El Cezerı neyi icat etti? El Cezeri'nin icadı, buluşu neydi?
Saray bahçelerindeki gümüş havuzlar nasıl kendi kendine su püskürtebiliyordu? Yüksek kalelerde asılı saatler vakti hangi gizemli dişlilerle haber veriyordu? "El Cezeri neyi icat etti?" ve "El Cezeri'nin icadı neydi?" soruları, Orta Çağ İslam dünyasının mühendislik mucizesini anlamak isteyen herkesi büyüler. Adı modern robotik kitaplarında "mekatroniğin babası" olarak geçen dâhi, su gücünü ve dişli mekanizmaları eşsiz bir yaratıcılıkla harmanladı.
ABONE OL
Kimi zaman mihrabın yanındaki fil heykeli on iki farklı saati birden okuturken, kimi zaman zincirli tulumbalar tarlalara ırmak taşımadan neredeyse yüz kat fazla su pompalıyordu. El Cezeri'nin buluşları, bugün bile kontrol mühendisliği derslerinde örnek problem olarak karşımıza çıkacak kadar ileri bir otomasyon mantığı sergiler.
Günümüz Diyarbakır–Cizre bölgesinde doğan Bediüzzaman Ebû’l‑İz İsmail bin Rezzaz el Cezerî, 12. yüzyılın son çeyreğinde Artuklu sarayına başmühendis olarak atandığında henüz otuzlu yaşlarındaydı. İbn Sînâ’nın tıp metinleri, Öklid’in geometri risaleleri ve Heron’un pneumatika çalışmalarından esinlenen genç mühendis, saray kütüphanesinde yoğurduğu kuramsal bilgiyi doğrudan atölyeye taşıdı. Yirmi beş yıllık saray hizmeti boyunca yalnızca eğlencelik otomata oyuncakları değil, debimetre hassasiyetinde çalışan sarnıç regülatörleri, altı pistonlu su pompaları ve astronomik saatler tasarladı. 1206 yılında yazımını tamamladığı "Kitâb fî Ma’rifeti’l‑Hiyel el‑Hendesiye" yani "Mekanik Harikalar Kitabı" ile çizimlerini ölümsüzleştirdi; 50’den fazla makinenin detaylı şeması, bugüne dek 15’in üzerinde kopyayla günümüze ulaştı.