Emekli olmadan kıdem tazminatı alırken dikkat

.png

1999’DAN SONRA İŞE GİRENLER İSTİFA ETTİĞİNDE KIDEM TAZMİNATINI NASIL ALABİLİR?

Soru: 8 Eylül 1999’dan sonra işe girenler 25 yıl sigorta, 4500 prim günü ile kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilir şeklinde bir kanun maddesi bulunuyor. Buna ilaveten 8 Eylül 1999'dan sonra işe girenler sigortalılık süresi şartı aranmaksızın 7000 prim günü öderse kıdem tazminatı alabilir şeklinde haberler görüyorum. 8 Eylül 1999 sonrası işe girenler 7000 prim günü ödediklerinde SGK'dan belge alarak kıdem tazminatı alıp ayrılabilirler mi? (Fahri I.)

Yanıt: Fahri Bey, 1475 sayılı eski İş Kanunu uyarınca, 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar, 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günüyle kıdem tazminatını alıp ayrılabilirler. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar ise ya 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim gününü doldurarak, ya da sigortalılık süresi aranmaksızın 7000 prim gününü doldurarak kıdem tazminatı alabilirler. Ancak, her defasında okurlarımıza hatırlatıyorum, bu gerekçe ile kıdem tazminatı alabilmek için önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na müracaat edip “kıdem tazminatı alabilir” yazısı almalısınız. Aksi takdirde, önce işten ayrılıp sonra yazıyla gitseniz de kıdem tazminatını alamazsınız.

KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILAN KIDEM TAZMİNATINI ALABİLİR Mİ?

Soru: Ben 1999 Kasım’ından bu yana sigortalıyım. Mart 2000’den bu yana da aynı şirkette çalışıyorum. Hesaplarıma göre emeklilik için gerekli prim günüm doluyor, şirketten ayrılıp yaşı bekleyeceğim. Şirketten ayrılırken nasıl bir prosedür izlemem gerekiyor? Şirketin bana zorluk çıkarmak ya da tazminat vermemek gibi bir hakkı var mı? (İlker D.)

Yanıt: İlker Bey, 8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başladığınız için 7000 prim gününü veya 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim gününü doldurduğunuz takdirde kendi isteğiniz ile ayrıldığınızda kıdem tazminatı alabilirsiniz. 25 yıllık sigorta sürenizi 2024 yılında dolduracağınız için şu an ayrıldığınızda 25 yıl sigortalılık+4500 prim günüyle kıdem tazminatınızı isteyemezsiniz. Fakat prim günlerinizin toplamı 7000 güne ulaşıyor ise ilk iş olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yazı ile başvurup kıdem tazminatı alabileceğinize dair yazı talep edin. Bu yazıyı almadan hiçbir adım atmayın. Yazıyı aldıktan sonra ihbar süresini de dikkate alarak kıdem tazminatınızı talep etmek suretiyle iş akdini feshedebilirsiniz. Kıdem tazminatının yanı sıra kullanmadığınız izin paralarını da alabilirsiniz. Sözleşmenizde farklı bir süre belirlenmemiş ise üç yıldan fazla çalışan bir kişi olarak iş akdini feshedeceğinizi işverene en az 8 hafta önceden yazılı olarak bildirmeniz gerekir. Sözleşmenizi kontrol edin, ihbar veya bildirim süresi daha fazla belirlenmiş ise o süreyi dikkate alarak fesih bildiriminde bulunabilirsiniz.

ÜCRETİN SGK’YA EKSİK BİLDİRİLMESİ İŞÇİ İÇİN HAKLI FESİH SEBEBİ Mİ?

Soru: Ben özel bir okulda öğretmenim. Kurumumda çalıştığım son bir yılda; maaşımın bordroda sözleşmede yazan tutarın yarısı üzerinden gösterildiğini fark ettim. Bu durumun düzeltilmesini istedim ve takip eden ay düzeltildi. Ancak SGK’ya bildirilen brüt maaş ile gerçekte aldığım arasında bir yıl boyunca her ay yaklaşık 1500 lira fark bulunuyor. Bu da emekli aylığıma olumsuz etki edecek diye düşünüyorum. Bu durumda ihtar çekip geriye doğru düzeltme isteme hakkım var mı? Yoksa brüt ücretin bir yıl eksik bildirilmesini gerekçe göstererek haklı fesih yapabilir miyim? (Ali G.)

