Dünya medyasının durumu vahim

Siz dış mihrak mısınız?

1941’de kurulduk ve 1980’den beri raporlarımızla medya özgürlüğü konusunda sınırlamalara bakan bir kuruluşuz. Amerikan hükümetinden yardım kabul etmiyoruz. Bağımsız kurumlardan fon alıyoruz, gündeme göre hareket etmiyoruz. Yani Washington’ın hiçbir etkisi yok. Notlarımız ABD’yle ilişkilere göre değişmiyor, medya özgürlüğüne göre değişiyor.

Dışişleri Bakanı Davutoğlu, raporunuzun ciddiye alınmaması gerektiğini söyledi. Size kızan başka ülkeler de oldu mu?

Bu açıklamalar sayesinde Freedom House hakkında pek çok haberin yayınlanması iyi oldu. Ama bize Dışişleri düzeyinde bu kadar kızan olmadı. “Özgür değil” sınıfına aldığımız ülkelerden ciddi tepki gelebiliyor çünkü bu tanımlama çok sert. Amerika’nın da ihlal ettiği meseleler var. Ve geçen yıla göre üç puan daha gerideler ancak henüz onlardan bir tepki gelmedi. Umarım onlar da fark ederler!

Türkiye niçin ‘özgür değil’ kategorisinde?

Türkiye, geçen yıl itibarıyla, internet sansürü, çok sayıda gazetecinin hapiste olması ve işten kovulması nedeniyle bu kategoride. Protesto gösterilerinin medyaya yansımasında yaşanan sıkıntı ve sansürün de etkisi var. Türkiye bu alanlarda dünyanın en kötü performansını sergileyen ülkelerden. Avrupa’da gerileyen bir tek Türkiye var. Kötü ilerleyen ülkeler Meksika, Ekvador, Zambiya, Pakistan, Ermenistan ve Ukrayna. Hepsinde baskılar farklı. Kimisi gazetecisine fiziksel saldırıda bulunduğu ve hatta öldürdüğü için bu puanları alıyor, kimisi de medyayı kontrol etme merakı yüzünden!

Türkiye medyası “özgür değil” seviyesine 62 puanla ulaştı. Bu puana nasıl ulaştığını açıklıyor musunuz?

Hayır açıklamıyoruz. Her ülke için aynı 23 soruyu yöneltiyoruz; cevaplarla toplam puana ulaşılıyor. Türkiye’nin puanının negatif yönde yükselmesindeki sebeplerden biri, geçen yıl gazetecileri hapsetmede dünya 1. olması. Ayrıca çok fazla gazeteci işten çıkarıldı. Bizim için gazeteci gazetecidir, hangi seviyede olduğu, kaç para kazandığının önemi yok. 2014’te bazı gazetecilerin serbest bırakılması Türkiye için iyi bir gelişme ancak bu önümüzdeki senenin raporuna yansıyacak. Bu rapor, 2013’teki gelişmeleri kapsıyor. Alınan puan da hükümetin yönetim, şeffaflık ve demokrasi konularında ters yönde gittiğini gösteriyor.

Türkiye Raporu’nu hazırlarken size kim yardım etti?

Bize yardım eden gazetecinin ismini açıklayamıyoruz. Bunu kendisi rica etti, çekindiğini söyledi. Raporu epey tanınmış ve bu ülkede neler olup bittiği hakkında geniş kapsamlı fikirlere sahip bir gazeteci analistimiz yazdı. Farklı kaynaklardan da raporu kontrol ettik.

Kaynaklarınız neler aktarıyor?

Türkiye’den konuştuğumuz gazeteciler artık kendi sansürlerini kendileri yapmaya başladığını, hassas konuları önermemeye başladığını anlatıyor ki bu baskı olduğunu gösteriyor. Bu gazeteciliğin kalitesi açısından da düşündürücü. Çünkü birçok gazeteci sırf işini kaybetmemek için bazı haberleri asla yapmayacak. Sansür arttığını çok net görüyoruz.

Bir de internette özgürlük raporu yayınladınız değil mi?

Evet. Bu raporda da 60 ülkeye baktık. Türkiye’de Twitter ve Youtube yasakları, internet sansürü gibi olumsuz gelişmeler de var. Biz bunları da yazmadık. İnternet içeriklerine sansür girişimi de endişe yaratıyor. Bu tarz kısıtlamalar başka ülkelerde de var ancak Türkiye bu yasakçı ülkelere göre kanımızca daha demokratik, modern ve hatta Avrupa’ya yakın duran bir ülke olduğu için şaşırıyoruz.

ARAP MEDYASI İYİYE GİDİYOR

Dünya giderek medyasız bir dünya haline mi geliyor?

Global anlamda bir kötüye gitme durumu var. Ama Arap Baharı’nı yaşayan ülkelerde tersi bir durum söz konusu, onların medyasında rahatlama var. Hem daha özgürleştiler hem de bağımsız televizyonlar, radyolar yayına geçti. Ayrıca anayasalarında da iyileştirmeler oldu. Şimdi genelde durum negatife doğru gidiyor. Özgür olmayan medyadan kısmen özgür ülkeler kategorisine giren diğer üç ülke de Paraguay, Fildişi Sahili ve Cezayir. Bir de kötünün de kötüsü kategorisi var. Belarus, İran, Türkmenistan, Özbekistan, Kuzey Kore. Gazetecileri öldürmek konusunda en kötü ülke ise Suriye.

Anayasası gazetecileri koruyan ülkeler hangileri?

Avrupa’da da bazı ülkeler. Güney Afrika’nın çok iyi bir anayasası var. Gürcistan’ın anayasası da bu anlamda kuvvetli. Ancak anayasa sağlam olsa da kanunları uygulayıp uygulamadıklarına bakıyoruz. Türkiye’de ise kanun genelde gazetecileri tutuklamak üzere çalıştırılıyor

Gözden kaçan internet raporu

Freedom House medya raporunu açıklarken internet raporunu da açıkladı. 60 ülkenin internet özgürlüğünün incelendiği bu listede Türkiye 49 puanla 38. sırada ve ‘kısmen özgür internet’ kategorisinde yer alıyor. Zira, sosyal medya sitelerinin kapanması ve yasaklanması, blogger’ların yazdıkları içerikler sebebiyle de web sitelerinin yasaklanması puana etki ediyor. 49 puan alan bir başka ülke de Bangladeş. Bu sıralamada, Ruanda, Hindistan, Kamboçya, Ürdün, Libya gibi ülkeler Türkiye’den daha özgür internet erişimine sahip. En özgür ülke sıralamasında birincilik İzlanda’da.