Ankara'ya milyar dolarlık petrol ve gaz çağrısı

Petrol sektörüne yıllarını veren, üç kıtada petrol arama ve üretim projelerinde yer alan eski BOTAŞ International Limited (BOTAŞ BIL) Genel Müdürü İbrahim Palaz, Türkiye için Doğu Akdeniz kadar önemli tarihi bir petrol ve doğalgaz fırsatına dikkat çekti.

Palaz, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “siyasi kredisinin yüksek olduğu” Somali’nin petrol ve doğalgaz açısından “bakir” ve zengin olduğuna işaret ederek, “Doğu Afrika sahilleri bilinen teknolojilerle aranabilecek ve keşif yapıldığında Doğu Akdeniz’den dahi daha kolay petrol ve doğal gazın üretilebileceği bir bölgedir. Benim Ankara’ya tavsiyem bu işi bilenler, anlayanlar Somali’ye gitsinler. Denizde en uygun en geniş ruhsatları en acil şekilde Türkiye’nin almasını temin etsinler” dedi.

Palaz, sorularımızı şöyle yanıtladı:

- Hafta başında Reuters, uluslararası iki büyük dev petrol şirketinin Somali denizlerinde açılacak petrol ihalelerine girmeye hazırlandıklarını yazdı. Bunu yorumlar mısınız?

Palaz: Somali, Sayın Cumhurbaşkanımızın çok samimi çok ciddi çabalar harcadığı bir ülke. Kısacası bu ülkede, Sayın Erdoğan’ın siyasi kredisi son derece yüksektir.

Bu nedenle yıllardır ülkemizdeki karar vericilere, Somali denizlerinin petrol ve doğalgaz için radarlarımızın içine alınması gerektiğini söylemişimdir; ancak nafile, herhangi bir adım atılmamıştır.

Afrika kıtasının doğu sahilleri, dünyada henüz detaylı aranmamış ama büyük keşiflerin yapılma olasılığı yüksek olan yerlerdendir. Örneğin Arktik denizleri de öyledir ama oralar çok daha üst teknoloji gerektirir. Bizim girebileceğimiz bir yer değildir. Üstelik Arktik çevresindeki ülkelerde siyasi kredimiz pek yoktur, hâlbuki Doğu Afrika sahilleri bilinen teknolojilerle aranabilecek ve keşif yapıldığında Doğu Akdeniz’den dahi daha kolay petrol ve doğal gazın üretilebileceği bir bölgedir.

Tektonik konumu ve bilinen jeolojik özellikleri ile yeni petrol araması yapılabilecek yerler neresi diye dünya haritasına bakıldığında bilen gözlere sırıtan bir yerdir.

- Uluslar arası dev şirketlerin faaliyetlerinin bir bölümünü bu bölgeye kaydırdıklarını gözlüyoruz.

Palaz: Evet, geçen 5 yılda İtalyan devi ENI, Mozambik denizlerinde dev doğalgaz keşifleri yaptı. Exxonmobil ENI ile yeni keşfe ortak olmak için sadece yüzde 25 hisse için 3 milyar dolar ödeme yaptı ve ortak oldu.

Madagaskar’da petrol ve doğalgaz keşifleri yapıldı. Şimdi Doğu Afrika’da sıra Somali’de ve büyük çapta aramalar başlayacak ve yine bu kadar yüksek siyasi kredisi olmasına karşı Türkiye oyunun dışında kalma durumunda; çünkü ne Dışişleri ne de Enerji bakanlığımızın bu konuda bir girişimi var.

- Peki, ne yapılmalı?

Palaz: Eğer Türkiye Somali’ye daha çok yardım etmek istiyorsa orada sürdürülebilir çözümler üretmelidir. Bunların başında o ülkedeki doğal kaynakları ekonomik bir şekilde çıkartmak ve bunu da Somali devleti ile paylaşmak geliyor.

Şu anki ilişkimiz bizim direkt ve karşılıksız yaptığımız yardımlarla devam ediyor. Bu taşıma su ile değirmen hikayesidir ve kalıcı ve sürdürülebilir olamayacağı aşikardır. Halbuki orada yapılacak büyük bir petrol ya da doğalgaz keşfi ile bu değiştirilebilir ve kalıcı, anlamlı, sağlam ve sürdürülebilir bir ilişki ortaya çıkar iki devlet arasında.

- Somali’nin ne tür fırsatlar sunuyor?

Palaz: Somali, dünyada büyük potansiyellere gebe ama o potansiyeli henüz keşfedilmemiş bir yer. Türkiye’nin büyük bir siyasi kredisi var orada. Birkaç inşaat şirketine iş çıkarmaya çalışmak yerine orada denizde arama yapmak çok daha anlamlı. Bu, defalarca yazılı sözlü belirtilmiştir ancak kimsenin dinlemediği de bir gerçektir. Bugüne kadar Türkiye’nin kaçırdığı fırsatlardan Somali sadece birisidir.

