Rapor: Dünyada silahlanma yarışı hızla artıyor
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü, devletlerin askeri harcamalarını içeren bir rapor yayımladı. Buna göre dünya genelindeki toplam savunma harcaması 2023'te, bir önceki yıla göre yüzde 6,8 artarak 2 trilyon 443 milyar dolarla rekor kırdı. Artış oranı, 2009'dan beri görülen en yüksek oran. Türkiye ise 2022'ye göre 1 basamak yükselerek 22. sıraya yerleşti.
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), dünyada askeri harcamaların üst üste dokuzuncu yılda da artarak 2 trilyon 443 milyar dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığını bildiren bir rapor yayımladı.
SIPRI'nin raporuna göre özellikle Avrupa, Asya ve Okyanusya ile Ortadoğu'da büyük artışlar kaydedildi. ABD ilk sırada yer alırken ikinci sırada Çin var. Türkiye ise bir basamak yükselerek 22. sıraya çıktı.
SIPRI'nin Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Kıdemli Araştırmacısı Nan Tian, "Askeri harcamalardaki benzeri görülmemiş artış, barış ve güvenlik alanında yaşanan küresel bozulmaya doğrudan bir yanıt" dedi. Tian'a göre devletler askeri güce öncelik veriyor ancak giderek daha değişken hale gelen jeopolitik ve güvenlik ortamında bir etki-tepki sarmalına girme riskiyle karşı karşıyalar.
Ukrayna'ya askeri yardım Rusya ile harcama farkını daraltıyor
Rusya'nın askeri harcamaları 2023 yılında yüzde 24 artarak tahmini 109 milyar dolara ulaşırken, bu rakam Rusya'nın Kırım'ı ilhak ettiği 2014 yılından bu yana yüzde 57'lik bir artışa işaret ediyor.
2023 yılında Rusya'nın askeri harcamaları toplam harcamalarının yüzde 16'sını oluştururken, askeri harcamaların gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı yüzde 5,9 oldu.
Ukrayna, yüzde 51'lik bir artışla 64,8 milyar dolara ulaşan harcamalarının ardından 2023 yılında en fazla harcama yapan sekizinci ülke konumunda. Bu da Ukrayna'ya yüzde 37'lik bir askeri yük getirirken toplam harcamalarının yüzde 58'ine denk geliyor.
Ukrayna'nın 2023 yılındaki askeri harcamaları Rusya'nınkinin yüzde 59'u kadardı. Bununla birlikte Ukrayna yıl içinde 25,4 milyar doları ABD'den olmak üzere en az 35 milyar dolar askeri yardım aldı. Bu yardım ve Ukrayna'nın kendi askeri harcamaları bir araya geldiğinde Rusya'nın harcamalarının yaklaşık yüzde 91'ine denk geliyor. Son olarak ABD Temsilciler Meclisi'nin geçtiğimiz gün Ukrayna'ya 60 milyar dolarlık askeri yardımı onaylaması, Ukrayna'nın askeri kaynak büyüklüğünde Rusya'nın önüne geçtiği anlamına geliyor.
NATO harcamaları giderek büyüyor
2023 yılında 31 NATO ülkesi toplamda 1 trilyon 341 milyar dolarlık harcamayla dünya genelinde toplam harcamanın yüzde 55'ini tek başına üstlendi.
ABD'nin askeri harcamaları yüzde 2,3 oranında artarak 2023 yılında 916 milyar dolara ulaşırken, toplam NATO askeri harcamalarının yüzde 68'ini oluşturdu.
2023 yılında Avrupalı NATO üyelerinin çoğu da askeri harcamalarını artırdı. NATO toplamı içindeki toplam payları son on yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 28'e ulaştı. Geriye kalan yüzde 4'lük pay ise Kanada ve Türkiye'ye ait.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, "Avrupalı NATO ülkeleri için Ukrayna'da son iki yıldır süren savaş güvenlik görünümünü temelden değiştirdi" derken, bu değişimin sebebinin 'tehdit algısı' olduğunu ve bunun GSYİH'nın giderek artan bir bölümünün askeri harcamalara yönlendirilmesi ile NATO'nun 'her üye ülkenin yıllık bütçesinin yüzde 2'sini NATO için harcaması' kuralının ulaşılması gereken bir eşikten ziyade bir taban çizgisi olarak görülmesi şeklinde yansıdığını belirtti.
NATO üyelerinin GSYİH'nin yüzde 2'sini askeri harcamalara ayırma hedefini resmen taahhüt etmelerinden on yıl sonra, 31 NATO üyesinden 11'i 2023 yılında bu seviyeye ulaştı. Bir diğer hedef olan askeri harcamaların en az yüzde 20'sinin 'teçhizat harcamalarına' yönlendirilmesi hedefi ise 2014 yılında 7 iken 2023 yılında 28 NATO üyesi tarafından karşılandı.
Çin'in askeri harcamaları 29 yıldır artıyor
Dünyanın en fazla askeri harcama yapan ikinci ülkesi olan Çin, 2022 yılına kıyasla yüzde 6,0'lık bir artışla 2023 yılında orduya yaklaşık 296 milyar dolar ayırdı. Bu, Çin'in askeri harcamalarında üst üste 29. yıllık artış oldu. Çin, Asya ve Okyanusya bölgesindeki toplam askeri harcamaların yarısını oluşturdu. Çin'in bazı komşuları kendi harcamalarındaki artışları Çin'in artan askeri harcamalarına bağlıyor.
