Sağlıkta yakın geleceğe dair bir öngörü: Robot doktorlar ameliyathanede!
Teknolojinin gelişmesi sağlık hizmetleri alanında hayal edilenin ötesine geçiş anlamına geliyor. Örneğin gen araştırmaları sayesinde, kişinin ileriye dönük olarak hangi yaşta hangi hastalığa yakalanabileceğini bilmesi şaşırtmayacak. Ameliyathanelerde robot doktorların görev yapmaya başlaması da öyle. Yapay zeka ile olmaz denen şeyler olur hale gelirken, veri analizi ile etkin risk yönetimi ve dolandırıcılığa "dur" demek mümkün. İşte sağlıkta dijital devrime dair detaylar. Habertürk Sağlık Yazarı Ceyda Erenoğlu yazdı
Sağlık alanında baş döndüren gelişmelerin hızına yetişmek zor. Dijital sağlık alanındaki ilerlemeler hem hastaların hem de sağlık çalışanlarının yaşamına önemli katkı sağlıyor. Yakın geleceğe yönelik öngörüler ise nasıl olduğunu şaşırarak izlediğimiz film karelerini andırıyor. Yapay zekadan veri kullanımına kadar yaşamımıza dokunan bu hızlı gelişmelerin sağlığımıza olan etkisini Türkiye Bilişim Vakfı İcra Kurulu Üyesi Dr. R. Erdem Erkul yorumluyor.
SAĞLIK HİZMETLERİNE ERİŞİMDE KOLAYLIK
Sağlık hizmetlerinin hastaları merkeze alacak ve onların ihtiyaçlarını karşılayacak doğrultuda düzenlenmesi, günümüz sağlık sisteminin en önemli uygulamaları arasında. Hastaların sağlık öykülerinin, tahlil sonuçlarının ve teşhislerinin sağlık elemanlarının hızlı erişebileceği şekilde saklanması, hastaların sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırıp sisteme duyulan güvenin artmasını sağlıyor. Dijital ortamda gerçekleşen bu etkileşim hem hastaların doktorlarıyla olan işbirliklerini artırıyor hem de hastalıkların önlenmesi konusunda etkili bir iletişim yolu sağlıyor. Böylelikle çoğu kamu hastanesinin, dijital dönüşüm projelerinde son teknolojilerini kullanarak vatandaşlara etkin hizmet, tıp öğrencilerine ise daha etkin bir eğitim vermeleri amaçlanıyor.
Dr. R. Erdem Erkul
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ
Örneğin Hacettepe Üniversitesi anatomi bilim dalında kullanılıp karma gerçekliğe imkân sunan sanal gerçeklik teknolojileri Türkiye’de ilk kez tıp eğitimini daha etkin ve etkili hale getirme amacı taşıyan bir program. Bu teknoloji ile cerrahi sırasında ameliyat edilen organın radyolojik görüntülerinin, tüm açılardan 3 boyutlu görülmesine olanak sağlanarak, başta beyin ve ortopedik cerrahi olmak üzere tespiti zor olan tümörlerin bulunduğu ameliyatların başarısı hedefleniyor.
VERİ GÜVENLİĞİNE DESTEK
Bir başka örnekte şehir hastaneleri ve Sağlık Bakanlığı’nda çalışan birçok uygulamanın kesintisiz hizmet verebilmesi için bakanlık veri merkezi, şehir hastaneleri veri merkezleri (yeni kurulan) ve özel hastanelerde son teknoloji siber güvenlik yazılımları ile veri güvenliği konusunda destek sağlanıyor.
