Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Haberler Gündem Eğitim Edebiyat Cümlenin Ögeleri Kısa Konu Anlatımı: Cümlenin Ögeleri Nelerdir, Nasıl Bulunur?

        Konuyla ilgili araştırmalar yapan öğrencilerin de yararlanmaları adına cümlenin ögeleri konu anlatımı formatına uygun olarak hazırladığımız içeriğimizi sizler için hazırladık. İşte, cümlenin ögeleri hakkındaki tüm detaylar…

        Cümlenin Ögeleri Nelerdir?

        • Yüklem
        • Özne
        • Nesne (Düz Tümleç)
        • Dolaylı Tümleç
        • Zarf Tümleci
        • Edat (İlgeç) Tümleci
        • Cümle Dışı Unsurlar

        Cümlenin Ögeleri Konu Anlatımı

        Yukarıda sıralanan cümlenin ögeleri hakkında detaylı bilgileri ve cümlenin ögelerini bulma, cümleyi ögelerine ayırma gibi yöntemleri bu başlık altında bulabilirsiniz. Şimdi gelin hep birlikte ayrıntılarıyla cümlenin ögelerini inceleyelim.

        REKLAM
        • Temel Ögeler

        Bir düşünceyi, bir dilek ya da duyguyu söz veya yazı ile anlatabilmek için en az iki öge gereklidir. Bunlar yüklem ve öznedir. Bunlara cümlenin temel öğeleri denir.

        Yüklem

        Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura yüklem adı verilmektedir. Cümlenin temel ögelerinden biri olan yüklem olmadan cümle oluşmaz.

        Örnek:

        • Ben her akşam süt içerim. (İçmek sözcüğü bir yargı belirttiği için yüklemdir.)

        Özne

        Yüklemin bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan ya da cümledeki olan bir şeyi karşılayan ögeye özne denir. Özne, cümlenin temel öğesidir; ancak her cümlede bulunmak zorunda değildir. Özne; yükleme sorulan kim ve ne soruları sorularak bulunur.

        Örnek:

        • İnsanlar etrafta dolaşıyor. ( Kim dolaşıyor? / Ne dolaşıyor?)
        • Dün akşam televizyon (Ne bozuldu? / Kim bozuldu?)

        Not: Özneler kendi içinde açık özne, gizli özne ve sözde özne olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

        REKLAM

        Açık Özne: Yüklemin bildirdiği yargıyı gerçekleştiren ya da yargının konusu olan varlığın cümlede açıkça ifade edildiği öznedir.

        Örnek:

        • Ali dün akşam bize geldi? (Kim geldi?/ Ne geldi? sorusunun cevabı Ali’dir ve özne cümle içinde anlatma işini yapan durumunda bulunmaktadır.)

        Gizli Özne: Cümlede bir sözcük ola­rak bulunmayan, yüklemin çekiminden anlaşılan öznelere gizli özne denir.

        Örnek:

        • Yarın akşam sinemaya gideceğiz? (Kim gidecek? / Ne gidecek? sorusunun cevabı ‘’biz’’ olarak karşımıza çıkmaktadır ancak bu sözcük cümle içinde bulunmaz)

        Sözde Özne: Eylemin kim tarafından yapıldığı belli olmayan cümlelerde işten etkilenen unsur özne kabul edilir. Böyle öznelere sözde özne denir.

        Örnek:

        • Çamaşırlar dün akşam yıkandı. (Yıkanan ne? /Yıkanan kim? sorusunun cevabı ‘’çamaşırlar’’ sözcüğüdür ancak bu sözcük yıkanma işini yapan değil; yıkanma eyleminden etkilenen konumda bulunmaktadır.)
        • Yardımcı Ögeler

        Nesne

        REKLAM

        Nesne, cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir. Nesne, sadece yüklemi geçişli olan fiil cümlelerinde vardır ve yükleme sorulan “ne, neyi, kimi?” sorularıyla bulunur.

        Örnek:

        • Her yerde ayakkabılarımı aradım. ( Neyi aradım? sorusunun cevabı ayakkabılarımı sözcüğüdür.)
        • Sana pazardan üzüm aldım. ( Ne aldım? sorusunun cevabı üzüm sözcüğüdür.)

        Not: Nesneler cümle içinde belirtili ve belirtisiz nesne olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar.

        Belirtili Nesne: Yükleme sorulan “neyi, kimi?” sorularına cevap veren sözcük ya da sözcük gruplarıdır. Belirtili nesne durumundaki sözcük ya da sözcükler yükleme belirtme hâl ekiyle (-i) bağlanırlar.

        Örnek:

        • Bugün evi süpürmeliyim. ( Neyi süpürmeliyim? sorusunun cevabı olan evi sözcüğü cümle içinde belirtili nesne görevindedir.)

        Belirtisiz Nesne: Yükleme sorulan ne? sorusuna cevap veren ve belirtme hal eki olan –i ekini almayan sözcüklere belirtisiz nesne adı verilmektedir.

        REKLAM

        Örnek:

        • Metin eve gelirken ekmek almış. (Ne almış? sorusunun cevabı olan ekmek sözcüğü cümle içinde belirtisiz nesne görevinde kullanılmıştır.)

