Çocuğunuz yaramaz mı hiperaktif mi?

Son yıllarda çocuklar arasında görülen en önemli sorunlarından biri de ‘dikkat eksikliği ve hiperaktivite’. Bu sorunla yaşamak çocuklar ve aileleri için kolay değil. Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Leyla Benkurt Alkaş, çocuklarda görülen sorun ve tedavi yöntemleri hakkında bilgiler verdi.

AŞIRI HAREKETLİLİK BİR SORUN

Temel belirtilerinin çocuğun gelişim seviyesine uygun olmayan aşırı hareketlilik, dikkat süresi ve dağılmasında sorunlar ile düşünmeden dürtüsel hareket etme davranışları olduğu belirtiliyor. Tüm çocuklarda bütün belirtilerin olması gerekmese de problemin dağılımının her çocukta farklı oranda olduğu görülüyor. Sorunların tüm alanlarda yaygın olması ‘MİKS tip’ olarak adlandırılıyor. Sessiz, çekingen, yavaş ve dalgın çocuklara hiperaktivite olmadan da ‘dikkat eksikliği bozukluğu’ tanısı konulabiliyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun ortaya çıkışında birçok faktörün etkili olduğu belirtiliyor. Bunlar arasında soya çekim, hamilelik, doğum ve erken bebeklikte gelişimi etkileyen her türlü olumsuz etken tetikleyici olarak sıralanıyor. Erkeklerde görülme sıklığının kızlardan 5 kat fazla olduğu belirtiliyor.

ÖZEL OLARAK UYGULANAN TEST YOK

Teşhisi için özel olarak uygulanan test ya da tetkik yok. Tanı, ailenin vereceği bilgilerden yola çıkılıp bebeklikten beri görülen belirtiler ve dikkat çeken farklılıkların incelenmesiyle konuyor. Çocuğun yaşıyla ilişkili durumunun takibi, okul yaşamı, ilgili arkadaşları ve öğretmenlerinden alınan bilgiler doğrultusunda yapılan yardımcı psikometrik testler de sorunun ortaya konmasına katkı sağlıyor. Tiroit fonksiyonlarının değerlendirilmesi, EEG, kan incelemesi veya nörolojik incelemeler de bazı durumlarda gerekli ileri tetkikler olarak kabul ediliyor.

HİPERAKTİF Mİ, AKTİF Mİ?

Disipline olmamış çocukla, hiperaktif çocuk ayrımının çok önemli olduğuna dikkat çekiliyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu olan çocuk, her ortamda bu rahatsızlığı gösterse de disipline olmayan çocuk genelde böyle davranmıyor. Sınıf içi davranış ve öğrenme sorunlarının her çocukta kendine özgü bir seyri var. Ailenin yapısından beslenme tarzına, okula gidiş gelişindeki arkadaşlarından öğretmenine kadar bu hal ve gidişi etkileyen birçok faktör olabiliyor. Durumu değerlendiren uzmanın çocuğun durumuna en fazla etki eden nedenleri belirten bir öncelik sıralaması yapması gerekiyor.

BERABERİNDE BAŞKA SORUNLAR DA GÖRÜLÜYOR

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda başka sorunlar da görülebiliyor:

* Özgün öğrenme sorunları: Harfleri ve heceleri eksik ya da ters okuma ve yazma.

* İncemotor gelişiminde gecikmeler: Yazı yazarken yorulma, ayakkabı bağlama, çorap giymede güçlükler.

* Duygu durum sorunları: Israrcı olma, çabuk ağlama, doyumsuzluk, çok gülme.

* Davranış sorunları: Küfür etme, gerçeği söylememe, vurma, eşyalara zarar verme, otoriteyle sorunlar yaşama.

* Anksiyete bozuklukları: Anneden ayrılma güçlüğü, sınav kaygısı, başarısız olma korkusu, takıntılar, saplantılar.

* Sosyal ilişkilerde zorluklar: Utangaçlık, özgüven eksikliği, göze bakma kısıtlılığı.

OKUL DÖNEMİNDE ANNE-BABANIN ROLÜNÜN ÖNEMİ

Anne-babaların, çocuklarının okulla tanıştığı süreçte bilinçli olmaları ve uzman önerilerini eksiksiz uygulamaları çok yararlı görülüyor. Öncelikle çocuğun anne-babadan ayrılmasının sağlıklı şekilde planlanması gerekiyor. Çocuğun okula başlamadan önce kreş ve anaokuluna gönderilmesi, okula uyum sürecini olumlu etkilemek açısından gereklilik olarak değerlendiriliyor.

HER ÇOCUKTA İLAÇ KULLANMA ZORUNLULUĞU YOK

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite tedavisi için doktor, aile ve okul arasında işbirliğine ihtiyaç duyuluyor. Davranışçı yöntemlerde, ilaç ve eğitim birbirine paralel olarak uygulanıyor. Her çocukta ilaç kullanılması şart görülmüyor. Gerekli vakalarda aileler ilaç kullanımı konusunda suçluluk ve kararsızlık gösterdikleri için tedavi gecikebiliyor.

ÇOCUĞUNUZLA İLGİLİ BU ENDİŞELERİ TAŞIYORSANIZ DİKKAT!

* Çok hareketli, düz duvara tırmanıyor, rafları basamak yaptı.

* Her an olay çıkarıyor.

* Çok konuşuyor, iki çift laf ettirmiyor, sesini ayarlayamıyor.

* Eli ayağı, kaşı gözü hep oynuyor.

* Gözü kara, kendini tehlikelerden korumuyor.

* Aceleci, hemen olsun istiyor.

* Çabuk öfkelenip sonradan üzülüyor.

* Haklıyken hep haksız konuma düşüyor.

* Maymun iştahlı, her seste dikkati dağılıyor.

* Hareketli değil ama hayal âleminde gibi.

* Öğretmen, “Çok zeki ama yapamıyor” diyor.

* Komşuya gidemez, toplum içine çıkamaz oldum.

* Başa çıkamıyorum, psikolojim bozuldu gibi cümleler kuruyorsanız çocuğunuzda dikkat eksikliği veya hiperaktivite bozukluğu olabilir.

RENGARENK ŞEKERLEMELER HİÇ MASUM DEĞİL

Rengarenk şekerlemeler, değişik şekillerde hazırlanmış ve fazla miktarda alınan kurabiye, bisküvi ve cips gibi gıdaların çocuklarda hiperaktivite, dikkat eksikliği ve davranış bozukluklarının ortaya çıkmasında etkili olabileceği düşünülüyor. Uzman Diyetisyen Eftal Geçgil, “Özellikle renk sağlayıcı gıda katkı maddelerinin fazla miktarda alınması, çocuk sağlığı üzerinde olumsuz sonuçlara yol açabiliyor. Bunların başında hiperaktivite ve davranış bozuklukları geliyor” dedi.