Sigortalı çalışma sonrası yaş düzeltmesi emeklilikte dikkate alınmaz

YAŞ DÜZELTMESİ EMEKLİLİKTE DİKKATE ALINIR MI?

Doğum tarihim 01.04.1970. 1993 yılında memuriyete başladım. İki sene önce mahkeme kararıyla doğum tarihim 01.04.1968 olarak değişti. SGK emeklilik için yaş büyütmeyi kabul etmedi. Mahkemeye başvurmak istiyorum. Hangi mahkemeye başvurabilirim? İşe girmeden önce yaptığım 18 ay askerlik borçlanmasını gerçekleştirdim. Askerden önceki bir aylık SSK çalışmalarımı da birleştirdim. Mahkeme bunu yaş sayabilir mi? Emekliliğim için farklı tarihler veriliyor. Gerçek emeklilik tarihim nedir? (Bayram Ö.)

Kanuna göre, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra yapılan yaş düzeltmeleri SGK tarafından dikkate alınmaz. Sigortalı çalışmaya başlamadan önceki yaş düzeltmeleri ise dikkate alınır. Nüfus kütüğünde ilk defa kayıtlı olan doğum tarihinin nüfus kütüğünün yenilenmesi veya nakli sırasında yeni nüfus idaresi kayıtlarına hatalı işlenmesi nedeniyle yapılan yaş düzeltmeleri de emeklilikte dikkate alınır. Yaş düzeltme, nüfus idaresinin hatalı işlemi dolayısıyla yapılmadı ise emeklilik bakımından dikkate alınmaz. Memuriyetten önceki SSK’lı çalışmanız ve askerlik borçlanmanız çalışma sürelerinize eklenir. Bunlar dahil olmak üzere, 22 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla 25 yıllık hizmet süresini tamamlamaya kalan süre 14 yıldan fazla, 15 yıl 6 aydan az ise 53 yaşında emekli olabilirsiniz.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALAN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

Beş buçuk yıldır çalışmakta olduğum iş yerinden, SGK’dan kıdem tazminatı yazısı alarak kendi isteğimle ayrılacağım. Bildiğim kadarıyla kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden hesaplanıyor. İş yerimde pandemi dolayısıyla 4 aydır kısa çalışma uygulanıyor. Maaşımın bir kısmını İŞKUR, bir kısmını iş yeri ödüyor. Normalde 6.400 TL olan brüt maaşım KÇÖ sebebiyle 2000-3000 TL arası görünüyor. Kendi isteğimle işten ayrılırsam kıdem tazminatı pandemi öncesi gerçek brüt ücret üzerinden mi, yoksa pandemi dönemindeki düşük ücret üzerinden mi hesaplanır. (Nurettin D.)

Kıdem tazminatı, normalde işçinin son giydirilmiş ücreti üzerinden hesaplanır. Kısa çalışma uygulanan günlerde iş sözleşmesi askıya alınır. Yargıtay’a göre (9. H.D. Esas No: 2005/16932, Karar No: 2005/31926 sayılı karar) kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin askıya alınmasından önce hak kazanılan son ücret üzerinden hesaplanır. Kısa çalışmadan dolayı kıdem tazminatı konusunda bir hak kaybınız söz konusu olmaz.

SİGORTASIZ ÇALIŞTIRILANLAR HİZMET TESPİTİ İÇİN KAÇ YIL İÇİNDE DAVA AÇABİLİRLER?

01.07.1996 sigorta girişliyim. 1988 - 1990 arası çalıştığım deri firması beni sigortalı göstermemiş, 1990 - 1992 yıllarında askerdeydim. 1993 - 1996 yıllarında çalıştığım gümrük firması da sigortamı yapmamış. Dava açıp sigorta başlangıcımı öne aldırabilir miyim? (Muammer B.)

Sigortasız çalıştırılan kişiler ile sigorta primleri Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) eksik yatırılanlar, hizmet tespit davası açarak haklarını arayabilirler. Hizmet tespit davalarının, 5 yıllık hak düşürücü süre içinde açılması gerekir. Beş yıl içinde dava açmayanlar, hakkını kaybeder. Hiç sigorta primi yatırılmamakla birlikte, işveren işçiyle ilgili işe giriş bildirgesi, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi gibi belgelerden birini SGK’ya vermiş ise 5 yıllık hak düşürücü süre işlemez. Aynı iş yerinde önce sigortasız çalıştırılıp, daha sonra sigortası yaptırılan kişiler daha çok bu gruba giriyor. Onlar, beş yıllık süre dolduktan sonra da hizmet tespiti davası açabilirler. Sizinle ilgili SGK’ya söz konusu belgelerden biri verilmemiş ise beş yıllık hak düşürücü süre dolduğu için dava açamazsınız.