VATANDAŞIN HAYATINI KOLAYLAŞTIRAN UYGULAMALAR
Dijital dönüşüm projelerinde kullanılan son teknolojiler ile yaşamı kolaylaştıran çok önemli adımlar atılıyor. Kamu hastanelerinin kampus projelerinin tasarlanması ve bu yapılırken son teknolojilerin kullanılmasının fark yaratan sonuçları bulunuyor. Bu sayede bir kamu hastanesi ziyareti öncesinde, aracın park edileceği yerin hastaneye gitmeden belirlenmesinden muayene olunacak doktorun odasının yerinin görüntülenmesine kadar vatandaşın yaşamını kolaylaştıran her tür uygulamanın gerçekleşmesi mümkün hale geliyor.
HASTANELERDEKİ AKSAKLIKLARA KARŞI YAPAY ZEKA
Sektörde görev yapan IT çalışanlarının , “yapay zeka akademisi” programlarıyla, son teknoloji eğitimler aldıkları belirtiliyor. Türkiye’de geliştirilen yapay zekâ proje ve teknolojileri önce şehir hastane kampüslerinde kullanılıyor. Şehir hastanelerindeki kameraların kullanımı ve hastane içinde meydana gelebilecek birçok aksaklığın yapay zekâ ile tespit edilip önlem alınabileceği senaryolar üzerinde yapılan çalışmaların tüm hızıyla sürdüğüne dikkat çekiliyor.
HER NESNE BİR VERİ KAYNAĞI
Teknolojinin yaygınlaşması “veri” kavramını daha önemli hale getiriyor. Etrafımızdaki her nesnenin bir veri kaynağı olduğu ve bu sayede eldeki verinin miktarının logaritmik olarak artıp süreklilik kazandığı belirtiliyor. Bilişim uzmanları bu veriyi anlamlandırıp günlük hayata entegre ederek hem maliyet optimizasyonu hem de ileriye dönük karar verme olanaklarını içeren teknolojik araçlar sunuyor. Sonrasında bu veriler mükemmeliyet merkezlerinde karar vericilerin ileriye dönük doğru karar alabilmeleri için görselleştiriliyor.
VERİ ANALİZİNİN AVANTAJLARI
İLERİYE DÖNÜK ETKİN KARAR VERME: Geçmiş ve mevcut veriler kullanılarak yapay zekâ algoritmaları ve makine öğrenimi ile verilerin ileriye dönük yansımaları ve yöneticilerin karar verme mekanizmalarına yardımcı olunuyor. Bu sayede;
*Dolandırıcılığın önüne geçiliyor
*Etkin risk yönetimi sağlanıyor
*Önleyici Bakım ile olası riskler azaltılıyor
*Tedavi yöntemlerinde doktorların karar verme süreçlerine destek olunuyor.
MALİYET OPTİMİZASYONU: Bu veriler yardımıyla maliyetlerin nerede çok olduğu görüntüleniyor ve optimizasyon şansı artıyor.
SİBER GÜVENLİK: Kayıt dosyaları incelenerek organizasyonların ne tür tehditler altında olduğu öğrenilip olası siber saldırıların önüne geçiliyor.
KAMU GÜVENLİĞİ VE GÖZETİMİ: Verilerin doğru analiz edilebilmesi ile yüksek işlem güçlü bulut teknolojisinin getirdiği güç kullanılarak, kamusal hayatı tehdit edebilecek unsurlara daha hızlı aksiyon alabilme şansı sağlanıyor.
VERİ GÜVENLİĞİ SAĞLANAMAMASININ VAHİM SONUÇLARI
Veri güvenliğinin sağlanamaması ve karar vericilere yanlış raporlama iletilmesinin çok vahim sonuçları olabiliyor. Karar vericilerin önlerine çıkarılan yanlış veya eksik verilerin bu konuda sürekli ve anlık bilgi bekleyen kamuoyunu yanlış yönlendirebileceği belirtiliyor. Bu sistemlerin güvenlik ve doğruluklarının, karar vericilerin önüne özellikle Covid-19 gibi hassas bir dönemde, detaylı şekilde incelenip analiz edilerek sunulması gerekiyor.
