Sigara fiyat artışında nispi vergi etkisi
Temmuzda yapılan otomatik vergi düzenlemesi ile artan vergi nedeniyle sigara zamları ardı ardına gelmeye başladı. Zammın yüksek olmasının nedeni nispi yani oransal vergi oranını 2024'ten itibaren kademeli olarak düşürülmesine rağmen AB'ye oranla hala çok yüksek olması. Yüksek çarpan nedeniyle 1 liralık vergi artışının fiyata yansıması 3,8 lira oluyor. Türkiye'de 2024'ten itibaren nispi vergi oranı düşürülüp maktu vergiler artırılmaya başlandı. Bunun sonucunda enflasyon yüzde 44,4 olarak gerçekleşirken, alkollü içecekler ve tütün grubundaki artış yüzde 39,3 ile sınırlı kaldı. Bu da yapılan vergi düzenlemeleri ile sigaranın enflasyon üzerindeki etkisinin azaltıldığını gösteriyor
ABONE OL
Sigarada vergi artışı nedeniyle yapılan zamlar tekrar gündemimize oturdu. Sigara şirketleri temmuzda yapılan otomatik vergi artışının ardından ortalama 5 lira fiyat artışlarına gitti. Konunun anlaşılması için sigara vergisini adım adım analiz edelim.
Tütün ürünlerinde üç ayrı vergi bulunuyor. KDV'yi de eklersek sayı 4'e çıkıyor. Bu ürünlerden paket başına maktu, adet başına asgari maktu ve nispi yani oransal vergi alınıyor. Her iki maktu vergi oranı her 6 ayda bir ÜFE bazında otomatik olarak artırılıyor. Son olarak 3 Temmuz 2025 itibarıyla, tütün mamullerine uygulanan maktu ve asgari maktu vergi tutarları, son 6 aylık Yİ-ÜFE oranında güncellendi. Maktu vergi tutarı 10,50 TL’den 12,1495 TL’ye, asgari maktu vergi tutarı ise 36,626 TL’den 42,378 TL’ye çıkarıldı. Bu artışların ardından sigara endüstrisi de artan vergileri maliyetlerine yansıttı. Ancak fiyat artışları vergi artışlarına oranla biraz daha yüksek olmak zorunda kalıyor. Şimdi ise bunun nedenlerine bakalım.
Bir ürün üzerindeki fiyata bağlı vergi oranı ne kadar yüksekse maliyetlerin fiyata yansıması da o kadar yüksek oluyor. Maliyetlerin fiyatlara katlanarak yansımasına sebep olan bu katsayı “mali çarpan” olarak adlandırılıyor. Bu nedenle sigara vergisinde nispi vergiye odaklanmak gerekiyor. Sigaraların enflasyon sepetindeki ağırlığı da göz önünde bulundurulduğunda yüksek mali çarpan, yüksek fiyat artışlarını tetikleyerek enflasyonist etki oluşturabiliyor. Türkiye'de 2024 yılında sigara vergi yapısında önemli bir dönüşümün başlatıldı. Son dönemde, mali çarpanı artırarak maliyetlerin fiyatlara katlanarak yansımasına neden olan nispi vergi kademeli olarak yüzde 50 seviyesine düşürülürken, sabit vergi unsuru artırıldı. Bu sayede, mali çarpan 7.8'den 3,8’e kadar indirilerek sigara fiyatlarındaki artış sınırlandırıldı. Diğer bir anlatışla vergide her 1 liralık artış eskiden 7.8 liralık fiyat artışını gerektirirken bu rakam şu anda 3.8 liraya indi.