EVDEN ÇALIŞTIRILAN İŞÇİ YILLIK İZİNDE GÖSTERİLEMEZ

Pandemi nedeniyle işveren 15 Mart - 1 Haziran tarihleri arasında evden çalışacağımızı tebliğ etti. Ancak, sokağa çıkma yasağının olduğu 18 ve 19 Mayıs tarihlerini de içine alacak şekilde mayıs ayının 4. haftasında, yani Ramazan Bayramı öncesi re’sen 4 günlük yıllık ücretli izin kullandırdı. Sokağa çıkma yasağı önceden ilan edildiği ve pandemi nedeniyle evden çalışma yapıldığı dönemde işveren re’sen yıllık izin kullandırılabilir mi? Yılık izin kullandırılan ve sokağa çıkma yasağı olan bu dönemde bilgisayar ile evden çalışma yapılmış ve bunun için mailler mevcuttur. Yıllık izinlerin iadesi söz konusu olabilir mi? (İsmi saklı)

Kanuna göre, işveren nisan ayı başı ile ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir. Sokağa çıkma yasağı ilan edilen dönemde işçinin yıllık ücretli izne çıkartılması iyi niyetle bağdaşmaz. Bu bir yana, evden çalışma esnasında işçi ücretli izinde gösterilemez. O tarihlerde çalıştığınıza dair belgeleri saklayın. Öncelikle işverenden evden çalışmakta olduğunuz günlerde yıllık izin kullandığınıza dair kayıtların düzeltilmesini talep edin. Düzeltilmediği takdirde, işten ayrılırken söz konusu günlere ait izin paralarını talep edebilirsiniz. İşveren ödemezse, elinizdeki kanıtları göstererek önce arabulucuda, sonra mahkemede talepte bulunabilirsiniz.

İŞVEREN İZİN PARASI VERMEK YERİNE İZİN KULLANMAYA ZORLAYABİLİR Mİ?

Babam 8 ay sonra emekli olacak. Önceki yıllardan kalan, kullanmadığı 40 gün yıllık izni bulunuyor. Şirket, emekli olurken izin parası veremeyeceklerini, yıllık izinlerini kullanıp emekliye ayrılabileceğini söylüyor. Böyle bir yasal hakları var mıdır? (Oğuzhan E.)

Yıllık ücretli iznin kullandırılma zamanını belirlemek, işverenin yönetim hakkı kapsamında değerlendiriliyor. İşveren, geçmiş yıllardan kalan izinlerin kullandırılmasını isteyebilir. Ancak, işçi emekliliği hak edip emeklilik başvurusu yaptıktan sonra işveren işçinin kullanmamış olduğu izin paralarını ödemek zorundadır. Aksi durum, her geçen ay işçinin emekli aylığının eksik ödenmesi anlamına gelir. Babanız izin parasını, emekliliğe hak kazandığında iş akdini feshederken talep etmeli.

53 YAŞINDA SİGORTALI OLAN KİŞİ NASIL EMEKLİ OLABİLİR?

Babam 1960 doğumlu. 2000 öncesi 1990-96 yılları arasında vergi mükellefiyeti var. Fakat BAĞ-KUR kaydı yok. Sistemde de ilk sigorta girişi 2013. Yaklaşık 4,5 senelik primi bulunuyor. Yüzde 65 işitme engelli. Askerliğini 1982/84 yıllarında yaptı. Askerlik borçlanması yaparsak, eksik kalan günleri tamamlayabilir miyiz? (Kadir A.)

1990-1996 yıllarındaki vergi mükellefiyetine dayanarak BAĞ-KUR primi ödeme imkanı bulunmuyor.

Babanız 4/a’dan (SSK) 7200 prim günüyle 60 yaşında, 5400 prim günüyle de 63 yaşında emekli olabilir. Ancak, 5400 prim günüyle emekli olabilmesi için 25 yıllık sigortalılık süresini doldurması gerekir ki, bu da 2038 yılını bulur.

Babanızın, sigortalı çalışmaya başlamadan önce çalışma gücünde kayıp oranının en az yüzde 60 olduğuna dair raporu varsa, 3960 prim günüyle, yaşa bakılmaksızın emekli olabilir. Askerlik borçlanması eksik prim günlerini tamamlamaya yetmez ama borçlanmanızda yarar var. Babanız çalışmayı bıraktı ise askerlik borçlanması sonrası toplam prim gününü 3960’a tamamlayacak şekilde isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir. Ancak, borçlanmayı kesinlikle isteğe bağlı sigorta girişinden önce yapmalıdır.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

1996 yılında askere gittim. SSK’lı çalışmaya 10.12.2003 tarihinde başladım. Toplam 5480 prim günüm var. Hangi şartlarda emekli olabilirim? (Enes M.)

8 Eylül 1999 tarihinden sonra ilk defa sigortalı çalışmaya başlayan kadın 58, erkek 60 yaşında emekli olabilir. Sigortalı çalışmaya başlamadan önce askerlik yapmış olanlar, askerlik borçlanması yaptıklarında sigorta başlangıç tarihleri borçlanma süresi kadar geri çekilir. Bazı durumlarda emeklilik yaşı da öne çekilir. Ancak, ilk sigorta girişiniz 2003 yılı olduğundan, askerlik süreniz 6 ay da olsa 18 ay da olsa yapacağınız askerlik borçlanması sigorta başlangıç tarihinizi öne çekmekle birlikte emeklilik yaşınızı değiştirmez. En az 7000 prim gününü tamamlamak koşuluyla 60 yaşında emekli olabilirsiniz.