Haksız fesih tazminatını kimler alabilir?

İş Kanunu, Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu kapsamında çalışan işçilerin kıdem tazminatı hakkı bulunuyor. Çalışılan her bir yılın karşılığı bir aylık brüt ücret tutarındaki kıdem tazminatını alabilmek için bu üç kanundan birine tabi işlerde çalışmak gerekiyor.

İş Kanunu genel olarak bütün işleri kapsamakla birlikte 4. maddede sayılan işlerde çalışanlar istisna tutuluyor. İş Kanunu kapsamı dışında tutulan işler ve işyerleri şöyle:

Deniz ve hava taşıma işleri,

50 ve daha az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmeleri,

Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri ,

Bir ailenin üyeleri ve üçüncü dereceye kadar hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldı işler,

Ev hizmetleri,

Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu kapsamındaki esnafın kendisi dahil üç kişinin çalıştığı işyerleri.

Ayrıca çıraklar, sporcular, rehabilitasyon kapsamında çalıştırılanlar da İş Kanunu kapsamında sayılmazlar. Buna karşılık, kıyılarda veya liman ve iskelelerdeki yükleme ve boşaltma işleri, havacılığın bütün yer tesislerindeki işler, tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler, tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri, park ve bahçe işleri, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler ise İş Kanunu kapsamında yer alıyor.

İş Kanunu’ndan istisna tutulan yukarıda sayılan işlerde ve işyerlerinde çalışanların işverenle ilişkileri Türk Borçlar Kanunu’na göre düzenleniyor. Burada da belirli veya belirsiz süreli hizmet sözleşmeleri yapılıyor. Yıllık izin ve ihbar süreleri ayrı belirleniyor.

KIDEM TAZMİNATI YOK AMA HAKSIZ FESİH TAZMİNATI VAR

İşçi haklı bir sebeple veya emeklilik nedeniyle işten ayrılsa ya da işveren haklı gerekçe olmadan işten çıkartsa da Borçlar Kanunu’na tabi işçinin kıdem tazminatı hakkı maalesef bulunmuyor.

Ancak, hizmet sözleşmesinin haklı bir sebep olmadan işverence feshedilmesi halinde işveren işçiye ihbar süresinin üç katı tutarında tazminat ödemek zorunda. Örneğin, hizmet süresi 5 yıldan fazla sürmüş işçi için ihbar süresi 6 hafta olduğundan, bu işçiyi haklı bir sebep olmadan işten çıkartan işveren 18 haftalık, yani 4.5 aylık ücreti tutarında tazminat ödemek zorunda olur.

İşveren haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini ihbar süresini beklemeden derhal feshederse, işçi mahrum kaldığı kazançlara istinaden ihbar süresi kadar ücreti tazminat olarak isteyebilir. Dava açtığında, hakim ayrıca işçinin altı aylık ücretine kadar tazminat ödenmesine karar verebilir. Altı aylık ücret tutarındaki tazminat da haksız fesih tazminatı olarak adlandırılıyor.

İş Kanunu'ndaki kıdem tazminatı uygulamasından farklı olarak Borçlar Kanunu'na tabi işçi haklı bir sebeple işten ayrılmış olsa da haksız fesih tazminatı alamıyor.

BU HATAYA DÜŞMEYİN

Türk Borçlar Kanunu’na tabi işlerde çalışan işçi için açılan davalarda bu durum dikkate alınmadan İş Kanunu hükümlerine göre kıdem tazminatı talebinde bulunulması halinde işçi yargıdan eli boş dönebiliyor.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi yakın tarihte bu konuda önemli bir karar verdi (Esas No: 2023/2096, Karar No: 2023/5954). İşçi Borçlar Kanunu’na tabi çalıştığı halde kıdem tazminatı talebinde bulundu. İş mahkemesi ise Borçlar Kanunu’na tabi çalıştığını tespit etmesine rağmen işçinin talepleri arasında yer almadığı halde haksız fesih tazminatına karar verdi. Yargıtay, işçinin haksız fesih tazminatına ilişkin talebi bulunmadığı halde kıdem tazminatı ile ilişkilendirerek haksız fesih tazminatına hükmetmiş olmasını yasaya aykırı bularak kararı bozdu.