G7'den Çin'e karşı 'ekonomik zorlama' eleştirisi ve 'riskten arındırma' hamlesi

Reuters

Tessa Wong | BBC, Hiroşima

G7 liderleri Volodimir Zelenskiy'i Hiroşima'ya davet ederek Rusya'ya güçlü bir mesaj gönderirken, akıllarında başka bir rakip daha vardı: Çin.

İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Çin'in küresel güvenlik ve refah açısından "çağımızın en büyük sorununu" teşkil ettiğini ve "içeride ve dışarıda giderek otoriterleştiğini" söyledi.

Dünyanın en zengin ülkelerinin liderleri iki ayrı açıklamayla Pekin'e Hint-Pasifik ve Tayvan gibi konulardaki tutumlarını net bir şekilde ortaya koydular. Ancak mesajlarının en önemli kısmı "ekonomik zorlama" olarak adlandırdıkları olguya odaklandı.

G7, Çin'in "ekonomik kırılganlıkları silah olarak kullanmasında rahatsız edici bir artışa" işaret ediyor.

Çin'e atfedilen 'ekonomik zorlama'nın "üyelerinin yanı sıra dünyanın dört bir yanındaki ortaklarının dış ve iç politikalarını ve pozisyonlarını zayıflatmayı" amaçladığını belirtiyor.

Bu G7 için zor bir dengeleme adımı denebilir. Ticaret yoluyla ekonomileri Çin'e bağımlı hale geldi, ancak Pekin ile rekabet arttı ve insan hakları da dahil olmak üzere pek çok konuda anlaşmazlık çıktı.

Şimdi ise rehin alındıklarından endişe ediyorlar.

Son yıllarda Pekin, kendisini rahatsız eden ülkelere ticari yaptırımlar uygulamaktan çekinmiyor. ABD füze savunma sistemini kuran Güney Kore ile son dönemde ilişkilerin soğuk olduğu Avustralya da buna dahil.

Litvanya'nın Tayvan'ın burada fiili bir büyükelçilik açmasına izin vermesinin ardından Çin'in bu Baltık ülkesine ihracatını engellemesiyle Avrupa Birliği alarma geçti.

'Riskten arındırma' çağrısı

G7'nin de "ekonomik kırılganlıkların silah olarak kullanılmasında rahatsız edici bir artış" olarak gördükleri bu durumu kınamaları şaşırtıcı değil.

G7 liderleri, zirveye katılan Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in de savunduğu bir politika olan "riskten arındırma" çağrısında bulundular.

Bu, ABD'nin Çin'den "ayrılma" fikrinin daha ılımlı bir versiyonu; diplomaside daha sert bir dili, ticaret kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve ticaret ve teknolojiyi korumayı içeriyor.

Ayrıca baskılara karşı koymak ve gelişmekte olan ekonomilerle birlikte çalışmak için bir "koordinasyon platformu" oluşturuldu. Bunun tam olarak nasıl işleyeceği hala belirsiz olsa da, ülkelerin Çin'in koyduğu engelleri aşmak için ticareti ya da finansmanı arttırarak birbirlerine yardım ettiklerine tanık olabiliriz.

G7 ayrıca mineraller ve yarı iletkenler gibi önemli mallar için tedarik zincirlerini güçlendirmeyi ve teknolojinin hacklenmesini ve çalınmasını önlemek için dijital altyapıyı güçlendirmeyi planlıyor.

Ancak kullanmayı planladıkları en büyük sopa çok taraflı ihracat kontrolleri. Bu, özellikle askeri ve istihbarat alanında kullanılan teknolojilerin "kötü niyetli aktörlerin" eline geçmemesini önlemek için birlikte çalışmak anlamına geliyor.

ABD, Japonya ve Hollanda'nın da katılımıyla Çin'e çip ve çip teknolojisi ihracatı yasağıyla bunu zaten yapıyor. G7, Pekin'in itirazlarına rağmen bu tür çabaların artarak devam edeceğini açıkça ortaya koyuyor.

Ayrıca araştırma faaliyetleri yoluyla paylaşılan teknolojinin "uygunsuz transferlerini" engellemeye devam edeceklerini söylediler. ABD ve diğer pek çok ülke endüstriyel casusluk konusunda endişeli ve teknoloji sırlarını Çin için çalmakla suçlanan kişileri hapse attılar.

Reuters

Çin'le ipler koparılmak istenmiyor

G7 liderleri aynı zamanda ipleri koparmak istemediklerini de açıkça ortaya koydular.

Ekonomik baskı konusunda doğrudan Pekin'i işaret etmediler.

Çin hakkında konuşurken de dikkatli bir dil kullandılar.

Politikalarının "Çin'e zarar vermek için tasarlanmadığını ya da Çin'in ekonomik ilerleme ve kalkınmasını engellemeye çalışmadıklarını" söyleyerek Pekin'i yatıştırmaya çalıştılar. "Ayrışmıyor ya da içe dönmüyorlardı".

Aynı zamanda "uluslararası kurallara göre hareket ederek büyüyen bir Çin'in küresel çıkarlara hizmet edeceğini" belirterek Çin'e işbirliği için baskı yapan bir ifade de kullanıldı.

Ayrıca endişelerini doğrudan Çin'e ifade edebilecekleri "samimi" bir angajman çağrısında bulunarak gergin bir atmosferde iletişim hatlarını açık tutmaya istekli olduklarının sinyalini verdiler.

Çin'in tepkisi

Çinli liderlerin ve diplomatların G7'nin mesajını nasıl algılayacaklarını henüz bilmesek de, geçmişte devlet medyası, bir yandan ekonomik ortaklıklarının tadını çıkarırken diğer yandan Çin'i eleştiren Batı'ya tepki göstermişti.

Pekin şimdilik kamuoyu önünde vereceği yanıt için her zamanki öfkeli söylemini tercih etti.

Cumartesi akşamı yaptıkları açıklamada G7'yi Çin'e "iftira atmak ve saldırmakla" suçladılar ve zirve organizatörü Japonya'ya şikayette bulundular.

Ayrıca diğer G7 ülkelerine, ABD'nin "ekonomik zorlamadaki suç ortağı" olmama ve "özel bloklar oluşturmak için gruplaşmayı" ve "diğer ülkeleri kontrol altına almayı ve sopalamayı" bırakma çağrısı yaptılar.

Çin de diğer ülkelerle kendi ittifaklarını kurma çabasını sürdürerek geçen hafta G7 zirvesi başlarken Orta Asya ülkeleriyle paralel bir toplantıya ev sahipliği yapmıştı.

Hint-Pasifik ve Çin uzmanı Andrew Small G7 açıklamasını "gerçek bir uzlaşma hissi" verdiği için övdü ve G7'nin "orta yol" görüşünü ifade ettiğini belirtti.

Alman Marshall Fund düşünce kuruluşunda transatlantik uzmanı olarak görev yapan Small, "'Riskten arındırma'nın gerçekte ne anlama geldiği, bazı hassas teknoloji ihracat kısıtlamalarının ne kadar ileri gitmesi gerektiği ve ekonomik baskılara karşı ne tür kolektif önlemler alınması gerektiği konularında hala büyük tartışmalar yaşanıyor" dedi.

"Ancak artık gelişmiş sanayi ekonomileri arasında Çin ile ekonomik ilişkilerin nasıl yeniden dengelenmesi gerektiğine dair açık ve net bir çerçeve var."