5 maddede zatürre: Belirtileri neler, nasıl bulaşır, hastalıktan nasıl korunabiliriz?
Akciğer dokusunun iltihaplanması olarak bilinen zatürre vakalarında son dönemde artış yaşanıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre zatürre tüm dünyada çocuk ölüm nedenlerinde ilk sırada. Zatürrenin belirtileri neler, nasıl bulaşır, hastalıktan nasıl korunabiliriz?
Dünya genelinde zatürre vakalarında olağandışı bir artış yaşanıyor.
Tıbbi terimle pnömoni olarak adlandırılan zatürre, kısaca akciğer dokusunun iltihaplanması demek. Zatürreye çeşitli virüsler ve bakteriler yol açabiliyor.
Bu hastalığa yakalanan bir hasta göğsünde rahatsızlık, ağrı, nefes alma ve solunum güçlükleri hissediyor. Kandaki oksijen seviyesinin düşmesiyle hastalık daha ağır bir tabloya neden olabiliyor.
2023'ün Kasım ayında Çin'de ulusal sağlık otoriteleri, influenza, covid ve bazı bakteriyel rahatsızlıklar dahil bazı hastalıklarda artış yaşandığını bildirdi. Çocukları etkileyen zatürre vakalarında da Çin medyasına göre artış görüldü.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) vakaların incelenmesi sonucu, olağan dışı bir mikrobun ya da hastalık nedeninin saptanmadığını kaydetti.
İçerisinde bulunduğumuz kış ayları, Çin'de katı Covid sınırlamaları sonrası geçirilen ilk kış. Covid önlemleri sırasında toplumun bağışıklığının düşmüş olabileceği değerlendiriliyor.
Dünya Sağlık Örgütü de özellikle çocuklarda, Covid sınırlamaları döneminde bağışıklık eksikliği yaşanabildiği değerlendirmesini yapıyor.
İngiltere, Fransa, Danimarka ve ABD gibi ülkelerde de pandemi yasaklarının kalkmasıyla grip ve benzeri hastalıklarda kaydadeğer artışlar görüldü.
Türkiye'de de salgın hastalıkların hastanelerde ciddi bir yoğunluğa neden olduğu biliniyor.
Bu hastalıkların ve patojenlerin yayılması sonucu, zatürre vakalarının da görülme sıklığında artış yaşanıyor.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre zatürre tüm dünyada çocuk ölüm nedenlerinde ilk sırada.
2019'da beş yaş altındaki çocuklarda görülen ölümlerin yüzde 14'ü zatürreden kaynaklandı. Verilere göre 740 binden fazla çocuk 2019'de zatürre sonucu hayatını kaybetti.
Getty Images
Zatürre nedir?
Türk Toraks Derneği'ne göre zatürre, tıbbi adıyla pnömoni, akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere virüsler ve mantarlar gibi çeşitli mikroplara bağlı olarak gelişmektedir.
Zatürre herkeste görülebilir ancak hastalık bazı kişiler için daha büyük tehlike arz eder.
Küçük çocuklarda, yaşlılarda, kronik sağlık sorunları olan kişiler, zatürreye karşı daha savunmasız olabilirler. Örneğin kalp hastalıkları, diyabet ve akciğer sorunları olanlar, bağışıklık sistemi düşük olan kişiler ve bazı kanser hastaları.
Zatürre belirtileri nelerdir?
Zatürre belirtileri arasında yüksek ateş, titreme, öksürük, iltihaplı balgam, nefes darlığı ve güçsüzlük sayılabilir.
Belirtiler aniden ortaya çıkabildiği gibi, bazı durumlarda hastalığın 'daha sinsi' bir seyir izleyebildiği de belirtiliyor. Birkaç gün devam eden halsizlik, iştahsızlık ve ardından başlayan nefes darlığı, yine zatürre kaynaklı olabilir.
Çocuklarda zatürre belirtileri çocuğun yaşına ve zatürreye yol açan etkene göre değişim gösterebilir. En sık bulgu ateş, öksürük ve hızlı solunumdur.
Kesin tanı için mutlaka doktora ve sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.
Hastalığın erken teşhisi ve tedavi, daha ciddi ve hayati komplikasyonlardan korunmak için kritik önemdedir.
Zatürre nasıl bulaşır?
Zatürre birkaç yolla bulaşabilir. Çocuk ve yetişkinlerde, solunum yoluyla vücuda giren virüsler ve bazı bakteriler akciğerlere ulaşarak hastalığa neden olabilir.
Hasta bireylerin öksürmesi ve hapşırmasıyla havaya yayılan damlacıkların solunması ya da bu patojenlerin bulunduğu cisimlerle temas, hastalıkların yayılmasında başlıca etkenlerdir.
Türk Toraks Derneği'ne göre örneğin grip virüsü, bizzat kendisi zatürreye yol açabildiği gibi, solunum yollarında oluşturduğu hasar sonucu, diğer mikroplara bağlı zatürre türlerinin ortaya çıkmasını da kolaylaştırabilir. Covid ve influenza gibi solunum yoluyla bulaşan virüsler için de bu geçerlidir.
Zatürre nasıl tedavi edilir?
Enfeksiyonun antibiyotikle tedavisi mümkünse, hekimler hastalar için antibiyotik tedavisine karar verebilir. Bazı hastalarda bu gerekli değildir.
Bol sıvı alımı, dinlenme, ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler gibi tedaviler de kullanılır. Bazı hastaların sağlık durumuna göre hastaneye yatış gerekebilir.
Solunumu kolaylaştırmak için oksijen desteği de gerekebilir.
Hastalığın iyileşmesi genellikle 2-4 hafta içerisinde görülür.
Doktorlar akciğer filmleri ve kan testleri yardımıyla hastanın durumunu gözlemleyebilir.
Getty Images
Zatürreden nasıl korunabiliriz?
Zatürre gelişme ve zatürrenin ağır seyretme riski yüksek olan kişilerin bağışıklığının arttırılmasına yönelik olarak, pnömokok aşıları ve yıllık grip aşısı yaptırmaları tavsiye edilir.
Aşılar tüm zatürre türlerine karşı koruyucu olmayabilir. Ancak aşı olmayanlara göre aşılanan bireyler, hastalığın daha ağır seyretmesine karşı korunmuş olurlar.
Sık sık el yıkama gibi hijyen önlemleri, sigara içmemek ve spor ile dengeli beslenme gibi bağışıklık sistemini güçlü tutmaya yarayan önlemler, zatürreye karşı da bireyleri daha dayanıklı kılar.
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü'ne göre, zatürrenin toplumda yayılmaması için, mikroorganizmaların en çok saçıldığı hastalığın ilk günlerinde, okula, işe gidilmeyip evde istirahat edilmelidir.
Ev halkını korumak için eller sık sık yıkanmalı, oda havalandırılmalıdır. Özellikle yakınında hastalığın ağır seyretme riski olan kişiler varsa hasta kişinin maske takması yararlı olacaktır.