Yanıt: Ali Bey, işverenin kazancınızı SGK’ya eksik bildirmesi, emekli aylığınızı olumsuz etkiler. Geriye dönük prim farkının yatırılması için, çalışırken veya işten ayrıldıktan sonra dava açma hakkınız bulunuyor. İşten ayrılma niyetinde iseniz önce noterden eksik primlerin yatırılması için ihtar çekip, işveren primleri yatırmazsa haklı fesih sebebi yapabilirsiniz. İş akdini fesih yazısında, primlerinizin eksik yatırılması nedeniyle feshettiğinizi mutlaka belirtmelisiniz.

EMEKLİ OLDUKTAN SONRA AYNI İŞTE ÇALIŞANLARIN HAKLARI NEDİR?

Soru: 1.11.2016 tarihinde işe girdiğim firmada çalışırken, 2017 yılı haziran ayında emekli aylığı bağlattım ve aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorum. Emekli aylığı bağlatırken herhangi bir para almadım. Önümüzdeki günlerde işten ayrılır isem kıdem ve ihbar tazminatlarını alabilir miyim? Nasıl bir dilekçe yazmam gerekiyor? (Veli Ü.)

Yanıt: Veli Bey, emekli aylığı bağlattığınız tarihte bir yılı doldurmamış olduğunuz için kıdem tazminatını zaten hak etmemiş bulunuyorsunuz. Fakat, emeklilik gerekçesi ile bugüne kadar hiç kıdem tazminatı almamış olduğunuz için işten ayrıldığınızda 1 Kasım 2016 tarihinden bu yana hak ettiğiniz kıdem tazminatınızı alırsınız. İhbar tazminatı alma hakkınız ise bulunmuyor. İhbar tazminatı, işveren ihbar sürelerine uymadan işçiyi işten çıkardığında ödenir. Hatta işçi ihbar süresine uymadan iş akdini fesheder ise kendisi işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır. İşverene, kıdem tazminatı ve kullanılmamış izin paralarını alarak emeklilik gerekçesi ile iş akdinizi feshedeceğinizi belirtmeniz yeterli.

İŞTEN ÇIKIŞ-GİRİŞ YAPILAN İŞÇİNİN YILLIK İZİN SÜRESİ HESABI NASIL YAPILIR?

Soru: Çalıştığım işyerinde 5 yıllık işçiye, kıdem tazminatı ödenerek anlaşmalı şekilde 30 Eylül’de çıkış, 1 Ekim’de giriş yapıldı. Bu durumdaki işçinin yıllık izni sıfırdan mı başlar, yoksa kaldığı yerden devam eder mi? (T.E.)

Yanıt: İş Kanunu’na göre yıllık ücretli izin sürelerinin hesabında, işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Kıdem tazminatı sıfırlanırken, kullanmadığı izin paraları ödenmiş ise veya tüm izin sürelerini kullanmış ise normalde yeniden başladığında yıllık izne hak kazanabilmesi için bir yılı doldurması gerekir. Ancak, işten çıkış-giriş işlemleri karşılıklı anlaşma ile yapılıyor ise yıllık izin sürelerinin hesabı bakımından sıfırlanmaması gerekir.

YEDEK SUBAYLIK SİGORTA BAŞLANGICINI ÖNE ÇEKER Mİ?

Soru: 01.09.1970 doğumluyum. SSK’da ilk sigorta başlangıcım 01.12.1989. Toplam ödenmiş SSK prim günüm9000’den fazla. Kanunen 52 yaşını doldurduğumda emekli olmaya hak kazanıyorum. Ancak bir SGK memuru, askerliğimi 1994-1995 yıllarında yedek subay olarak yapmış olduğumdan sigorta başlangıç tarihimin 3 ay geriye alınacağını ifade etti. Bu durumda emeklilik hakkı kazanacağım tarih, bir yıl öne gelerek 51 oluyor. Bunu düzenleyen bir kanun maddesi var mıdır? SGK'nın böyle bir uygulaması gerçekten mevcut mu? (Ozan Baysal)

Yanıt: Ozan Bey, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde yedek subay olarak görev yapanlar, 360 günlük çalışmaya karşılık 90 gün fiili hizmet süresi zammından yararlanırlar. 1999’dan önce işe girenlerin hangi yaşta emekli olacağı hesaplanırken, sigorta başlangıç tarihleri, fiili hizmet süresi zammı ile elde ettikleri süre kadar geriye çekilir. Sizin sigorta başlangıç tarihiniz de bu kapsamda 90 gün geriye çekilerek, emeklilik yaşınız bulunur. Size verilen bilgi doğru. Normalde 24 Kasım 1989’dan sonra işe başladığınız için 52 yaşa tabi olduğunuz halde, yedek subaylık döneminden elde ettiğiniz 90 günlük fiili hizmet süresi zammı dolayısıyla sigorta başlangıcınız 1 Eylül 1989 tarihine çekilir. Böylece 52 yerine 51 yaşında emekli olabilirsiniz.