Türkiye, petrol ve doğalgaz ithalatı için 50 milyar dolar civarında bir harcama yapıyor her yıl. Cari açığımızın büyük bir kısmını bu oluşturuyor. Bunu ortadan kaldırmanın yani ihtiyacımız olan petrol ve doğalgazı kendimizin üretmesi halinde bu harcama 12-15 milyar dolara inecektir. Ben, Türkiye’nin bugünkü yaptığı petrol arama çalışmalarını pek fazla üzüm yemeye benzetemiyorum üzülerek belirtmeliyim ki sadece göstermelik işlerin peşinde gidiliyor. Bu oyunda bu tavır ve eda ile netice alınması sürpriz olur.

- Türkiye hem zihinsel hem de fiziksel donanım olarak bu iş için hazır mı?

Palaz: Petrol aramak bir teknoloji gerektirir. Yetişmiş, ne yaptığını bilen bir insan gücü gerektirir. Elbette para şarttır. Bu işin ekonomisinden anlamak, sektörü bilmek ve hataları tekrarlamamak gerekir.

Petrol jeopolitiği 1914’te dünyayı paylaşmaya karar veren güçlerin çok iyi bildiği ve zaman içinde de oyunun şartlarını istedikleri gibi değiştirdiği bir oyundur. Ülkeler bölünmüş, parçalanmış, devrimler olmuş, savaşlar çıkmıştır. Bunların hepsi petrol içindir ve bu sadece dinamik olarak değişen sürecin içerisinde, bu oyunun yeni şekillerde tezahür etmesidir.

Türkiye, 1914’te ne olduğunu anlamadığı, 1918’de de masada bu işi bilen tek insandan yoksun olduğu ve tamamen var olmanın mücadelesini verirken karşı taraftakiler zaten alacaklarını almışlardı.

Şu anda bakıyorum 2019 Türkiye’si, 1918’den çok az farklı. Hala petrol jeopolitiğini anladığımız hatta önemsediğimiz söylenebilir mi? Bunun en güzel güncel örneği Doğu Akdeniz’dir.

Öyle ki tamamen bütün kartlar elimizde olduğu halde Doğu Akdeniz sahnesinde kartlarını oynayamadan, fırsatçı Yunanlıların da kurnazlığı ile daha önce Akdeniz’de var olmayan bir düşman cephesi oluşmasına fırsat vermek üzereyiz.

- Doğu Akdeniz’de sürecin Türkiye lehine evrilmesi için öneriniz nedir?

Palaz: Açık ve net söylemek gerekirse, Doğu Akdeniz’deki çıkmazdan çıkılır yeter ki bu işi bilenler iş başında olsun ya da masanın bir tarafında otursun. Bu işleri bilenler var. Çoğu, belki de hepsi yurt dışında, bunlar getirilir ve dinlenir; açık fikirlilikle, kulaklar tıkanmadan, önyargılar dışarıda bırakılarak...

- Tekrar Somali’ye dönersek… Sizce, Türkiye Somali’ye yönelik petrol ve gaz bağlamında hangi adımları atmalı?

Palaz: Bugün Türkiye’nin yapması gereken Somali’ye inşaat şirketleri, AVM’ler yapacak şirketlerle değil orada denizde bu ülkenin petrol ve doğal gaz potansiyelini arayacak, bulacak, çıkaracak bir takımla gitmesidir.

Sayın Cumhurbaşkanımızın Somali’deki siyasi kredisi dünyadaki hiçbir ülkede yoktur; bu bir gerçektir. Biz Türkiye olarak, petrol aramaya da sayısız diğer ülkeler gibi gitmeyeceğiz. Petrol bulmamız durumunda bizim paylaşımımız daha adil olacaktır.

Ankara da bir zamanlar sıkça duyduğum şey, “Bizim hiç kimsenin petrolünde gazında gözümüzün olmadığı”. Bunun söylenmesi bu işe ne kadar yabancı olduğumuzu gösteriyor ülkemizin. Bugün dünyanın hiçbir yerinde Somali dâhil üretim paylaşım anlaşması dünya standartlarında imzalanmadan hiçbir şirket bir başka ülkede arama yapamamaktadır. Yani zaten yapılan yatırım ve göze alınan risk karşılığında bir ticari dönüş alındıktan sonra petrol üretiminin çoğu ev sahibi ülkeye verilmektedir.

Yani hiç kimse 19. yüzyıl sömürgecilik mentalitesi ile kimsenin petrolünü alıp çalmamaktadır.

Ben şuna inanıyorum, biz Somali’de petrol doğalgaz bulursak bunun Somali devletine faydası daha çok olacaktır. Benim Ankara’ya tavsiyem bu işi bilenler, anlayanlar Somali’ye gitsinler. Denizde en uygun en geniş ruhsatları en acil şekilde Türkiye’nin almasını temin etsinler. Bundan sonrası adım adım çorap söküğü gibi gelecektir.

- Çok teşekkür ederiz.

Palaz: Ben teşekkür ederim.