Yeni kabine açıklandı: Dış politikada ana gündem maddeleri neler?

SURİYE İLE NORMALLEŞME ADIMLARI

2011’de başlayan iç savaş sırasında Ankara ile Şam arasındaki ilişkiler tamamen kopmuştu.

2022 yılında ise Mısır, İsrail'in yanısıra Suriye ile de normalleşme adımları atıldı. Gayri resmi ortamlarda birkaç kere görüşen Türk ve Suriyeli dışişleri bakanları Çavuşoğlu ve Faisal Mikdad ilk defa resmi olarak geçtiğimiz aylarda bir araya gelmişti.

Moskova’daki dörtlü görüşmede Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun yanı sıra Suriye Dışişleri Bakanı Faisal Mikdad, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdüllahinyan da yer almıştı.

Toplantının ardından Twitter'dan açıklama yapan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, toplantıda, terörle mücadelede işbirliği, geri dönüşlerin altyapısının işbirliği içinde sağlanması, siyasi sürecin ilerletilmesi ve Suriye'nin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini vurguladıklarını söylemişti.

2023 yılında seçim sonrasındaki dönemde de ikili ilişkilerin daha da ilerlemesi bekleniyor.

TÜRKİYE - MISIR NORMALLEŞME SÜRECİ

Ankara ve Kahire arasındaki yakınlaşmanın başlangıcı 2020'nin sonları ve 2021'nin başına denk geliyor.

Kahire ile Ankara arasındaki ilk resmi yakınlaşma ise Mayıs 2021'de başladı. Dışişleri bakanlarının liderliğindeki delegasyonlar geçen yıl ilki mayıs ayında Kahire'de ve ikincisi eylülde Ankara'da olmak üzere istikşafi görüşmeler gerçekleştirdiler. Görüşmelerde ikili ve bölgesel meseleler ile Doğu Akdeniz bölgesinde güvenlik ve barışın sağlanması konuları ele alındı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani'nin davetine icabetle, Katar'da düzenlenen 2022 FIFA Dünya Kupası'nın açılışı dolayısıyla liderlere verilen resepsiyona katıldı. Bu etkinlik sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile selamlaştı. Bu da uzun zaman sonra atılan ilk ve kritik adımlardan biri oldu.

Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası ise Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, dayanışma ve taziyede bulunmak için 27 Şubat’ta Türkiye’ye geldi.

Mart 2023'te ise Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Mısırlı mevkidaşı Samih Şukri'nin davetiyle resmi ziyarette bulunmak için Mısır'a gitti. Bakan Çavuşoğlu, 11 yıl aradan sonra Türkiye’den Mısır’ı ziyaret eden ilk dışişleri bakanı oldu.

İkili görüşme sonrası ortak basın toplantısı düzenlerken "İlerleyen süreçte de diplomatik ilişkileri en üst düzeye çıkaracağız" diyen Bakan Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısır Cumhurbaşkanı Sisi'nin 14 Mayıs'tan sonra görüşebileceğini ifade etti.

Son olarak Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, seçimlerin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı telefonla arayarak seçim başarısı dolayısıyla tebrik etti. İki lider karşılıklı büyükelçi atanması hususunda mutabık kaldı. Kabinenin de açıklanmasının ardından iki liderin birebir görüşmesine yönelik adımlar atılması bekleniyor.

TÜRKİYE - İSRAİL NORMALLEŞME SÜRECİ

31 Mayıs 2010'da gerçekleşen Mavi Marmara saldırısı yakın tarihteki ilişkilerdeki en büyük kırılma noktalarından oldu. İnsani yardım götüren konvoya uluslararası sularda müdahale sonrası gemide 10 Türk vatandaşı hayatını kaybetti. Türkiye, olayın ardından Tel Aviv Büyükelçisi'ni geri çekerken İsrail’den derhal özür dilemesini, kurbanların ailelerine tazminat ödemesini ve Gazze'deki ablukayı kaldırmasını istedi. İsrail'in adım atmaması üzerine Türkiye ilişkileri asgari seviyeye indirdi. Diplomatik temsili maslahatgüzar seviyesine düşürdü ve tüm askeri anlaşmaları askıya aldı.

Bunun ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, 22 Mart 2013'te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı telefonla aradı. Mavi Marmara'daki can kayıpları ve yaralanmalardan ötürü İsrail adına Türk halkından özür diledi. Erdoğan özrü Türk halkı adına kabul etti.

Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın 6 Aralık 2017'de Kudüs'ü "İsrail'in başkenti" olarak tanıması ve ülkesinin Tel Aviv'deki büyükelçiliğini 14 Mayıs 2018'de resmen Kudüs'e taşıması bölgede infiale yol açtı. İsrail askerlerinin saldırılarında 60'tan fazla Filistinli hayatını kaybederken Ankara, Gazze sınırındaki olaylar nedeniyle İsrail'in tutumunu protesto ederek İsrail'in Ankara Büyükelçisi Eitan Naeh'i Dışişleri Bakanlığına çağırdı ve bir süre ülkesine dönmesini istedi. Kısa süre sonra tarafların talebi üzerine Türkiye Filistin nezdindeki Kudüs Başkonsolosu Büyükelçi Gürcan Türkoğlu'nu, İsrail de İstanbul Başkonsolosu Yosef Levi Sfari'yi çekti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile 7 Temmuz 2021'de göreve gelen yeni İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog arasında gelişen diyalog, Türkiye ile İsrail arasında yeniden normalleşme adımlarının atılmasını sağladı. Erdoğan, 12 Temmuz 2021'de mevkidaşı Herzog ile telefon görüşmesi yaparak göreve başlaması dolayısıyla tebrik etti.

