Normalleşen iş yeri yeniden kısa çalışmaya dönebilir

KISA ÇALŞMADAN NORMALLEŞMEYE DÖNEN İŞ YERİ YENİDEN KISA ÇALIŞMAYA DÖNEBİLİR Mİ?

Çalışmakta olduğum uluslararası zincir otelde 1 Nisan tarihinde tam zamanlı kısa çalışma ödeneğine dahil oldum. 15 Mayıs tarihinde ise normal çalışmaya geçtim. İnsan kaynakları, bir kere kısa çalışma ödeneğinden yararlanan kişinin tekrar kısa çalışmaya dahil olamayacağını bildirdi. Acaba bu doğru mudur? Bir diğer sorum da işveren, otelin kapalı olduğu dönemde beni sadece ücretsiz izne çıkartıp ücretsiz izin desteğine dahil edebilir mi? (Z. Öztunç)

İlk sorunuzun cevabı evettir. Kısa çalışmaya dönüş hakkı olduğu halde birçok işveren işçilerini ücretsiz izne çıkartıyor. Anlaşılan o ki, bu konuda kafa karışıklığı bulunuyor. Bu nedenle detaylı şekilde izah edeceğim.

Pandemi dolayısıyla başlanan kısa çalışma normalde üç ay ile sınırlıydı. Alınan kararlarla 31 Ekim 2020 tarihine kadar uzatıldı. Cumhurbaşkanı kararı ile yıl sonuna kadar da uzatma imkânı bulunuyor. Uzatma dönemlerinde kısa çalışma hakkından, 30 Haziran 2020 tarihine kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuş işverenler yararlanabiliyor. Kaç işçi için başvuruldu ise o işçiler için uzatma hakkı söz konusudur. İşçilerin bir kısmı normal çalışmaya geçirilip, bir kısmı kısa çalışmada devam edebilir. Normal çalışmaya geçtikten sonra ihtiyaç duyulması halinde aynı işçiler için yeniden kısa çalışmaya dönülebilir.

Bunun yasal dayanağı için Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) normalleşme desteğine ilişkin 27 Ağustos 2020 tarihinde yayımlanan 2020/35 Sayılı Genelge’sine bakmak gerekir. Genelgenin, “Prim desteğinden yararlanma süresi” başlıklı 4. bölümündeki beşinci örnek, sorunuzla ilgilidir. Söz konusu genelge, kısa çalışmadan normal çalışmaya dönen işverenlere sağlanan prim desteğine ilişkindir. Genelgedeki ilgili örnek ise şöyle:

“Kısa çalışma başlama tarihi 20/4/2020, bitiş tarihi 20/7/2020 ve aylık ortalama gün sayısı 22 olan bir sigortalı için 2020/Ağustos, Eylül ve Ekim ay/dönemleri için 3 ay süreyle destekten yararlanılması mümkündür. Bu sigortalı için 2020/Ağustos ve Eylül ayları/dönemleri için destekten yararlanıldıktan sonra 1/10/2020 tarihinden itibaren kısa çalışma ödeneği hak sahipliği belirlenmiş ise (yani yeniden kısa çalışmaya dönülmüşse) 2020/Ekim ayı/dönemi için hak kazanılan destek kısa çalışma başladığı için askıya alınacaktır. Kısa çalışma ödeneği 30/10/2020 tarihinde sona ermiş ve işveren tarafından da 2020/Kasım ayı/dönemi için tekrar ilgili adına destekten yararlanılması talep edilmiş ise kalan bir aylık süre için söz konusu destekten yararlanılması mümkün olacaktır.”

İkinci sorunuza gelince, kısa çalışma şimdilik en fazla 31 Aralık 2020 tarihine kadar uzatılabilecek. İşten çıkarma yasağı ve buna bağlı olarak ücretsiz izin uygulamasının ise 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılması mümkündür. İşveren, kısa çalışma devam ettiği sürece sizi kısa çalışma ödeneğinden yararlandırıp, bu uygulamanın sona erdiği tarihten itibaren de ücretsiz izne ayırıp nakdi ücret desteğinden yararlandırabilir.