        Dolaylı Tümleç

        Cümlede yaklaşma, bulunma, uzaklaşma bildiren, yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ve “-e, -de, -den ekleriyle oluşan sözcük veya sözcük gruplarına dolaylı tümleç adı verilmektedir. Dolaylı tümleçler; yükleme sorulan “kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyde, neyden?” gibi sorularla bulunurlar.

        Örnek:

        • Bu akşam köşedeki kafeye gideceğim. (Nereye gideceğim? sorusunun cevabı olan kafeye sözcüğü bu cümle içinde dolaylı tümleç görevinde bulunmaktadır.)
        • En sevdiğim kalemim sende kalmış. (Nerede kalmış? sorusunun cevabı olan sende sözcüğü bu cümle içinde dolaylı tümleç görevinde bulunmaktadır.)

        Not: İsmin “-e, -de, -den” hâl eklerini alan her sözcük cümlede dolaylı tümleç görevinde bulunmaz. Bu ekleri alan sözcükler, cümlede zaman veya durum bildiriyorlarsa zarf tümleci olur.

        REKLAM

        Örnek:

        Dün akşam iki saat ayakta beklemişler. ( Buradaki ayakta sözcüğü nasıl sorusuna cevap verdiği için dolaylı tümleç değil; zarf tümleci görevindedir.)

        Zarf Tümleci

        Yön, zaman, sebep, miktar ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ve yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde?” gibi sorulara cevap veren söz ya da söz öbekleri cümlede zarf tümleci olarak kullanılırlar.

        Örnek:

        • Yarın seni almaya geleceğim. (Buradaki yarın sözcüğü ne zaman sorusunun cevabı olduğu için zarf tümleci görevinde bulunmaktadır.)
        • Bursa’ya varmamıza az kaldı. (Buradaki az sözcüğü ne kadar sorusunun cevabı olduğu için zarf tümleci görevindedir.)

        Not: Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcükler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir.

        REKLAM

        Örnek:

        • Başını yukarı kaldırdı.
        • Birden ileri fırladı.

        Edat Tümleci

        Cümle içerisinde yüklemin neyle, kiminle ve hangi amaçla yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için” sorularıyla bulunur.

        Örnek:

        • Bu konuşmayı dostlarıyla yapmış. (Cümle içindeki dostlarıyla sözcüğü kiminle sorusunun cevabı olduğu için edat tümleci görevindedir.)
        • Her şeyi senin için yaptım. (Buradaki senin için söz öbeği, ne için sorusunun cevabı olduğundan cümle içinde edat tümleci görevinde bulunmaktadır.
        • Ara Söz

        Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye giren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan ve bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir.

        REKLAM

        Örnek:

        • Dün akşam İstanbul’a, babasının yaşadığı şehre, gitmiş. (Dolaylı Tümleç)
        • Beni, en sevdiğin arkadaşını, kıracak mısın? (Nesne

        Not: Yukarıdaki örneklerde de olduğu gibi ara sözler cümle içinde özne, nesne ve dolaylı tümleç gibi görevlerde bulunurlar.

        Cümlenin Ögelerini Bulma

        Yüklem: Cümle içinde yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur.

        Özne: Yükleme sorulan ‘’kim ve ne’’ soruları ile bulunur.

        Nesne: Yükleme sorulan ‘’kimi, ne, neyi’’ soruları ile bulunurlar.

        Dolaylı Tümleç: Yükleme sorulan ‘’kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyde, neyden” gibi sorularla bulunur.

        REKLAM

        Zart Tümleci: Yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde’’ soruları ile bulunurlar.

        Edat Tümleci: Yükleme sorulan ‘’ne ile, ne için, kiminle, kimin için’’ soruları ile bulunurlar.

        Ögelerine Ayrılmış Cümleler Örnek

        • Yaz gelince, Antalya’ya gideceğiz.

        Gideceğiz: Yüklem

        Yaz gelince: Zart Tümleci

        Antalya’ya: Dolaylı tümleç

        Not: Ayrıca bu cümlede ‘’biz’’ gizli özne konumundadır.

        • Arkadaşım bu akşam kitabımı getirecek.

        Gelecek: Yüklem

        Arkadaşım: Özne

        Bu akşam: Zarf Tümleci

        Kitabımı: Belirtili Nesne

        Cümlenin Ögeleri Örnek Test Soruları

        1-) Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne ve yüklemden oluşmaktadır?

        A) Ben kendi şehrimin havasını tanımaz mıydım?

        B) Duyulduğundan emin olmak için biraz bekledi.

        C) Düşmemek için bir ağaca yaslandım.

        REKLAM

        D) Kırışıklıklar içindeki esmer yüzü açıktı.

        E) Bakışları beni delerek geçti.

        2-) Aşağıdaki cümlelerden hangisi ögelerine yanlış ayrılmıştır?

        A) Gölgelerin enine kestiği/sokağın ıssızlığında/biraz daha/yürüdüm.

        B) Cıvıl cıvıl sesler gelmeye başlayınca / kulak kabarttım.

        C) Sağa sola dağılmış çocukların haykırışları / bitecek gibi / görünmüyordu.

        D) Utançtan kıpkırmızı, terden sırılsıklam ve korkudan titreyerek / koştular / içeri.

        E) Dersliğin açık kapısından / içeri / uzattım / başımı.

        ÖNERİLEN VİDEO
        Haberi Hazırlayan: Türker Üner

        GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