İsrail Cumhurbaşkanı Herzog'un 9-10 Mart 2022'deki Türkiye ziyaretinde ikili ilişkiler tüm boyutlarıyla gözden geçirildi. Herzog, 2008'den bu yana Türkiye'yi ziyaret eden ilk İsrailli lider oldu.

Son olarak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı telefonla arayarak yeniden Cumhurbaşkanlığına seçilmesi dolayısıyla tebrik etti. Görüşmede, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın seçim başarısını kutlayarak, seçim sonuçlarının Türk halkı için hayırlı olmasını diledi.

İkili ilişkilerin yeni dönem ile birlikte daha da gelişmesi bekleniyor.

NATO - İSVEÇ’İN KATILMASI İHTİMALİ

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya saldırmasının ardından, İsveç ve Finlandiya NATO'ya üyelik başvurusu yaptı. Finlandiya, Türkiye ve Macaristan'ın onayı ile Nisan ayında NATO'nun 31. üyesi oldu. Ancak Türkiye İsveç'in üyelik başvurusunu onaylamadı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Finlandiya'nın NATO üyeliğini onayladığını açıkladığı basın toplantısında, Finlandiya'nın taahhütlerini yerine getirdiğini ifade ederken, İsveç'in üçlü muhtırayı uygulamadığını ve teröristlere kucak açtığını söylemişti.

Bu konuya ilişkin kritik dönem ise Litvanya'daki NATO Liderler Zirvesi'nde olacak. Temmuz ayında Litvanya’da gerçekleşecek NATO Liderler Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ABD Başkanı Biden dahil olmak üzere birçok lider ile ikili görüşmeler yapması bekleniyor. Bu zirvedeki görüşmelerin Türkiye'nin İsveç'in NATO üyeliğine ilişkin görüşlerinde önemli yer tutması bekleniyor.

ABD İLE İLİŞKİLER - F16 SORUNU

ABD ile ikili ilişkiler ve F16 mevzusu, Türkiye'nin seçim sonrası dış politikasında önemli yer tutan konulardan biri olarak görülüyor.

Türkiye özellikle terörle mücadele ve F-16 konusunda ABD ile sık sık gerilim yaşıyor. Türkiye konuya ilişkin 'ABD'nin müttefiklik ruhuyla bağdaşmayan tutumunun ilişkileri olumsuz etkilediğini' ifade ediyor.

İkili ilişkilerde son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Başkanı Biden'ın üzerinde mutabık kaldıkları Türkiye-ABD Stratejik Mekanizması 2022 Nisan ayında hayata geçirildi. Mekanizma kapsamında biri Bakan seviyesinde olmak üzere üç tur istişare gerçekleştirildi.

Öte yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 29 Haziran 2022 tarihinde Madrid’de düzenlenen NATO Liderler Zirvesi ve 15 Kasım 2022 tarihinde G20 Liderler Zirvesi marjında Başkan Biden ile birer görüşme gerçekleştirdi.

Temmuz ayında Litvanya'daki NATO Liderler Zirvesi'nde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ABD Başkanı Biden ile ikili görüşmeler yapması ve öncelikli olarak F-16 ve terörle mücadele konularının öne çıkarılması bekleniyor.

AB İLE İLİŞKİLER VE VİZE SORUNLARI

Dış politikada önemli gündem konularından birisi de AB ile ilişkiler ve Türk vatandaşlarının vize problemleri.

Türk vatandaşlarının vize konusunda yaşadığı sıkıntılar özellikle 2022’de de sık sık gündemdeydi. Vize retlerinin yanı sıra masraflar da yurt dışına çıkış planlarının daha da zorlaşmasına neden oluyordu.

Türkiye’de Dışişleri Bakanlığı da konuya yönelik büyükelçilikleri çağıracaklarını ve harekete geçtiklerini belirtmişti.

Gerek bekleme süreleri, gerekse ret oranlarına ilişkin olarak ülkelerin büyükelçilikleri de çalışmalarını hızlandıracaklarını ifade etmişti. Ancak ret oranlarına ilişkin sorunlar sürekli olarak gündemdeydi.

Son olarak geçtiğimiz haftalarda Schengen vizelerinde bir süredir yoğunluk yaşandığı ve sosyal medyada yapılan paylaşımlarda "Schengen vize başvurularının durdurulduğu" öne sürülmüştü.

