Erken uyarı sistemleri depremi nasıl algılayabiliyor?
Depremin ne zaman olacağı hakkında uzmanlar kesin bir süre veremezken erken uyarı sistemleri, saniyeler hatta bazen dakikalar önce depremi algılayabiliyor. Bu sistemler, depremle beraber yayılan P ve S dalgalarını yakalayarak, depremi tespit edebiliyor. İşte, detaylar...
Deprem uzmanları, olacak depremleri öngörseler de hiçbiri kesin olarak bir tarih veremez. Peki, deprem erken uyarı sistemleri bunu nasıl yapabiliyor?
Birçok insan depremin ani bir olay olduğunu düşünür lakin öyle değildir. Deprem, hissedilen sarsıntıdan çok önce yer altında başlar.
Depremle birlikte birçok enerji dalgası açığa çıkar. Önce P dalgaları gelir, daha sonra ise S dalgaları. S dalgaları, enerjinin çoğunu taşır ve uyarı sistemleri bu dalga boylarını yakalar.
Ancak sistemden gelecek uyarı süresi depremin merkez üssüne olan mesafenize göre değişir. Büyük ölçekli depremlerde daha erken uyarı alırsınız çünkü büyük depremler, oldukça geniş bir alanı kapsar ve bölgeye yayılması zaman alır; bu süreçte sistemin size haber vermesi için daha fazla vakti olur.
Eğer depremin merkez üstündeyseniz hiç uyarı alamayabilirsiniz çünkü bu bölgedeki sallanma P dalgasından hemen sonra başlar ve sistemin size haber vermeye zamanı olmayabilir.
Peki, birkaç saniye öncesinden gelen deprem uyarısı ne işe yarar? Yapabileceğiniz ilk şey, bir masanın altına girmek olabilir veya trenler raydan çıkmaması için durdurulabilir.
Başka bir örnek olarak; Çinli bilgisayar üreticisi bir firma erken uyarı sistemi sayesinde ilk depremde 15 milyon dolar zarar etmişken, uyarı sistemini kullandıkları ikinci depremde sadece 600 bin dolar zarar ettiler.
Kaynak: National Geographic
