Uykuda sessiz tehlike: Uyku apnesinin belirtileri ve korunma yolları
Uyurken nefesinizin durduğunu fark etmiyor olabilirsiniz, ama kalbiniz bu durumdan etkileniyor olabilir! Uyku apnesi sadece uyku kalitesini değil, kalp sağlığını da tehdit ediyor. Neyse ki alınabilecek etkili önlemler var. İşte detaylar...
Gece terlemeleri, sabah baş ağrıları ve gün içinde bitmeyen yorgunluk... Bu şikayetlerin ardında genellikle göz ardı edilen bir neden var: Uyku apnesi. Peki belirtiler neler, kimler risk altında ve neler yapılabilir?
UYKU APNESİ NEDİR?
Uyku apnesi, uyku sırasında solunumun tekrar tekrar durup başlamasıyla karakterize ciddi bir uyku bozukluğudur. Solunum yollarındaki kasların gevşemesi, dil kökü veya yumuşak damağın geriye kayarak hava yolunu tıkaması ya da büyümüş bademcikler gibi fiziksel engeller bu duruma yol açar. Bu tıkanıklıklar nedeniyle kişi en az 10 saniye boyunca nefes alamaz. Solunum durması saniyeler sürebileceği gibi dakikalarca da devam edebilir ve bu durum saatte 30 defadan fazla tekrarlanabilir.
UYKU APNESİNİN OLUŞUM MEKANİZMASI
Uyku sırasında solunum durmasına rağmen solunum çabası devam eder. Artan çaba beyni uyarır ve kişi genellikle gürültülü bir homurtuyla yeniden nefes almaya başlar. Bu döngü gece boyunca defalarca tekrar eder. Uykunun sık sık bölünmesi, dinlendirici uykunun engellenmesine ve ciddi sağlık sorunlarına neden olur.
TOPLUMSAL VE BİREYSEL RİSKLER
Gerekli önlemler alınmadığında, uyku apnesi trafik kazaları riskini 7-8 kat artırabilir. Ayrıca dikkat dağınıklığına bağlı iş kazaları da sık görülür. Uyku apnesi toplumda %1-4 oranında görülürken; karşılaştırma yapmak gerekirse diyabet %3, astım ise yaklaşık %5 oranındadır. Bu da uyku apnesinin ne kadar ciddi bir sorun olduğunu ortaya koyar.
UYKU APNESİ TÜRLERİ
1. SANTRAL UYKU APNESİ
Beynin solunum kaslarına nefes al komutu göndermemesi sonucu ortaya çıkar. Daha nadir görülür ve genellikle nörolojik rahatsızlıklara işaret eder.
2. OBSTRÜKTİF (TIKAYICI) UYKU APNESİ
En yaygın görülen tiptir. Üst solunum yollarındaki daralmalar veya tıkanıklıklar nedeniyle solunum durur. Kilo fazlalığı, büyük bademcikler, yumuşak damak sarkması, burun eğriliği gibi fiziksel faktörler neden olabilir.
3. MİKST (KARMA) UYKU APNESİ
Santral ve obstrüktif apnenin bir arada görüldüğü durumdur. Hem beyinden gelen solunum komutlarının kesintiye uğraması hem de fiziksel tıkanıklıklar solunumun durmasına neden olur.
UYKU APNESİNİN NEDENLERİ
- Aşırı kilo ve obezite
- Bademcik ve geniz etinin büyümesi
- Alt çenenin geride olması
- Sigara ve alkol kullanımı
- Yumuşak damak ve dil kaslarının zayıflığı
- Sırt üstü yatma alışkanlığı
- Genetik faktörler
- Burun tıkanıklıkları
- Yaşlanma
- Hormon bozuklukları (özellikle hipotiroidi)
UYKU APNESİ BELİRTİLERİ
SIK GÖRÜLEN BELİRTİLER
- Gürültülü horlama
- Uykuda solunum durması
- Sabah baş ağrısı
- Gün içinde yorgunluk, uykululuk
- Ağız kuruluğu veya boğaz ağrısı ile uyanma
- Konsantrasyon bozukluğu
- Sinirlilik, ruh hali değişiklikleri
- Uykuda boğulma hissi
NADİR GÖRÜLEN BELİRTİLER
- Gece sık idrara çıkma
- Hafıza sorunları
- Uykusuzluk (insomnia)
- Cinsel isteksizlik, iktidarsızlık
- Huzursuz bacak sendromu
UYKU APNESİ KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?
Uyku apnesi her yaşta görülebilir; ancak 40-70 yaş arası bireylerde ve özellikle erkeklerde daha sık rastlanır. Kadınlarda menopoz sonrası dönemde görülme riski artar. Kilolu bireyler, yaşlılar, yüksek tansiyonu olanlar ve solunum yolu problemi yaşayan kişiler risk grubundadır.
SAĞLIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
- Geceleri sık idrara çıkma
- Aşırı gece terlemeleri
- Sabah yorgunluk ve halsizlik
- Gün içinde isteksizlik ve gerginlik
- Kalp ritim bozuklukları
- Yüksek tansiyon
- Kalp büyümesi
- Kalp krizi ve felç riski
- Uykuda ani ölüm riski
Uyku apnesine sahip kişilerde gece boyunca oksijen seviyesi düşer ve bu durum kalp-damar sistemine aşırı yük bindirir. Kalp ritmindeki düzensizlikler, özellikle bradikardi ve taşikardinin ardışık olarak görülmesi (bradi-taşi-aritmi) ciddi sorunlara yol açabilir.
UYKU APNESİNE KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER
Kilo kontrolü sağlayın: Fazla kilolar, boğazdaki dokuların hava yolunu tıkamasına neden olabilir.
Sigara ve alkolden uzak durun: Bu maddeler solunum yollarını daraltır.
Uyku pozisyonunuza dikkat edin: Sırtüstü yatmak tıkanmayı artırabilir. Yan yatmak önerilir.
Oda ısısını düzenleyin: İdeal oda sıcaklığı yaklaşık 16°C olmalıdır.
Hava nemlendirici kullanın: Solunum yollarını nemli tutarak rahatlatır.
Lavanta yağı kullanın: Rahatlatıcı etkisi sayesinde uyku kalitesini artırabilir.
Magnezyum açısından zengin besinler tüketin: Muz, avokado, lahana, ıspanak ve kuruyemişler iyi kaynaklardır.
Doğal bal tüketin: Boğazı yatıştırır ve rahat bir uykuya yardımcı olur.
Yoga gibi egzersizler yapın: Boğaz kaslarını güçlendirerek hava yolunun açık kalmasına yardımcı olur.
Görsel Kaynak: shutterstock
