İşte geleceğin meslekleri

ELİF KEY / HT PAZAR

Elde taşınabilen ilk fotoğraf makinesini 1888’de üreten ABD’nin ünlü teknoloji şirketi Kodak, altın çağında 140 binden fazla çalışanıyla 28 milyar dolar değerindeydi. Hatta ilk dijital kamerayı da bir Kodak çalışanı olan elektronik mühendisi Steve Sasson yaptı. Kodak 2012’de iflasını açıkladı. Dijital fotoğrafın yeni yüzü Instagram oldu ve 2012’de bir milyar dolara Facebook’a satıldığında sadece 13 çalışanı vardı...

“Sanal Gerçeklik”in babası kabul edilen bilgisayar bilimcisi, yazar ve klasik müzik bestecisi Amerikalı Jaron Lanier, son kitabı “Who Owns the Future?”a (Gelecek kimin olacak) şu soruyla başlıyor: “Peki bütün bu meslekler nereye kayboldu?”

İş hayatının birçok alanını etkisi altına alan otomasyon, bilgisayarlar ve robotlar birçok mesleği de tarihin emek yoğun sayfalarına gömdü. İngiliz iktisatçı John Maynard Keynes’in 1930’da yazdığı gibi “teknolojik işsizlik” dünyanın birçok yerinde kendini hissettiriyor. (Bahçeşehir Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Enver Yücel, “30 yıl sonra bugünkü mesleklerin yüzde 65’i olmayacak” diyor.)

Bu durumda, teknoloji bir gün sizin de işinizi yok ederse ya da akıllı makinelerle birlikte çalışacak vasıflara sahip olmadığınız ortaya çıktığında, kariyer yolunuza devam edebileceğiniz bir “B Planı”nız var mı? Optimist Dergisi, şubat sayısında bu ilginç konuya geniş yer ayırdı...

ÖNÜMÜZDEKİ 10 YILDA İŞ YAŞAMINI DÖNÜŞTÜREN EĞİLİMLER

Oxford Üniversitesi tarafından Eylül 2013’te yayınlanan Carl Benedikt Frey ve Michael A. Osborne imzalı bir araştırmada 702 meslek listeleniyor ve bilgisayarların, taşımacılık, lojistik, üretim işçiliği ve idari destek alanlarında birçok çalışanın yerine geçtiğini ortaya koyuyor.

Optimist’in sorularını yanıtlayan Osborne, “Bilgisayarlaşmanın risk oluşturmadığı meslekler, makinelerin görece zayıf kaldıkları görevleri içerenler. Örneğin, rekreasyon terapistleri, ruh sağlığı danışmanları ve ilkokul öğretmenleri öngörülebilir gelecekte görece güvencedeler” diyor. Belirli yeteneklerin edinilebilmesi için teknoloji eğitiminde yapılması gerekense Osborne’a göre, insanları makineler gibi değil, makinelerle birlikte çalışabilmek üzere eğitmek.

Peki önümüzdeki 10 yılda iş yaşamını dönüştüren eğilimler ve kazanılması gereken beceriler neler olacak?

Bunları nereden ve nasıl edinebiliriz?

“B Planı”nız için notlar almaya başlayabilirsiniz... Kâr amacı gütmeyen bağımsız stratejik araştırma kurumu Institute for the Future’un (IFTF) hazırladığı “Future Work Skills 2020” (Geleceğin İş Becerileri 2020) çalışmasına göre önümüzdeki dönemde meslekler ve öğrenme yöntemlerinde değişim yaratacak bazı faktörler şöyle: Ömrün uzaması, akıllı makine ve sistemlerin yükselişi, bilgisayımsal dünya ve yeni medya ekolojisi... Tüm bu faktörler, kendine özgü ya da birbiriyle kesişen yetenekleri gerektiriyor.

UZAYAN ÖMÜR VE KARİYER PLANLAMASI

Teknolojik gelişmelere paralel bir şekilde uzayan ömür, dünyada ve Türkiye’de insanların hayatları boyunca sahip oldukları kariyer sayısını artıracak. Buna hazır olmak için de elbette eğitimi sadece örgün öğretimle sınırlamamak, yani “yaşam boyu öğrenmek” şart. Çoğu kişi artık hayatının sonuna kadar aynı işi yapmıyor. Kariyerler karmaşık, parçalı, uzmanlaşma ve işbirliği isteyen ve sürekli evrimleşen özelliklere sahip. Yani hayatımız boyunca iş hayatımız mikro kariyerlerden ibaret olacak.