198 GÜN ASKERLİK BORÇLANMASI YAPARAK BİR YIL ERKEN EMEKLİ OLABİLİRSİNİZ

11.01.1968 doğumluyum. 29.05.1990’da askere gidip 18 ay askerlik yaptım. 10.06.1993 tarihinde işe başladım. 7191 gün primim var. 14.02.2019’da işten çıkartıldım ve İŞKUR’a da başvurdum, hala iş bulamadım. Askerlik borçlanması yaparsam ne zaman emekli olurum?

2000 yılından önceki primlerim 1200 gün. 540 gün askerlik borçlanması yapsam emekli aylığımı ne kadar artırır? Şu an 2.150 TL civarında emekli aylığım görünüyor. Emekli olmama 16 ayım kaldı. Emekli aylığını artırmak için kalan süreyi BAĞ-KUR’lu olarak mı çalışmalıyım? (Nurtaç Ç.)

İşe giriş tarihiniz itibarıyla normalde SSK’dan 54 yaşında emekli olursunuz. Prim gününüzü ve sigortalılık sürenizi tamamlamış bulunuyorsunuz. Mevcut koşullarda, 2022 Ocak ayında emekli olursunuz.

İlk defa işe girmeden önce askerlik yapmış olanlar askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri borçlandıkları süre kadar öne çekilir. Askerlik süresinin tamamını borçlanmak gerekmez. İhtiyaç duyulan süre kadar borçlanmak yeterlidir. Sizin ihtiyacınız, sigorta başlangıç tarihini 23 Kasım 1992 tarihine çekmektir. Bu tarihe çektiğinizde 54 yerine 53 yaşında emekli olursunuz. Bunun için de 198 gün borçlanmanız yeterlidir.

Asgari ücret üzerinden borçlanma yaptığınızda 198 gün için 6 bin 215 TL prim ödemeniz gerekir. 198 gün borçlandığınız takdirde 53 yaşında, yani 11 Ocak 2021 tarihinde emekliliğe hak kazanırsınız. Emekli aylığını yükseltmek için tavandan prim ödemenize veya askerlik süresinin tamamı için borçlanma yapmanıza gerek yok. Sadece emekli aylığını artırma amaçlı yapılan borçlanmayı avantajlı bulmuyorum.

Borçlanma tutarı için isterseniz SGK’nın anlaşmalı olduğu bankalardan kredi kullanabilirsiniz. Askerlik borçlanması dilekçesi verirken 198 günlük borçlanma yapacağınızı belirtin. Kredi borcu taksitini emekli aylığı ile ödeyebilmek için dilekçeyi aralık ayında verin. SGK’dan bildirilecek tutarı bir ay içinde ödeyip 11 Ocak’tan itibaren de emeklilik dilekçesi verirsiniz.

İŞÇİ 12 YILDIR ÇALIŞTIĞI İŞ YERİNDEN KIDEM TAZMİNATINI NASIL ALABİLİR?

Bir ay içinde Hollanda’ya taşınacağım. 12 yıldır çalıştığım şirkete ayrılmak istediğimi ve tazminatımı almak istediğimi belirttim. Fakat şu an işten çıkarma söz konusu olmadığından ücretsiz izin verebileceklerini, işten çıkarma yasağı kalktığında tekrar konuşacaklarını ilettiler. Tazminatımı başka bir şekilde almam söz konusu olabilir mi? (Begüm T.)