YAPAY ZEKA DESTEKLİ ÇÖZÜMLER NE SAĞLIYOR?
ABD’de bir hastane örneğinde, hastaların bakım kalitesini artırmak, erken teşhisleri yakalamak, komplikasyonları önlemek ve daha iyi hasta sonuçları elde etmek için yapay zekâ destekli teknolojik çözümler kullanıyor. Bir hastanın mide sorunları nedeniyle çağrı merkezine başvurması halinde, hastane temsilcisi, hastanın sağlık planının ayrıntılarına, geçmişine, elektronik sağlık kaydı verileri ile ilgili tüm bilgilere erişerek bunları tek bir ekranda görüntüleyebiliyor. Bu bilgiler ışığında hızlı bir prosedür önerilip, üyenin mevcut doktorlardan birinden veya uygunluğu bulunan bir uzmandan randevu alınması sağlanıyor.
BİR HASTANEDEN YILDA 6 MİLYON DOLAR TASARRUF
Yapay zekâ ve makine öğrenimi destekli sistemler hastane çalışanlarının hasta ihtiyaçlarına daha hızlı cevap vermelerini sağlayacak klinik sonuçlara ilişkin öngörüler de sağlıyor. Ölçeklenebilir, tekrarlanabilir, yapay zekâ odaklı süreç iyileştirme ve BT verimliliği sayesinde bir hastaneden yılda 6 milyon dolara kadar tasarruf yapılabileceği belirtiliyor.
GÜNDE 6 BİNDEN FAZLA HASTA GÖREN DOKTOR
Hindistan’da günde çoğu çocuk 6 binden fazla hasta gören bir doktor örneği, gerçek hayatta yaşanan sorunlara çözüm bulmayı zorunlu kılıyor. Doktorlara göre bu yoğun çalışma koşullarında yapılan medikal hatalar, genellikle sağlık ekibinin iletişim eksikliğinden kaynaklanıyor. 5 dakikalık bir gecikme bile ölüm ve yaşam arasında fark yaratabildiği için hastane, hasta bilgilerini merkez bir sunucuda tutmak yerine onları personeli arasında kullanabileceği bir ortama taşımak istiyor. Geleneksel elektronik medikal kayıtlar masaüstü kullanımına uygunken, sosyal medya ve chat uygulamaları bu bilgilerin mobil telefondan da kullanılmasını sağlıyor. Böylece sağlık personeli, hasta tedavisinde hem hastane dışında hem de evde görev yapabiliyor. Sağlık ekibi arasındaki iletişimin güçlenmesi hastaya daha kaliteli ve daha iyi bir tedavi sunulması anlamına geliyor.
SAĞLIKTA YAKIN GELECEĞE İLİŞKİN ÖNGÖRÜLER
*Ameliyathanelerde robot doktorlar görev yapmaya başlayacak.
*Gen araştırmaları sayesinde kişi ileriye dönük olarak hangi yaşta hangi hastalığa (diyabet vb.) yakalanabileceğini makine öğrenimi ile bilecek.
*Hastalar, doktora fiziksel ziyarette bulunmadan teşhis ve tedavi süreçlerini uzaktan gerçekleştirebilecek.
*Vatandaşlar teknoloji sayesinde ilaçlarını eczaneye gitmeden alabilecek.
* Ehliyet, spor lisansı ve kurum giriş belgesi gibi belgeler hastaneye gitmeden uzaktan tedavi yöntemleri ile çıkartılabilecek.
*Kişilerin sağlık verileri güvenli olarak ana sistemde tutulabilecek. Yurtiçi ve yurtdışı seyahatlerde bu veriler sayesinde gidilen bir hastanede doktorlar hastanın geçmiş verilerine bakarak geleceğe yönelik analiz yapabilecek.
*Tıp eğitimleri 3 boyutlu olarak görselleştirilerek daha etkin hale getirilecek. (Bazı pilot okullarda uygulanıyor.)
