Soğanda büyük spekülasyon

Hafta sonu ve hafta başı açıklanan kasım ayı dış ticaret, enflasyon ve İmalat Sanayi Satınalma Endeksi ekonominin gidişatı hakkında bazı işaretler verdi.

Verilerin kasım ayına ait olması önemli çünkü TL’nin değerlendiği, faizlerin gerilediği bir döneme denk geliyor. Kasım ayı TL varlıkların değerlenmesi açısından en iyi aylardan biri oldu. TL sepet kur karşısında yüzde 7.6 değerlenirken, Hazine gösterge tahvil faizinde yüzde 17 düşüş gerçekleşti.

Normalde bu göstergelerdeki değişimlere ekonomik verilerin ayak uydurması ve düzelmesi beklenir. Nitekim tüketici güveninde belli bir düzelme söz konusu oldu.

EKSİ ENFLASYONUN 4 DESTEKÇİSİ

Açıklanan üç veriyi bir arada düşününce şu sonuçlar ortaya çıkıyor:

-Kurlardaki düşüş, bazı vergi oranlarının aşağı çekilmesi, düşen petrol fiyatları ve daralan yurtiçi taleple birleşerek kasım ayı enflasyonunu yüzde 1.44 negatif çıkardı. Türkiye’de ilk kez bir kasım ayında tüketici fiyatları geriledi.

-Yüzde 1.44 fiyat gerilemesine en büyük katkı ulaştırmadan geldi. 1.44’ün 1.20’si ulaştırmadan kaynaklandı. Petrol fiyatlarının 75.06 dolardan yüzde 20.8 düşüşle 59.46 dolara inmesi kasım ayında Türkiye’ye çok yardımcı oldu.

-Nitekim dün petrol fiyatlarında ticaret savaşlarında geçici ateşkesin ve OPEC toplantısına yönelik beklentiyle görülen yukarı sıçrama Türkiye varlıklarında net bir bozulmaya yol açtı.

-Ulaşım giderlerinde akaryakıta bağlı düşüş yanında kurların geri gelmesinin de etkisiyle taze meyve ve sebze fiyatlarında da yüzde 5.13’lük gerileme yaşandı. Üst üste üç aylık yüksek artışın ardından gelen bu gerileme elbette sevindirici.

ÜRETİM 7 DÜŞTÜ, FİYAT 133 ARTTI

- Ancak üretimi bu yıl iyi gitmeyen ürünlerde spekülasyon ve manipülasyonun da katkısıyla astronomik artışlar gerçekleşti. Örneğin kuru soğan fiyatları bir ayda ve ortalama bazda yüzde 50.5 arttı. Türkiye genelinde 2.38 lira olan kuru soğanın ortalama fiyatı 3.59’a yükseldi. Bu artışlar soğan depolarına baskınların yapılmasına rağmen gerçekleşti. Ya yapılmasaydı ne olacağının ise yanıtı yok.

-Soğan fiyatlarındaki artışın arkasında yatan spekülasyon ise üretimin azalması. TÜİK tahminlerine göre soğan üretiminin 2 milyon 131 bin tondan bu yıl yüzde 7.1 azalmayla 1 milyon 980 bin tona gerilediği tahmin ediliyor.

-Üretimin azlığının ortaya çıkmasıyla üretici bazında soğan fiyatı nisan ayında 60 kuruştan ekim ayında 1.05 TL’ye kadar çıktı. Üretici fiyatlarındaki artış yüzde 75’e vardı.

-Tüketici fiyatlarında ise soğanın kilosu nisan ayında 1.54 liradan kasım ayında 3.59’a çıktı. Buradaki artış oranı da yüzde 133’e vardı. Üretimdeki 7’lik kayıp tüketici fiyatlarında 133’lük artışa yol açtı. Tam olarak 18 katlık fark yaratıldı.

Tüketici fiyatlarındaki artış üreticinin üzerine çıktı. Kasım ayı üretici fiyatını bekleyip nihai hesaplamayı da yaparız.

İTHALAT DURGUNLUĞU YANSITIYOR

-İç piyasadaki durgunluğu sadece fiyatlardaki gerileme değil aynı zamanda ithalattaki düşüş de yansıtıyor. Kasım ayında ithalat yüzde 21.5 daha gerileyerek 16.1 milyar dolara indi. İthalatın düşüşü içeride ekonominin çarklarının iyice yavaşladığının göstergesi. Çünkü ithalat demek, enerji, aramalı, yatırım malı demek.

-İhracat ise 15.5 milyar dolara yükselerek dış ticaret açığı 604 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 96.3’e yükselerek rekor kırdı.

-Turizm ve diğer hizmet gelirlerini de dikkate aldığımızda kasım ayında da cari fazla vermeye devam edeceğiz. Böylece üç aydır üst üste yüksek oranlı cari fazla vermiş olacağız. Yılsonu için cari açığın 30 milyar dolara doğru inmesi de ihtimal dahiline girdi. Cari açıktaki azalma kurların üzerindeki baskıyı hafifletiyor.

-Bir öncü veri olarak İmalat Sanayi Satınalma Endeksi de (PMI) daralmanın sürdüğüne işaret ediyor. Ekim’de 44.3 olarak kaydedilen PMI Kasım’da 44.7’ye çıkarak faaliyetlerdeki daralmanın hız kestiğine işaret ediyor. Endekste 50’nin altına düşülmesi faaliyetlerde daralmayı yansıtıyor.