Günümüzde yaşlı, hasta veya çocuk bakımı için on binlerce aile evde işçi çalıştırıyor. Ev hizmetlerinde işçi çalıştırırken bilinmesi gereken önemli ayrıntılar bulunuyor.

Öncelikle ev hizmetlerinde çalışan kişileri ayda 10 günden az çalıştırılanlar ile 10 gün ve daha fazla çalıştırılanlar olarak iki gruba ayırmak lazım. Ayda 10 günden az ev hizmetlerinde işçi çalıştıranlar, örneğin haftada iki günü aşmamak üzere gündelikçi çalıştıranların sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı sigorta yaptırması yeterli. Bu sigortayı yaptırmamanın cezası da bulunmuyor. Ancak, 2019 yılı için günlük sadece 1.71 TL ödeyip sigorta yaptıranlar, olası bir iş kazasına karşı hem kendilerini, hem de çalışanlarını güvenceye alabiliyor. Cep telefonundan SMS ile kolayca sigorta yaptırıp, ödemeyi de yine SMS ile gerçekleştirmek mümkün.  

Ev hizmetlerinde ayda 10 gün ve daha fazla işçi çalıştıranlar ise işçisi için sigorta yaptırmak zorunda. Sigorta yaptırmayanlar her ay asgari ücret tutarında cezayla karşı karşıya kalır. Bunlar için normal sigorta primi ödeniyor. Sigorta ödemesi, çalıştırılan gün üzerinden yapılıyor. On gün çalıştırılıyorsa on günlük, 30 gün çalıştırılıyorsa 30 günlük prim ödenmesi gerekiyor. İlk defa ev hizmetlerinde işçi çalıştıranlara veya mevcut işçiye ilave olarak yeni birini çalıştıranlar, diğer işverenlere tanınan istihdam teşviklerinden yararlanabiliyor.

İHBAR VE KIDEM TAZMİNATI HAKLARI

Ev hizmetlerinde çalışanlara 4857 sayılı İş Kanunu uygulanıyor. Dolayısıyla ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu’ndaki ihbar ve kıdem tazminatından yararlanamıyor. Bununla birlikte, ev hizmetlerinde çalışanların da benzer tazminat hakları bulunuyor.

Ev hizmetlerinde çalışanlar ile çalıştıranlar arasındaki ilişkilerde 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanıyor. Borçlar Kanunu’nun 432. maddesi uyarınca, ev hizmetlerinde çalışanlara ilişkin hizmet sözleşmesi feshedilirken, karşı tarafa önceden bildirim yapılması gerekiyor. Bildirim süresi, çalışma süresi bir yıla kadar olanlarda 2 hafta, bir yıldan beş yıla kadar olanlarda 4 hafta, beş yıldan fazla olanlarda ise 6 hafta olarak uygulanıyor. Bildirim süreleri İş Kanunu’na göre daha az. İş Kanunu’nda üç yıldan fazla çalışan işçilere 8 hafta uygulanırken, Türk Borçlar Kanunu’nda beş yıldan fazla çalışan işçilere 6 hafta ihbar süresi uygulanıyor.

İşveren, sözleşmeyi bildirim süresine uyarak feshedebileceği gibi, bu sürelere ilişkin ücreti ödeyerek derhal fesih yoluna da başvurabilir.

Ev hizmetlerinde çalışanların kıdem tazminatı olmamakla birlikte kıdem tazminatı yerine geçen ayrı bir tazminat bulunuyor. İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhâl feshederse işçi, belirsiz süreli sözleşmelerde, fesih bildirim süresine; belirli süreli sözleşmelerde ise, sözleşme süresine uyulmaması durumunda, bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir. Hizmet sözleşmesinin, fesih hakkı kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlü.

Belirli süreli hizmet sözleşmesinde işçinin hizmet sözleşmesinin sona ermesi yüzünden tasarruf ettiği miktar ile başka bir işten elde ettiği veya bilerek elde etmekten kaçındığı gelir, tazminattan indirilir. Hâkim, bütün durum ve koşulları göz önünde tutarak, ayrıca miktarını serbestçe belirleyeceği bir tazminatın işçiye ödenmesine karar verebilir; ancak belirlenecek tazminat miktarı, işçinin altı aylık ücretinden fazla olamaz.

DAVALAR GENEL MAHKEMELERDE AÇILABİLİR

Ev hizmetlerinde çalışanlar ile ev sahibi işveren arasındaki uyuşmazlıklar iş mahkemesi yerine genel mahkemelerde çözümlenebiliyor. İş mahkemelerinde dava açanlar, zaman kaybıyla karşılaşır. Hangi işlerin ev hizmeti kapsamında yer aldığı konusunda zaman zaman anlaşmazlıklar yaşanıyor. Yargıtay, aile bireylerini evden alarak alışverişe, şehir içinde gezmeye götüren, boş zamanında ev ve eklentilerinde zamanını geçiren şoförün; hasta ve çocuk bakan kişilerin de ev hizmeti yaptığını kabul ediyor. Buna karşılık, evde hastaya bakan hemşire ve çocuk eğiticisini ev hizmeti yapmış saymıyor. Ev sahibine ait ev ve bahçesinde ev hizmetinin yanı sıra bekçilik yapan ve ağırlıklı hizmeti bekçilik olan işçi de Yargıtay tarafından İş Kanunu kapsamında değerlendiriliyor. İş Kanunu kapsamında çalışanlara ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesi gerekiyor. 

İKİ HAFTA YILLIK ÜCRETLİ İZİN

Ev hizmetlerinde çalışanların yıllık ücretli izin hakları bulunuyor. En az bir yıl çalışmış işçiler yılda iki hafta ücretli izin hakkına sahip. 18 yaşından küçük veya 50 yaşından büyük işçiler ise en az üç hafta ücretli izin kullanabilir. Ev hizmetlerinde çalışanların ücretleri, ay sonunda ödeniyor. Ancak, yıllık ücretli izin süresine ilişkin ücretin işçi izne başlamadan önce peşin olarak ödenmesi gerekiyor. Ev hizmetlerinde çalışan işçilerin haftada bir gün de tatil hakkı bulunuyor.

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ VEYA İZİN

Ev hizmetinde çalışan işçilere, haftalık 45 saati aşan çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekiyor. Bu durumda işveren, fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretini yüzde elli fazlasıyla ödemekle yükümlü. İşveren, işçinin rızasıyla fazla çalışma ücreti yerine, uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı olarak izin de verebilir.