Dünyada kuduz hangi ülkelerde ne kadar görülüyor?
Bitlis'te köpeğin ısırması sonucu rahatsızlanan 3 çocuktan birinde kuduz virüsünün tespit edilmesi hastalığı yeniden gündem haline getirdi. Peki dünyada durum nasıl? Ülkelerde kuduzu önlemek için ne tür önlemler alınıyor? Haberturk.com'dan İrem Kuşoğlu Görgü'nün haberi...
Bitlis'in Adilcevaz ilçesinde köpeğin ısırması sonucu rahatsızlanarak hastaneye kaldırılan ve Ankara'ya gönderilen 3 çocuktan birinde kuduz virüsü tespit edildi.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Bülent Cengiz, yaptığı açıklamada, "Çocuğumuz 21 Ekim'den beri yoğun bakım ünitesinde takip ediliyor, solunum cihazına bağlı. Sıvı tedavisiyle destekleniyor, kan basıncındaki yükselme ve düşüşler engellenmeye çalışılıyor. Uyutularak ağrı kesici veriliyor. Beynin etkilendiğine dair önemli bulgular var, durumu çok kritik" diye konuştu.
Bitlis'teki kuduz vakasının ardından ise hem Bitlis halkı hem de Türkiye'den pek çok kişi, yetkililerin önlemlerini artırmasını istiyor. Peki kuduz vakaları tekrar gündemimizdeyken dünya genelinde durum nasıl?
DÜNYA ÇAPINDA HER YIL 59 BİN KİŞİ ÖLÜYOR
Dünya Sağlık Örgütü verisine göre kuduz, her yıl dünya çapında yaklaşık 59 bin ölüme neden oluyor ve vakaların %95'i Afrika ve Asya'da meydana geliyor. Yaygın olarak eksik bildirim ve belirsiz tahminler nedeniyle, bu sayının gerçek hastalık yükünün büyük ölçüde eksik tahmin edildiği de vurgulanıyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin (CDC) raporuna göre, hayvan aşılama programları yoluyla köpek kuduzunun kontrol altına alınmasının ve başıboş köpeklerin ortadan kaldırılmasının insan kuduz vakalarını azaltabileceğine dair kanıtlara rağmen, birçok ülkede köpek kuduzları yaygın olmaya devam etmekte ve kuduz köpeklere maruz kalma, insanların kuduza maruz kalmalarının %90'ından fazlasının nedeni olmaya devam etmektedir. Dünya çapında insan kuduz ölümlerinin %99'unu da kuduz köpekler oluşturmaktadır. Yine Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) raporuna göre hastalık yükü orantısız bir şekilde kırsal kesimdeki yoksul nüfus tarafından yüklenilmekte ve vakaların yaklaşık yarısı 15 yaşın altındaki çocuklar...
AŞISI 100 YILDAN FAZLA SÜREDİR VAR AMA...
Poxvirus ve Kuduz Şubesi'ndeki CDC uzmanları, yaban hayatı kuduzları, köpek kuduzları varyantı ve kuduz dışı lyssaviruses konusunda dünya çapında tek tek ülkelerin kuduz durumunun yıllık bir değerlendirmesini yürütüyor.
Değerlendirmeye göre; insan kuduzunu önlemeye yönelik aşılar 100 yıldan uzun süredir mevcut olduğundan, kuduzdan insan ölümlerinin çoğu yetersiz halk sağlığı ve koruyucu tedaviye sınırlı erişime sahip ülkelerde meydana gelmektedir.
Uzmanlara göre etkili olsa da, hayvan aşılama programlarının ve sokak köpeklerini ortadan kaldırma programlarının maliyeti, çoğu zaman gelişmekte olan ülkelerin çoğunda bunların tam olarak uygulanmasını engelliyor. Refah seviyesi en yüksek ülkelerde bile, etkili bir köpek kuduz kontrol programının maliyeti, halk sağlığı kaynaklarının tüketilmesi anlamına geliyor. Örneğin, ABD'de kuduzun önlenmesi için tahmini yıllık harcama, çoğu köpek aşılarına harcanan 300 milyon doların da üzerindedir.