Japonya 2023 yılında ordusuna 50,2 milyar dolar ayırdı ve bu rakam 2022 yılına kıyasla yüzde 11 daha fazla. Tayvan'ın askeri harcamaları da 2023 yılında yüzde 11 artarak 16,6 milyar dolara ulaştı. Tayvan ayrıca geçtiğimiz gün onaylanan paket sonucu, ABD'den dev bir askeri yardım alacak.
SIPRI'nin Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Araştırmacısı Xiao Liang, "Çin büyüyen askeri bütçesinin büyük bir kısmını Halk Kurtuluş Ordusu'nun savaşa hazırlığını arttırmaya yönlendiriyor" dedi. Bu durum Japonya, Tayvan ve diğer ülkelerin hükümetlerini de askeri kapasitelerini önemli ölçüde arttırmaya iterken, bu eğilimin önümüzdeki yıllarda daha da hızlanması bekleniyor.
Ortadoğu'da en büyük askeri bütçe Suudi Arabistan'da
Ortadoğu'daki tahmini askeri harcamalar 2023 yılında yüzde 9,0 artarak 200 milyar dolara ulaştı. Bu, bölgede son on yılda görülen en yüksek yıllık büyüme oranı.
Suudi Arabistan'dan sonra bölgedeki en büyük ikinci askeri harcama olan İsrail'in askeri harcamaları yüzde 24 artarak 2023 yılında 27,5 milyar dolara ulaştı. Harcamalardaki artışın başlıca nedeni, tüm dünyanın yakından takip ettiği İsrail - Hamas çatışması ve bu çatışma sürecinden doğan yeni çatışmalar.
İran, 10,3 milyar dolarla 2023 yılında Ortadoğu'daki en büyük dördüncü askeri harcama yapan ülke. Mevcut verilere göre, askeri harcamalar içinde İran Devrim Muhafızları'na ayrılan pay 2019-2023 yılları arasında yüzde 27'den yüzde 37'ye yükseldi.
Orta Amerika çetelerle mücadele ediyor
Orta Amerika ve Karayipler'de 2023 yılında askeri harcamalar 2014 yılına göre yüzde 54 daha arttı. Artan suç oranları, birçok ülkede suç çetelerine karşı askeri güçlerin kullanımının artmasına neden oldu.
Dominik Cumhuriyeti'nin askeri harcamaları, komşu Haiti'de kötüleşen çete şiddetine karşılık olarak 2023 yılında yüzde 14 oranında arttı. Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moïse'nin suikasta kurban gitmesinin ardından Haiti'nin krize sürüklenmesi, bölge istikrarını sarstı.
Meksika'da askeri harcamalar 2023'te 11,8 milyar dolara ulaşarak 2014'e göre yüzde 55 arttı. Ancak 2022'ye göre yüzde 1,5 azaldı. Suç faaliyetlerini engellemek için kullanılan askerileştirilmiş bir güç olan Guardia Nacional'a (Ulusal Muhafızlar) yapılan tahsisler, bu gücün oluşturulduğu 2019 yılında Meksika'nın toplam askeri harcamalarının yüzde 0,7'sinden 2023 yılında yüzde 11'ine yükseltti.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Kıdemli Araştırmacısı Diego Lopes da Silva konuyla ilgili olarak şunları söyledi: "Çete şiddetini bastırmak için ordunun kullanılması, hükümetlerin sorunu geleneksel yöntemlerle çözememesi ya da acil ve de genellikle daha şiddetli yanıtları tercih etmesi bölgede yıllardır büyüyen bir eğilim. Bu da askeri harcamaları artırıyor"
En yüksek artış Kongo ve Güney Sudan'da
Hindistan, 2023 yılında dünya genelinde en fazla askeri harcama yapan dördüncü ülke konumunda. Ülkenin askeri harcamaları 83,6 milyar dolarla 2022 yılına kıyasla yüzde 4,2 daha yüksek.
2023'te herhangi bir ülke tarafından yapılan askeri harcamalardaki en büyük yüzdelik artış, hükümet ile yerel silahlı gruplar arasında uzun süredir çatışmaların yaşandığı Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde görüldü. Ülke askeri harcamalarını bir önceki yıla göre yüzde 105 artırdı.
Güney Sudan, iç şiddet ve Sudan iç savaşının yayılması nedeniyle yüzde 78'le ikinci en büyük yüzdelik artışı kaydetti.
Dünyanın en yüksek 14. askeri harcamasına sahip olan Polonya'nın askeri harcamaları 2022 ve 2023 yılları arasında yüzde 75 oranında artarak 31,6 milyar dolara ulaştı. Bu Avrupa ülkeleri içindeki en büyük yıllık artış.
Cezayir'in askeri harcamaları yüzde 76 oranında artarak 18.3 milyar dolara ulaştı. Bu, Cezayir'in bugüne kadar kaydettiği en yüksek harcama seviyesi ve bunun sebebi, büyük ölçüde Rusya'dan uzaklaşan Avrupa ülkelerine yapılan gaz ihracatından elde edilen gelirdeki keskin artış.