Kıdem tazminatının hangi durumlarda ödenebileceği 1475 sayılı Eski İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre, kıdem tazminatı emekli aylığı bağlandığında, erkek işçi askerlik nedeniyle işten ayrıldığında, kadın işçi evlilik nedeniyle bir yıl içinde işten çıktığında ödenir. Ayrıca, işçinin yaş dışındaki emeklilik koşullarını elde etmesi halinde ve işçinin haklı bir gerekçeyle iş akdini feshetmesi durumunda kıdem tazminatı alınabilir. Yaş dışındaki emeklilik koşulları, 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü doldurmaktır. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayanların ise ya 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim gününü tamamlaması, ya da sigortalılık süresi aranmaksızın 7000 prim gününün bulunması gerekir.

İşçinin ücretinin zamanında ödenmemesi, eksik ödenmesi gibi durumlarda ise işçi haklı fesih yaparak kıdem tazminatını talep edebilir.

Bu koşulları sağlıyor iseniz işten çıkarma yasağı devam ederken de kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. Aksi takdirde, iş akdini siz feshettiğinizde kıdem tazminatını ödeyip ödememek işverenin inisiyatifindedir. İşveren tazminatınızı ödeyecekse iş akdini sizin feshetmeniz halinde ödemesinin önünde bir engel bulunmuyor. İşten çıkarma yasağı sadece işvereni bağlıyor.

İŞTEN ÇIKARTILIRSAM HAKLARIM NELERDİR?

22.08.2016’dan beri aynı iş yerinde çalışıyorum. İhbar ve kıdem tazminatını ne kadar alırım? İŞKUR’dan kısa çalışma ödeneği aldım. İşten çıkarsam işsizlik maaşı alabilir miyim? (Sinem K.)

İşverence işten çıkartılmanız halinde dört yıllık giydirilmiş brüt ücret tutarında kıdem tazminatı alırsınız. İhbar tazminatı, iş yerindeki çalışma süresi 6 aydan az olan işçi için 2 hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar olan işçi için 4 hafta; 1.5 yıldan üç yıla kadar olan işçi için 6 hafta; üç yıldan fazla olan işçi için de 8 haftalık ücret tutarındadır. Çalışma süreniz üç yıldan fazla olduğu için 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı hakkınız bulunmaktadır. Kendi istek ve kusurunuz dışında bir nedenle işten çıkartılırsanız on ay süreyle işsizlik ödeneği alabilirsiniz. İŞKUR’dan pandemi dolayısıyla kısa çalışma ödeneği almanız, işsizlik ödeneği hakkınızı etkilemez.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

Babam 1955 doğumlu. 1977 SSK girişi var. O dönem 627 gün çalışmış. 05.10.2012’den günümüze kadar da BAĞ-KUR ödemesi devam ediyor. 1977’den önce de 600 gün askerlik yapmış bulunuyor. Emekli olmak için BAĞ-KUR ödemeye ne kadar devam etmeli? SSK’ya geçerse bir şey değişir mi? (Mehmet K.)

Babanız 3600 prim günüyle SSK’dan 60 yaşında, 5400 prim günüyle de BAĞ-KUR’dan 63 yaşında emekli olma hakkına sahip. Yaşı dolduğu halde zamanında emeklilik planlaması yapılmadığı için emekliliğini uzatmış.

Mevcut durumda, BAĞ-KUR’dan emekli olabilmesi için 600 gün askerlik borçlanmasına ilave olarak 42 ay daha prim ödemesi gerekir.

Buna karşılık BAĞ-KUR’u bırakıp, 4/a’lı (SSK) çalışmaya geçerse 22 ay SSK’lı çalışıp, bu süre içinde veya çalışmayı bıraktıktan sonra 600 gün askerlik borçlanması yaparsa BAĞ-KUR’dan yaklaşık iki yıl önce emekli olabilir. SSK’dan devam etme imkânı varsa, hemen geçiş yapsın. Ancak, SSK’dan emeklilik hakkının gecikmemesi için askerlik borçlanmasını ya SSK’lı çalışırken, ya da bu çalışması sona erdikten sonra yapmaya dikkat etmelidir.