Ancak tüm bu durumla beraber bilim insanları, köpeklerin %70'i aşılandığında bir bölgede kuduzun başarıyla kontrol altına alınabileceğini ve insan ölümlerinin önlenebileceğini belirtiyor.
HANGİ ÜLKELER RİSKLİ SAYILIYOR?
CDC'ye göre ABD'nin köpek kuduzu konusunda yüksek risk gördüğü ülkeler şunlar:
DÜNYADA DURUM NASIL?
Latin Amerika ve Karayipler
Amerika kıtasındaki kuduz vakaları Türkiye'nin aksine köpekten çok yarası aracılı oluyor. Yarasa aracılı kuduz, Amerika'daki insan kuduz vakalarının çoğunu oluşturuyor.
Ancak Panamerikan Sağlık Örgütü'nün (PAHO) çabası ille bu bölgedeki sürekli kontrol mekanizması, insan ve köpek kuduz vakalarında önemli bir azalmayı sağladı.
DSÖ verilerine göre 2013 ile 2016 yılları arasında sadece 8 ülkede köpek aracılı kuduz bildirildi.
Asya
Kuduzun en sıkıntılı olduğu yerlerden biri de Asya kıtası...
Kuduz Asya'da önemli bir yük ve her yıl tahminen 35.172 insan ölümü bu nedenden dolayı gerçekleşmektedir. Asya'daki kuduz ölümlerinin %59,9'u ve dünya genelindeki ölümlerin %35'i ise Hindistan'ın... Maruz kaldıktan sonra enfeksiyonun oluşmasını önlemek için başlatılan herhangi bir koruyucu tıbbi tedavi anlamına gelen Temas Sonrası Profilaksi'nin (PEP) buradaki maliyeti, yılda 1,5 milyar dolar ile Asya'da en yüksek bütçeler olarak da öne çıkıyor.
Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), 2020 yılına kadar bölgede insan kuduzunu ortadan kaldırmak amacıyla bölgesel bir eliminasyon stratejisi uygulamıştır ancak hala devam etmektedir.
Afrika
Afrika'da köpek aracılı kuduz nedeniyle her yıl tahmini 21.476 insan ölümü meydana gelmektedir.
Afrika'nın bu konuda en az harcama yaptığı ve insan ölümlerinin en yüksek maliyetine sahip olduğu tahmin ediliyor. PEP'e erişimin artması ile köpek aracılı kuduz vakasının azalması ve önemli sayıda hayat kurtarılması umuluyor.
Orta Asya ve Orta Doğu
Orta Asya'da kuduz nedeniyle yılda 1875 insan ölümü ve Orta Doğu'da 229 insan ölümü olduğu tahmin edilmektedir. Bu alanlardaki hastalık yükü hakkında ise DSÖ'nün sınırlı bilgisi bulunuyor.
EKONOMİK MALİYETİ 8,6 MİLYAR DOLAR
Köpek aracılı kuduzun toplam ekonomik maliyetinin 8,6 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.
Latin Amerika dışında, endemik bölgelerde köpek aşılarına harcanan miktar minimum düzeyde. Fakat pek çok ülkede kuduz kontrol programları uygulanmakta olup, köpek aşılama kapsamının iyileştirilmesi, PEP'e erişimin artması ve insan ölümlerinin azalmasıyla büyük başarı da görülmekte.
Küresel çapta, 2030 yılına kadar köpek kaynaklı kuduza bağlı insan ölümlerini ortadan kaldırmayı hedefleniyor. Ancak bunun için tüm ülkelerin ortak hareket etmesi, hükümetlerin ve belediyelerin ortak çaba ile bu konuda acil planlama yapması da şart...
* Haberin görselleri Associated Press, Anadolu Ajansı, iStock'tan servis edilmiştir.
