Süpermarketlerin riski restoranlardan daha mı az?
"Yeni normal" olarak adlandırılan yaşamlarımıza uyum sağlama sürecinde gitmek durumunda kaldığımız bazı mekanların taşıdıkları riskleri doğru tahlil etmek gerek. Süpermarketler çok mu tehlikeli? Umumi tuvaletleri kullanmaktan neden kaçınılmalı? Restoranlarda hastalık yapıcı etkiler neler? İşte bilimsel veriler ışığında bilinmesi gerekenler. Ceyda Erenoğlu'nun haberi...
Covid-19 günlerinden eski yaşamımıza dönme yolunda yavaş ve tedbirli adımlar atılıyor. Uzmanlar normal yaşama kademeli olarak geçiş yaparken de virüsten korunmanın mümkün olduğunu belirtiyor. Peki nasıl? İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Metin Okucu, “Gelin önce virüsün bulaşma hareketlerine sonra da teker teker mekanların hastalık bulaştırma risklerine bakalım” diyor ve bu mekanlardan virüs bulaştırma risklerine ilişkin bilimsel bilgiler veriyor.
BİN VİRÜSÜN GÜCÜ
Dr. Metin Okucu’nun bilimsel yayınlara dayanarak verdiği bilgilere göre virüsün kişiye bulaşıp sonrasında hastalık yapması için bazı adımlar bulunuyor. Bunlardan biri eksik olduğunda virüsün bulaşması kolay olmuyor. Hastalığı kapmak için ilk koşulun belli bir süre belli sayıda ve canlı virüse maruz kalmak olduğu belirtiliyor. Bunun için sadece bin virüs bile yeterli oluyor. Bir nefes veya göze bir el sürüş ile bin virüs almanız hasta olmanız anlamına gelebiliyor. Aynı şey içinde 100 virüs bulunan 10 nefes aldığınızda da gerçekleşiyor. Sakin nefes alıp verme bir nefeste çok az virüs olduğu için en masum durum olarak değerlendiriliyor. Bağırmak, şarkı söylemek daha büyük risk anlamına gelirken en büyük riskin öksürük ve hapşırık olduğu belirtiliyor. Yüzünüze bir kez hapşırılması virüsü bulaştırmaya yetiyor. Bu hesapların kimsenin maske takmadığı durumlarda geçerli olduğunu ise unutmamak gerekiyor.
BATI ÜLKELERİNDE BULAŞIN EN RİSKLİ OLDUĞU YERLER
Dr. Metin Okucu, Batı ülkelerinde bulaş riskinin en yüksek olduğu yerlerin; yaşlı bakım evleri, cezaevleri, kiliseler, doğum günleri, düğün ve cenazeler, konferanslar, ofisler ve çağrı merkezleri olduğuna dikkat çekerek, “Buradan çıkarmamız gereken sonuç kapalı mekanların, hava dolaşımının kötü olduğu mekanların ve bir çok insanın bir araya geldiği mekanların risk anlamına geldiğidir ”diyor. Okucu bunlardan bazılarının riskleriyle ilgili olarak aşağıdaki bilgileri veriyor.
MECBUR KALMADIKÇA UMUMİ TUVALETLERE GİRMEYİN
Tuvaletlerde ellerin değdiği çok yüzey bulunuyor. Kapı, musluk kolları, sabunlar vb. Bu nedenle hasta birinin elinden el ve yüze virüs ulaşma olasılığı yüksek görülüyor. Şimdilik, ‘dışkı veya idrar ile bulaşıyor mu’ sorusunun yanıtını bilmiyor da olsak sifonların da ortama aerosoller saçtığı iyi biliniyor.
Öneriler: Umumi tuvaletleri riskli yerler olarak kabul edin. Hava ve yüzey hijyenine mutlaka dikkat edip el yıkama ve maskeyi ihmal etmeyin. her yere elinizi sürmeyin. Mümkünse bu tuvaletleri kullanmamaya çalışın.
RESTORANLARDA HAVA AKIMININ YÖNÜ HASTALIKLA İLİŞKİLİ Mİ?
Dr Metin Okucu, bu konuda çok açıklayıcı bir yayın olduğunu söylüyor ve restoranlarla ilgili bir örnek veriyor. Buna göre hiç bir belirtisi olmayan, hasta olmasına karşın bundan haberi bulunmayan bir kişi 9 arkadaşı ile beraber bir masada yemek yiyor. Yemek 1.5 saat sürüyor. Bu süre içinde hasta kişi nefes alıp verme ile ortama az yoğunlukta virüs saçıyor. Mekanda hava akımının sağdan sola olduğu belirtiliyor. Bir hafta içinde aynı masadakilerin yarısı hastalanırken hemen sol yandaki masada bulunanların yüzde 75’inin hasta olduğuna dikkat çekiliyor. Sağ masadan ise sadece 2 kişiye virüs bulaşıyor ve mekandaki diğer masalardan hastalanan olmuyor. Burada hava akımı yönündeki masada hastalananların sayısının aynı masada oturanlardan daha fazla olmasına dikkat çekiliyor.
SÜPERMARKETLERİN RİSKİ NE KADAR?
Bu noktada akla süpermarketlerde durum nasıl sorusu geliyor. Süpermarketlerde Covıd-19 bulaşma riskini hesaplarken 3 başlığa bakmak gerekiyor: Mekanın ve ortamdaki hava miktarının büyüklüğü (çok büyük), mekandaki insan sayısı (sınırlı, kısıtlı), içeride geçirilen süre (müşteriler için 1 saat, çalışanlar için tüm gün) Buradan bakınca müşteri için mekan büyük, içerideki insan sayısı az ve geçirilen süre kısa olduğu için süpermarketlerden enfeksiyon kapma olasılığının oldukça az olduğu belirtiliyor. Bunda maske kullanımının olumlu etkisinin de unutulmaması gerekiyor. Bu konu ile ilgili yayınlarda da henüz süpermarket kaynaklı bulaşma vakaları olmadığı belirtiliyor. Sonuçta büyük mekan, az insan, içinde kısa süre kalınıp herkesin maskeli olduğu yerlerde önemli bir risk olmadığına dikkat çekiliyor. Dr. Metin Okucu, “Düşünceme göre bu gruba AVM’ler de katılabilir” diyor.
Son söz: Yukarıda söz edilen mekanlar ve bulaşma riskleri kimsenin maske takmadığı durumlar için geçerli. Maske, mesafe ve el yıkama kurallarına iyi uyulduğunda risklerin daha da azalacağı belirtiliyor.
KAYNAKLAR:
HAVADAN BULAŞMA İLE İLGİLİ
https://www.sciencemediacentre.org/expert-reaction-to-questions-about-covid-19-and-viral-load/
https://www.vox.com/future-perfect/2020/4/24/21233226/coronavirus-runners-cyclists-airborne-infectious-dose
RESTORANLAR İLE İLGİLİ
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/26/7/20-0764_article
