. Sıcak para girişinin halkın sosyal yaşamını, geleceğe bakışını nasıl değiştirdiğini bizzat Tillo ve civarındaki köylerde yükselen inşaatlarda görmek mümkün. Yeni kurulan üzüm bağlarını ve bahçeleri bir mutluluk işareti olarak değerlendirmek gerekir.

ÇALIŞMA HAKKI EN YAKIN KÖYLÜNÜN

Bölgedeki yatırımlarda istihdam noktasında dikkat edilen ilginç bir tablo var. Öncelik tamamen yatırımyapılan bölgedeki köy halklarına veriliyor. En yakın köyde istihdamedilecek eleman kalmayınca, ikinci yakın köye ve diğerlerine imkân veriliyor. Böylece vatandaş da bölgesindeki yatırımlara sahip çıkıyor. Ayrıca teknik personel çalıştırılmasında da bölge halkının eğitimalmış gençleri fırsat buluyor. Ancak köylerden istihdama katılanların doğal olarak iş tecrübesi, çalışma yaşamına olan intibak sorunları söz konusu. Bu negatif durumda ciddi bir eğitimle kalıcı işgücüne dönüştürülüyor. Böylece tecrübeli kalifiye eleman da yetiştiriliyor. Bir proje bittiğinde hazır iş gücü diğer projeye kaydırılıyor.

EKONOMİK KRİZ BÖLGEYE UĞRAMAMIŞ

Siirt’in önde gelen bir ismi “Biz ekonomik krizi hissetmedik” dediğinde şaşırdım. “Ne oldu da ekonomik kriz, zaten belli sıkıntıları olan kente ve etrafına uğramadı?” sorusuna cevap ararken, Siirt merkezdeki ekmek fırınları, fıstık üreticileri, arıcılık yapanlar ve diğer esnafın bölgede yoğun bir şekilde devam eden yenilenebilir enerji kaynaklarından ziyadesiyle istifade ettiklerini öğrendim. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (EPDK) bölgede hidroelektrik santralı (HES) ve baraj yapımı için yaklaşık 12 lisans alınmış. Bazı projeler bitme aşamasına gelmiş, bazıları temeli atılmış inşaasına devam ediliyor. Diğerleri ise harekete geçme noktasına gelmiş durumda. Nerden baksanız sadece Siirt özelinde ortalama 5 bin kişiye direkt istihdam sağlanmış.

Botan bölgesi farklılaşıyor

BOTAN Çayı üzerinde kurulan sadece bir baraj sebebiyle her ay Siirt ekonomisine trilyonlar girdiğini söyleyebilirim. Botan ve Pervari bölgesinde kurulan barajlar sebebiyle bölgemizde çok sayıda gölümüz olacak. Bu gelişmeleri dikkate alarak, doğa sporlarını öne çıkaracak projeler yapıyoruz. Çünkü artık Botan Bölgesi çok farklılaşıyor. Yamaç paraşütü, dağ ve su sporları yapılabilecek imkânlar meydana çıkıyor. Yeni göllerimizde balıkçılık yapacağız, mesire alanları düzenleyeceğiz, plajlar oluşturacağız. Denizi olmayan kentimizde artık kayıklar, kürekler görebileceğiz. Tüm bu gelişmeler bölgeye sosyal hareketlilik sağlayacak. Siirt Üniversitesi’nin temelini yakında atacağız. Siirt Havaalanı’nın pistini uzattık. Pervaneli uçaklara sahip Borajet’in seferler yapmasını bekliyoruz.

Maden Dağı dumandır

BOTAN Çayı’nın suları altında kalacak yoldan ilerleyerek yaklaşık 30 km uzaklıktaki Şirvan’ın Maden Köyü’ne yola koyulduk. Issız yollar dön dolaş bitmiyor. “Maden Dağı Dumandır, Yolu Dolan olandır” türküsüne davet eden hatta türküyü tarif eden bir atmosfer söz konusu. Levhalara bakarak neticede Park Elektrik Madencilik ve San. Tic. AŞ’nin Maden Köyü Bakır İşletmesi’ne ulaştık. Yıllar önce MTA tarafından sondaj yapılıp, bakır tespit edilmiş. Ancak dağın tepesindeki işletmeyi özel sektör 2004’te teslim alıp, 2006’da üretime geçmiş. Ve Türkiye’nin ikinci büyük bakır işletmesi ortaya çıkmış.

İHRAÇ EDİLİYOR

Maden, dağın altındaki tam 8 bin metrelik tünellerden temin edilerek galeri ağzına getiriliyor. Galeri ağzındaki bantlarla direkt işletmeye sokuluyor. Yeraltından çıkarılan taşların sadece yüzde 1.5’inde bakır madeni bulunuyor. Bunun için önce taşlar öğütülüyor. Sonra suda köpüklü yüzdürme (flotasyon) yöntemiyle bakır ayıklanıyor. Bu yöntemle yüzde 20 konsantre bakır elde ediliyor. Ayda 60 bin ton maden işlenip, 5-6 bin ton konsantre bakır elde ediliyor. Ve tamamı yurtdışına gönderiliyor.

CESARET İŞİ

Bunlar Siirt’in en ücra noktasında bir tesisin teknik özellikleri. Ancak işin bir de sosyal boyut var. Bir defa böyle bir yere en cafcaflı dönemde yatırım yapmak cesaret işi. Şu an fabrikada 375 kişi çalışıyor. 81 çalışan Maden Köylü. Diğerleri ise yakın köylerden. Fakat işletme kurulduğunda köyün hane sayısı 40’ken, şu an 80 haneye yükselmiş. Köy de 24 saat açık sağlık ocağı, ilköğretim okulu (280 öğrenci, 14 öğretmen) ve lojman Bakır İşletmesi tarafından hiz mete so kul muş. 5 yıl öncesine oranla hayat tamamen değişmiş. Köyde modern tarz binalar yükseliyor.

Güntay ŞİMŞEK - GAZETE HABERTÜRK