3600 GÜNLE EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?

Soru:Annem 1.1.1967 doğumlu. 1985-1989 yılları arasında 1500 günlük prim ödemesi var. 3600 prim gününe tamamlayıp 58 yaşında emekli olma şansı var mı? Ya da emekli olabilmesi için ne yapması lazım. (Mehmet Emin Ceylan)

Yanıt: Mehmet Emin Bey, anneniz SSK’dan 3600 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilir. SSK’dan emekli olabilmesi için 1985’ten sonra doğan çocuğu varsa, doğumdan sonra boşta geçen süreler için her bir çocukta 2 yıla kadar borçlanma yapabilir. Doğum borçlanması hakkını SSK’lı çalışma sırasında veya SSK’lı çalışmayı bıraktıktan sonra yapması gerekiyor. Doğum borçlanması hakkı yoksa veya doğum borçlanmasından sonra eksik kalan günler için 1260 günü aşmayacak şekilde isteğe bağlı sigorta yaptırabilir. İsteğe bağlı sigorta primi 4/b statüsünde sayıldığı için son 7 yıllık dönemdeki isteğe bağlı sigorta ödemeleri 1260 günü aşarsa SSK’dan emekliliği riske girer. Annenizin şu an 2100 gün eksiği bulunuyor. Bunun 1260 günü isteğe bağlı ile tamamlandıktan sonra kalan 840 günlük sürenin 4/a statüsünde olması gerekiyor. Bu süreyi ya fiilen çalışarak, ya da isteğe bağlı sigorta öncesi doğum borçlanması yaparak tamamlayacak.

1999 SONRASI İŞE GİRENLER EYT KAPSAMINDA MIDIR?

Soru:12.12.1975 doğumluyum. Sigortalılık başlangıç tarihim 17.05.2000. Askerliğimi işe başladıktan sonra 2001 yılında 8 ay kısa dönem er olarak yaptım. Yeni yasa ile emeklilik yaşımı geriye çekmem mümkün müdür? Şu anda 5980 günüm var ve tabi olduğum emeklilik yaşım 60.(Bülent D.)

Yanıt: Bülent Bey, yeni yasa ile emeklilikte yaşa takılanlar yasasını kastettiğinizi tahmin ediyorum. Öncelikle, şu anda henüz gündeme gelmiş bir EYT yasası yok. Yasa çıkar ise 8 Eylül 1999 tarihinden önce işe girmiş kişileri kapsayacak. Siz ise çalışmaya bu tarihten sonra başlamış bulunuyorsunuz.

Askerliği işe girdikten sonra yaptığınız için askerlik borçlanması yoluyla işe giriş tarihini öne çekme olanağınız bulunmuyor.

NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRİM?

Soru: 1975 doğumluyum. 1998 ekim ayı başlangıçlı 60 gün sigorta girişim var. 2003 haziran-2017 ocak arasında kamuda 4/c’li olarak 6030 günüm bulunuyor. Bundan sonra ne şekilde ve ne zaman emekliliği hak edebilirim? (Bahadır D.)

Yanıt: Bahadır Bey, sigorta başlangıç tarihiniz itibarıyla SSK’dan 25 yıl sigortalılık, 5900 prim günüyle 57 yaşında emekli olabilirsiniz. Emekli Sandığı Kanunu, on yıllık devlet memurluğu bulunanlara isteğe bağlı sigorta kapsamında emeklilik keseneğini ve kurum karşılıklarını ödeyerek memur olarak emekliliğe olanak sağlıyor. Ancak, bu haktan yararlanabilmek için memurluktan çıkartılmamış ve devlet memurluğu niteliklerini kaybetmemiş olmak gerekiyor. Bu koşullara sahip olanların devlet memurluğundan ayrıldıktan sonra 6 ay içinde SGK’ya isteğe bağlı sigorta başvurusu yapması zorunlu. Bu süreyi kaçırdığınız için isteğe bağlı sigorta yaptıramazsınız. Şayet devlet memurluğuna tekrar dönerseniz 4/c’den 9000 prim gününü doldurmak şartıyla 60 yaşında emekliliğe hak kazanırsınız.

SSK’dan emeklilik için en az 3.5 yıl süreyle 4/a statüsünde çalışarak prim ödemelisiniz. Prim gününüzü tamamladıktan sonra 2032 yılında SSK’dan emekli olabilirsiniz.