Kariyer yolundaki bu hareketlilik Fast Company Dergisi’nin tabiriyle “Generation Flux”, yani değişken, akışkan bir kuşağa işaret ediyor. X, Y, Z kuşaklarının aksine bu kuşağın tanımı yaş gruplarına göre yapılmıyor. Her yaştan mensuplarının ortak özellikleri, istikrarsızlığı kucaklayabilen bir zihniyette; kariyer, iş modelleri ve varsayımlardaki değişimleri tolere edebilen, hatta bundan hoşlanan; öğrenmeye açık, çok sayıda bilgi kaynağından beslenebilen, ekip çalışmasına uyum sağlayan, beklenmeyen durumlar karşısında çözüm üretebilen yapıda olmaları. Yani hayatları boyunca sahip oldukları unvanların bir yandan hepsi, bir yandan da hiçbiriler.

AKILLI MAKİNELER VE SİSTEMLERİN YÜKSELİŞİ

Peki akıllı makineler ve sistemlerin yanındaki yerimiz ne olacak? Önümüzde şu seçenekler var: Bazı alanlarda yeni nesil otomatikleşmiş sistemler insanların yerini alacak, bu durumda da gerçekten iyi olduğumuz ve keyif aldığımız şeyleri yapmakta serbest kalacağız. Bazı alanlarda da makinelerle ortak çalışacağız, onlar bizim yeteneklerimizi artıracak.

Yani bir yanda insan-makine işbirliği, bir yanda da makinelerle insanların ayrıştığı nokta. Bu ayrışma durumuna hazırlıklı olmak için “anlamlandırma” ve “eleştirel düşünme” yeteneklerinin geliştirilmesi gerekiyor. Çünkü ezber bozan makinelerin rutin üretim ve hizmetlerde sahip olmadığı yukarıdaki becerilere talep giderek artacak. ODTÜ TEKPOL’den Yrd. Doç. Semih Akçomak “10 yıl önce sadece kod yazmak bir bilgisayar mühendisi için iyi bir iş bulabilmek adına yeterli bir yetenekti. Ama şu anda sistem entegrasyonu, takım çalışması, planlama gibi bir sürü yetenek ön plana çıkıyor” diyor.

‘BİLGİSAYIMSAL’ DÜNYA

Uygulaması bazı alanlarda başlayan, önümüzdeki yıllarda artarak devam etmesi beklenen “nesnelerin interneti” alanındaki gelişmelerle, nesnelerin bizlerle ve birbirleriyle her etkileşimi veriye dönüşecek. Her şeyin programlanabilir olduğu bir çağda, dünyanın kodlarını çözmek ve bunları analiz etmek de zorunlu hale gelecek. Veriye dayanan kararlar almak amacıyla büyük miktardaki veriyi soyut kavramlara dönüştürebilmek ve veri temelli akıl yürütme yapabilmek, gereken beceriler.

Özgün ve uyarlanabilir düşünmede ustalık, ezbere ya da kurala dayananların ötesinde, yani beklenmedik olana çözüm getirmek ve uyum sağlamak için şart. Parag Khanna ve Aaron Smith, Foreign Policy Dergisi’nde yayınlanan “Jobs of Future” isimli yazılarında, mesleklerin gelecekteki dönüşümüne dair örnekler veriyor: Piyasa araştırmacılarının yerini öngörücü veri analistleri, internet istatistikçileri ve veri madencileri alacak.

Tıbbi amaçlar için kullanılan robotların kullanımının giderek artmasıyla hastane görevlileri, bu robotları tasarlamak ve işleyişlerini sürekli kılmak için yerlerini medikal robot uzmanlarına bırakacak. Öğretim görevlilerinin yerini de online dersler için kodlar yazan ve müfredatlar oluşturan eğitim teknologları alacak.

YENİ MEDYA EKOLOJİSİ

Geleneksel medyadan daha fazla haşır neşir olduğumuz yeni medya araçları da metnin ötesinde yeni medya okur yazarlığı gerektiriyor. Yeni ekosistem, giderek yaygınlaşan ve daha da içerikli hale gelen video üretimi, dijital animasyon, artırılmış gerçeklik, oyunlaştırmanın çevresinde şekillenecek. İletişim için yeni bir dil geliştirmek gerekecek.

Videolar, bloglar podcast’lar şimdilerde daha çok sosyal hayatımızda ağırlığını hissettirirken, – önümüzdeki 10 yılda iş hayatımızda da etkinliğini artıracak. Enformasyonun üç boyutlu ve görselleştirilmiş sunumunu hazırlama becerileri de önem kazanacak. Online platformlar artarken, online kimlik yönetimini yapacak insanlara da ihtiyaç olacak.

Yeni medya ekolojisi gerçeklik ve doğruluğa olan hassasiyetimizi de radikal olarak değiştirecek. İçeriklere daha şüpheci yaklaşacağız ve bugün gördüğümüzün yarın göreceğimizden farklı olacağını öğreneceğiz. Enformasyonu önemine göre ayrıştırmak, filtrelemek, farklı araç ve teknikleri kullanarak bilişsel işleyişin en üst düzeye nasıl çıkarılabileceğini bilmek önem kazanacak. Gelecek nesil çalışanlar bu “aşırı yüklenme” sorununu çözmek için kendi tekniklerini geliştirmek durumunda olacaklar.