Mıknatıs nedir? Nasıl oluşur?
Güney ve kuzey olmak üzere iki kutbu bulunan mıknatısın herhangi bir yerinden kırılmasında dahi; güney ve kuzey kutupları ile aynı etkiye sahip mıknatıslar tekrar elde edilebilmektedir. Peki mıknatıs nedir? Mıknatıs nasıl oluşur? İşte mıknatıs ve yapısı hakkında merak edilenler...
Mıknatıs; demir, nikel, çelik tozu gibi tanecikleri çekmeye yarayan ve manyetik alan oluşturma özelliği bulunan cisimlerdir. Güney ve kuzey olmak üzere iki kutbu bulunan mıknatısın herhangi bir yerinden kırılmasında dahi; güney ve kuzey kutupları aynı etkiye sahip mıknatıslar tekrar elde edilebilmektedir. Mıknatıs Cezayir, İsviçre ve Ural dağlarında bazı göktaşı kalıntılarından ve dünyanın birçok yerinde doğal olarak dağınık bir şekilde bulunmaktadır. Doğal mıknatıslar kendiliğinden oluşmuş mıknatıslar olarak yer alır. Ancak bu doğal mıknatıslar dışında da su verilerek özel çelikten yapılmış olan yapay mıknatıslar da bulunmaktadır.
Çelikler karbonun çözülmüş olduğu yaklaşık 800 santigrat derece üstünde durarak daha sonrasında elde edilmiş olan ostenitin için 260 santigrat bozulmayacak bir biçimde hızla soğutmaya bırakılır. Bu işlem sonrasında sıcaklık düşürüldüğünde yalnızca marstentin elde edilmesi sağlanır. Bu madde demir içinde bulunan demir karbon çözeltisi olarak adlandırılmaktadır. Söz konusu olan çelikler mıknatıs yapımında karbon ana maddesi olarak yer almaktadır. Mıknatıs yapımında kullanılması sağlanan en önemli maddelerden biri alnicodur. Alnico; nikel, çelik ve alüminyumdan oluşur.
Platin kobalt alaşımları saat sanayisi içerisinde kullanılmaktadır. Kobalt ferrit veya baryum ferrit eski kullanılan çelik mıknatıslara göre daha fazla kullanılmaktadır. Bu tarz maddelerin otomobil uçak gibi alanlarda kullanılması sağlanan mıknatıslarda kauçuk ya da plastik eklenerek bükülgen mıknatıslar olması sağlanmaktadır.
Mıknatısın özgül ağırlığı olarak 2,7gr/cm3 olarak ölçülmüştür. Çelik, nikel, demir gibi bazı metalleri çekebilmektedir ancak bakır ve alüminyum gibi metallerde etki sağlamaz.
Mıknatıs çeşitleri
Elektro mıknatıslar: Sarmal şekil verilen bir telin ucuna gerilim uygulanmak suretiyle elde edilen basit mıknatıslardır. Sarmalın ortasında ferromanyetik bir cisim koymak suretiyle mıknatıslık özelliği yüzlerce kat artırılmasına imkan tanır. Elektromıknatıslar tel üzerinden akımın geçtiği sürece mıknatıslık özelliğini korumaktadır. Oluşmuş olan manyetik alanın kuzey kutbunun yönünde sağ el kuralı ile tespit edilmesi sağlanır. Elektromıknatıslar; parçacık hızlandırıcılar, elektrik motorları ve röleler gibi cihazlarda yüklü parçacıkların saptırılması veya elektrik enerjisinin hareket enerjisine çevrilmesi gibi amaçlar için kullanılmaktadır.
Sabit mıknatıslar: Kkobalt, demir, nikel gibi maddeler oda sıcaklığı içerisinde ferromanyetik özelliğe sahiptirler. Sabit mıknatıs taşı gibi doğada olarak yer alan maddeler olmasının yanı sıra Ayrıca yapay olarak da elde edilmiş mıknatıslar olabilmektedir. Yapay mıknatıslar genel olarak hoparlörler, elektrik motorları gibi elektrik enerjisini hareket enerjisine ve hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirmek için kullanılan aletler de yer almaktadır.
Mıknatısların manyetik etkilerini kaybetmesi için bazı yöntemler uygulanır. Genelde mıknatıs demir parçası veya başka bir mıknatıs ile çarpıştırılmak suretiyle manyetik özelliği azaltılır. Ayrıca yoğun olan manyetik alan içinde hareket ettirmek suretiyle manyetik özelliğini yitirir. Mıknatıs manyetik özelliğini kaybetmesi için geliştirilen bir yöntem de mıknatısların curie (küri) sıcaklıklarına göre ısıtıldıklarında demanyetize olması sağlanır.
Mıknatısların kullanım alanları oldukça geniştir. Birçok alanda kullanımı sağlanan mıknatıslar kullanıldığı alana göre çeşitlilik taşımaktadır.
