Uygur genç dövülerek böyle öldürüldü

Doğu Türkistan’ın başkenti Urumçi’de Uygur isyanıyla patlak verip Çinli Hanlarla etnik çatışmaya dönüşen olayları bastırmak için Pekin yönetimi çareyi asker yığmakta bulurken, bölgede sular durulmuyor. Resmi makamlara göre, çoğu Han 156 kişinin, Uygurlara göre çoğu Uygur 600-800 kişinin öldüğü kaosun merkezi Urumçi’ye binlerce asker ve polis konuşlandırılırken, iki halk sopa, pala, kasatura gibi silahlarla birbirine saldırıyor. Kriz Çin Devlet Başkanı Hu Jintao’yu İtalya’daki G8 zirvesini yarıda kesip ülkesine dönmek zorunda bırakırken, Komünist Partisi olaylara karışanlara idam tehdidi savurdu.

25 Haziran’da Çin’in doğusundaki Şaugoan kentinde bir fabrikada iki Uygur’un öldürülmesini protesto için pazar günü Urumçi’de düzenlenen gösterinin polisin silahlı müdahalesinin ardından Hanlara saldırıya dönüşmesi ve salı günü Hanların intikam için Uygur semtlerini basmasıyla gemi azıya alan şiddete karşı önceki gün gece sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Dünse ağır zırhlı araç ve kamyonlar eşliğinde otomatik silahlarına süngüler geçirmiş askerler sokakları tuttu. Askeri helikopterler uçuş yaparken halka ‘Lütfen işbirliği yapın ve evlerinize dönün’ çağrıları yapıldı. Güvenlik güçleri Uygur ve Han mahallelerini ayıracak şekilde konuşlandı. Ama önlemler kâfi gelmiyor. Dün 200 kadar Uygur barikatların önünde elde sopa, boru ve taşlarla gösteri yaptı. Tutuklanan 1434 kişinin bırakılmasını isteyen kalabalık önceki gece en az iki Uygur’un öldürüldüğünü aktardı. Helikopterden isyanı sürgündeki Dünya Uygur Kongresi Başkanı lider Rabia Kadir’in tahrik ettiği ithamının yer aldığı el ilanların atılmasıyla kalabalık 1000 kişiye ulaştı. Gösteriye katılan Uygurlar, güvenlik güçlerini sokağa çıkma yasağına rağmen kendilerine saldırması için Hanlara geçit verdiğini öne sürdü. Ekber adlı genç “Geçen gece 300 Han güvenlik şeridini geçip evlere saldırdı. 50 yaşlarında bir adamı bile dövdüler” dedi.

‘Vur, vur, vur’ sesleri

Gün boyu Uygur ve Han mahallelerinden karşılıklı saldırı haberleri geldi. BBC Hanların bir Uygur çocuğa saldırdığı söylentisinin gerilimi artırdığını aktardı. AFP Hanlı kalabalığın iki Uygur’u polis gelene dek sopalarla dövdüğünü, yine başka bir yerde üç Uygur’un çembere alındığını, ikisinin kaçmayı başardığını ama birinin ölesiye dövüldüğünü kaydetti. Ajans olay sırasında kalabalıktan ‘vur vur vur’ ve ‘Uygurları öldür’ sesleri yükselirken, polisin kimseyi gözaltına almadığını ekledi. Yabancı gazetecilerin bölgeden çıkarılmasıyla sağlıklı haber akışı kesildi.

Beri tarafta Hanlar da öfkeli. Ma isimli kadın manav “Uygurlar, çok ileri gitti ve çok sayıda Çinliyi öldürdüler” derken, Run isimli bir başkası, “Hükümet insanları korumalı. Gelmeleri neden üç gün aldı” eleştirisi getirdi. Renmin Caddesi’nde kurulan barikatların daha derininin zihinlere kazıldığı görülüyor. Ali adlı Uygur “Büyük bir nefret oluştu. Korkarım daha fazla şiddet olacak” derken, 32 yaşındaki Han asıllı Çen Hiping, “Urumçi Çin’in Bağdat’ı oldu” diye konuştu.

İki camii bir tiyatroya saldırıldı

Belediye Başkanı Jerla İsamudin, 156 kişinin öldüğünü, 1080 kişinin yaralandığını, 11’i polis aracı 60 taşıt, 209 dükkân ve iki binanın tahrip edildiğini, 56 bin metrekarelik alanın yakıldığını açıkladı. Yetkililer ölenlerin yüzde 90’ının Han olduğunu söylerken Uygurlar aksi iddiada. Rabia Kadir, sadece pazar günü 400 kişinin öldüğünü, bu rakamın 2-3 bine çıkabileceğini belirtirken, yardımcısı Dolkun İsa 600-800 kişinin öldüğünden bahsetti. Kadir’in Türkiye’deki yardımcısı Seyit Tümtürk ise bir tiyatroda 100-200 Uygur gencinin cesedinin bulunduğu, bir caminin yakıldığı, bir diğerinin bombalandığını aktardı. Tümtürk’e göre katliama dayanamayan Uygur polisler de birliklerinden ayrılıp Uygur bölgesinde barikat kurdu.

‘Her ülke aynı şekilde davranırdı’