Almanya Büyükelçiliği, bu iddiaya ilişkin Habertürk'ten Merve Elmacı'nın sorusunu yanıtlamıştı ve açıklamada özellikle Türkiye'yi sarsan 6 Şubat depremlerinin ardından yaşanan yoğunluğun altını çizmişti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 79. TOBB Genel Kurulu'nda bir süredir yaşanan AB ile vize sorununa ilişkin açıklamada bulunmuş ve konuya ilişkin "Son dönemde adeta bir siyasi şantaj olarak kullanılan vize sorununu en kısa sürede hal yoluna koyacağız" demişti.

RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI VE İKİLİ İLİŞKİLER

Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası Avrupa ülkeleri Rusya’yı karşılarına alırken, Türkiye hem Rusya hem Ukrayna ile görüşmeler gerçekleştirebilen tek NATO üyesi oldu.

Savaşın hemen başlarında, 11-13 Mart 2022 tarihlerinde Antalya Diplomasi Forumu'nda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Türkiye Cumhuriyeti Dışişişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun moderatörlüğünde görüşme gerçekleştirdi.

Bu süreçte Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin girişimiyle Tahıl Koridoru oluşturularak tahıl ürünlerinin güvenli şekilde taşınabilmesi ve tahıl krizinin aşılması hedeflendi. Anlaşmanın sona ermesinin ardından Türkiye'nin girişimleri ile bu sürecin devamı sağlandı.

Savaş devam ederken, iki taraf ile yürütülen denge siyaseti ve aktif arabuluculuk rolünün sürmesi ve kritik önem taşıması bekleniyor.

DOĞU AKDENİZ VE YUNANİSTAN GERİLİMİ

Doğu Akdeniz'de gerginliğin fitili ilk kez, Kıbrıs Rum kesiminin adanın etrafındaki doğal zenginlikleri işletmek için uluslararası anlaşmalar yapmasıyla ateşlenmişti. Batılı şirketler, hükümetlerinin de desteğini alarak Rumlarla geniş bir alanda doğalgaz araştırma ve sondajlarına girişti.

Türkiye ile Libya arasında 27 Kasım 2019'da imzalanan Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması iki ülkenin Doğu Akdeniz'deki haklarını koruyan anlaşma olarak sunuldu.

Dönemin Libya Başbakanı Fayiz es-Serrac ile Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın görüşmesinin ardından Libya'da kalıcı barış, istikrar ve güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunmak ve karşılıklı yarar temelinde mümkün olan tüm alanlarda ilişkiler geliştirmek amacıyla 27 Kasım 2019'da imzalandığı vurgulanan anlaşma, 2020'de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres tarafından BM Şartı'nın 102. maddesi gereğince onaylandı.

Yunanistan ile de hem Doğu Akdeniz hem FETÖ ile mücadele hem göçmenler hem de adaların silahlandırılması konusunda sık sık gerilim yaşandı.

Türkiye'deki 6 Şubat depremleri ile Yunanistan'daki tren kazasının ardından iki ülke ilişkilerinde başlayan olumlu havanın geliştirilmesine yönelik çalışmalar ise hızlandırıldı.

Bu kapsamda önemli adımlar atılırken, Yunanistan her sene gerçekleştirdiği Kataigis Tatbikatı'nın yerine küçük çaplı bir eğitim yaparken Türk Silahlı Kuvvetleri de Denizkurdu Tatbikatı'nın yerine taktik eğitimler gerçekleştireceğini ifade etti.

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, son dönemde iki ülke arasındaki ilişkilerde yaşanan gelişmelere yönelik yaptığı değerlendirmelerde, Türkiye'nin hiçbir komşusuna karşı saldırgan tutum içinde olmadığını belirterek, "Uluslararası hukuk, iyi komşuluk ilişkileri çerçevesinde, diyalog ve barışçıl yol ve yöntemlerle sorunların çözülmesinden yanayız. Ege Denizi dostluk denizi olsun, zenginlikleri adil şekilde iki tarafın insanları paylaşsın, güven içinde, mutlu müreffeh şekilde yaşasınlar diyoruz. İki ülke arasında turizm döneminde tatbikatların yapılmamasına yönelik moratoryum var. Bunu genişletmeye hazırız." açıklamalarında bulunmuştu.

Öte yandan Yunanistan Savunma Bakanı Nikolaos Panagiotopoulos "asrın felaketi" olarak nitelendirilen 6 Şubat depremlerinin ardından Bakan Akar'ın daveti üzerine nisan ayının başında Hatay'ı ziyaret etmiş, iki bakanın deprem bölgesindeki görüşmesinin ardından, iki ülke arasında iyi komşuluk ilişkilerine dayalı gündemin geliştirilmesi konusunda mutabık kalındığı açıklanmıştı.

Son olarak Eski Yunanistan Başbakanı ve Yeni Demokrasi Partisi Lideri Kiryakos Miçotakis, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı telefonla arayarak yeniden Cumhurbaşkanı seçilmesi dolayısıyla tebrik etmişti.

İkili ilişkilerin yeni süreçte de olumlu havada ilerlemesi ve geliştirilmesi bekleniyor.

* Haberin görseli Associated Press, Reuters ve Anadolu Ajansı'ndan servis edilmiştir.